اختر شناسى و منجّمى از نظر احادیث

 

 

وسائل الشيعه ـ به نقل از زيد بن خالد جهنى ـ : 

وقتى مسلمانان بعد از گزاردن نماز صبح با رسول خدا صلى الله عليه و آله در حديبيّه و در پى بارانى كه آن شب باريد، برگشتند حضرت فرمود : آيا مى دانيد پروردگارتان چه فرمود؟ عرض كردند : خدا و رسول او بهتر مى دانند. فرمود : پروردگارتان مى فرمايد : بعضى از بندگانم به من ايمان دارند و به ستارگان كافرند (اعتقادى ندارند) و برخى به من كافرند و به كواكب ايمان دارند. پس، هر كه گويد : بارانِ ما به سبب فضل و رحمت خدا بود، او به من مؤمن است و به كواكب كافر و هر كه گويد : بارانِ ما به سبب طلوع و غروب فلان و بهمان ستاره بود او به من كافر است و به ستارگان مؤمن .

امام على عليه السلام : 

هر قرآن دانى، اگر شمّه اى از دانش نجوم بداند، بر ايمان و يقين او افزوده مى شود. حضرت سپس اين آيه را تلاوت كرد : «همانا در گردش شب و روز و آنچه خدا در آسمان ها و زمين آفريده است ، نشانه هايى براى پرهيزكاران است . ».

امام على عليه السلام ـ آنگاه كه مردى اختربين به ايشان عرض كرد : اگر در اين زمان [براى جنگ با خوارج ]بروى مى ترسم به مراد خود نرسى ـ فرمود : 

آيا خيال مى كنى تو مى توانى ساعتى را نشان دهى كه هر كس در آن ساعت سفر كند بلا و بدى از او دور شود و از ساعتى برحذر دارى كه هر كس در آن ساعت سفر كند ضرر و زيان او را در برمى گيرد؟! آن كس كه سخنان تو را تصديق كند، قرآن را تكذيب كرده است و براى رسيدن به مطلوب و دفع امور ناخوشايند، از كمك گرفتن از خدا بى نيازى نشان داده است···حضرت سپس رو به مردم كرد و فرمود : اى مردم! از آموختن اختر شناسى بپرهيزيد مگر آن مقدارى كه در بيابان يا دريا وسيله راهيابى مى شود؛ زيرا اختر شناسى به كهانت و پيشگويى مى انجامد و اخترگو مانند كاهن است، و كاهن چون ساحِر و ساحر همانند كافر و كافر در آتش است؛ [اينك] به نام خدا حركت كنيد.

امام صادق عليه السلام ـ وقتى به ايشان عرض شد : در بين مردم چنين شهرت دارد كه پرداختن به علم نجوم حرام است و به دين انسان آسيب مى رساند ـ فرمود :

 چنان نيست كه مى گويند، به دينت آسيبى نمى رساند. شما به موضوعى مى پردازيد كه زيادِ آن دست نيافتنى است و اندكِ آن هم كارآيى ندارد

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال زنديقى از اختر شناسى ـ فرمود : 

آن علمى است كه منافعش اندك و مضرّاتش بسيار است؛ زيرا آنچه مقدّر باشد به وسيله اين علم دفع نمى شود و جلو بلا را به كمك آن نمى توان گرفت. اگر منجّم از بلا خبر دهد محافظت و مراقبت از خود ، او را از قضاى الهى نجات نمى دهد و اگر از خير و خوبيى خبر دهد، نمى تواند به آن شتاب بخشد و اگر بديى برايش پيش آيد، نمى تواند آن را برگرداند. منجّم با علم خدا مى ستيزد و به خيال خودش قضاى خدا را از خلق او برمى گرداند.

امام صادق عليه السلام ـ در دعاى بعد از نماز استخاره ـ گفت :

 بار خدايا! تو مردمانى را آفريده اى كه براى تعيين زمان حركات و سكنات خود و فعاليت ها و عقود خويش به طلوع و غروب ستارگان پناه مى برند و مرا آفريدى و من به جاى پناه بردن به اوضاع كواكب و تعيين زمان انتخاب كارها از طريق آنها، به تو پناه مى آورم و يقين دارم كه تو هيچ كس را بر مواقع و جايگاه هاى ستارگان كه در غيب توست آگاه نكرده اى و راه رسيدن به تأثيرات آنها را برايش هموار نساخته اى تو مى توانى ستارگان را در مدارهايشان از مسير سعدِ عام و خاص، به نحوست منتقل سازى و از نحوست فراگير و موردى به سعد بودن برگردانى؛ زيرا كه تو آنچه را بخواهى محو مى گردانى و آنچه را بخواهى ثبت مى كنى و امّ الكتاب در نزد تو مى باشد.

امام صادق عليه السلام :

 اختربين همچون كاهن است و كاهن مانند ساحر و ساحر به منزله كافر و كافر در آتش است.

بحار الأنوار ـ به نقل از محمّد بن يحيى خثعمى ـ : 

از امام صادق عليه السلام پرسيدم : آيا علم نجوم حقيقت دارد؟ حضرت فرمود : آرى. او مى گويد : عرض كردم : آيا در روى زمين كسى هست كه علم نجوم بداند؟ فرمود : آرى، در روى زمين كسانى هستند كه علم نجوم بدانند.

بحار الأنوار ـ به نقل از يونس بن عبد الرحمن ـ : 

به امام صادق عليه السلام عرض كردم فدايت شوم علم نجوم را براى من بيان كنيد حضرت فرمود : آن علمى از علوم پيامبران است. عرض كردم : آيا على بن ابى طالب عليه السلام آن را مى دانست؟ حضرت فرمود : او عالمترين مردم به اين علم بود.

الكافى ـ به نقل از على بن اسباط ـ : امام صادق عليه السلام فرمود : زمينى ميان من و مردى مشترك بود و مى خواستيم آن را تقسيم كنيم. آن مرد اختربين بود و منتظر بود در يك ساعت سعد بيرون برود و من در يك ساعت نحس بيرون روم. ما رفتيم و براى زمين قرعه زديم و بهترين قسمت آن به نام من افتاد. آن مرد دست راست خود را به دست چپش زد و گفت : هرگز چنين روزى نديده بودم. من گفتم : واى كس ديگر، مگر چه شده است؟ گفت : من اختربين هستم و شما را در يك ساعت نحس بيرون آوردم و خودم در ساعتى سعد بيرون آمدم و زمين را تقسيم كرديم، اما بهترين قطعه زمين به نام شما درآمد من گفتم : آيا مى خواهى برايت حديثى كه پدرم آن را برايم گفت، بگويم؟ پدرم فرمود : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كه دوست دارد خداوند نحوست روزش را از او برطرف سازد، روز خود را با صدقه آغاز كند، خداوند بدان وسيله نحوست آن روز را از او مى برد. و هر كه دوست دارد خداوند نحوست شبش را از او برطرف سازد، شب خود را با صدقه آغاز كند، خداوند بدان وسيله نحوست آن شب را از او دفع مى كند سپس گفتم : من هم وقتى بيرون آمدم اوّل صدقه دادم. پس، اين كار براى تو بهتر از اختر بينى است.

امام كاظم عليه السلام ـ در گفتگويى كه ميان ايشان و هارون گذشت ـ فرمود :

و لو لا أنّ النُّجومَ صَحيحَةٌ ما مَدَحَها اللّه ُ عَزَّ و جلَّ ، و الأنبياءُ عليهم السلام كانُوا عالِمينَ بِها، و قد قالَ اللّه ُ تعالى في حَقِّ إبراهيمَ خَليلِ الرّحمنِ عليه السلام : «و كذلكَ نُرِى إبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ و الأرضِ و لِيَكونَ مِنَ المُوقِنينَ» . ، و قالَ في مَوضِعٍ آخَرَ : «فنَظَرَ نَظْرَةً في النُّجومِ فَقالَ إنّي سَقيمٌ» ، فلَو لَم يَكُن عالِما بعِلمِ النُّجومِ ما نَظَرَ فيها و ما قالَ : إنّي سَقيمٌ . و إدريسُ عليه السلام كانَ أعلَمَ أهلِ زَمانِهِ بالنُّجومِ ، و اللّه ُ تعالى قد أقسَمَ بمَواقِعِ النُّجومِ و إنّهُ لَقسَمٌ لَو تَعلَمونَ عَظيمٌ .

 اگر [علم ]نجوم صحّت نداشت خداوند عزّ و جلّ ستاره ها را ستايش نمى كرد. پيامبران عليه السلام علم نجوم مى دانستند. خداى متعال درباره ابراهيم خليل الرحمان عليه السلام مى فرمايد : «و اين چنين ملكوت آسمان ها و زمين را به ابراهيم نمايانديم، تا از يقين كنندگان باشد» . و در جايى ديگر مى فرمايد : «پس نگاهى به ستارگان افكند و آنگاه گفت : من ناخوش هستم» . اگر آن بزرگوار از دانش نجوم اطلاعى نداشت، به ستارگان نمى نگريست و نمى فرمود : من ناخوش هستم. ادريس عليه السلام نيز داناترين مردم روزگار خود به علم نجوم بود. خداوند متعال هم به جايگاه هاى ستارگان سوگند ياد كرده و اين سوگند ـ اگر مى دانستيد ـ براستى سوگندى بزرگ است.

كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از عبد الملك بن اعين ـ : به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : 

من گرفتار اين علم شده ام. لذا هرگاه مى خواهم كارى انجام دهم به طالع مى نگرم. اگر طالع بد باشد مى نشينم و دنبال انجام آن كار نمى روم و اگر طالع نيك باشد دنبال آن كار مى روم. حضرت به من فرمود : به خواسته ات هم مى رسى؟ عرض كردم : آرى. فرمود : كتاب هايت را بسوزان.

میزان الحکمه،جلد دوازدهم.