دوزخ در احادیث

دوزخ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

نارُكُم هذهِ جُزءٌ مِن سَبعينَ جُزءا مِن نارِ جَهنّمَ ، لكُلِّ جُزءٍ مِنها حَرُّها .
اين آتش دنيا يكى از هفتاد جزء آتش دوزخ است، كه هر يك از آن اجزا، داغى خود را دارد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَو أنَّ شَررَةً من شرَرِ جَهنّمَ بالمَشْرِقِ ، لَوجدَ حَرَّها مَن بالمَغْرِبِ .
اگر يك جرقّه از جرقّه هاى دوزخ در شرق عالم بيفتد كسانى كه در غرب عالم به سر مى برند گرماى آن را مى يابند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ الرّجُلَ مِن أهلِ النّارِ لَيُعَظَّمُ للنّارِ حتّى يكونَ الضِّرْسُ مِن أضْراسِهِ كاُحُدٍ .
اهل دوزخ براى آتش چندان درشت مى شوند كه هر يك از دندانهايشان به اندازه كوه اُحد مى شود.

امام على عليه السلام :

النّارُ غايَةُ المُفَرِّطينَ .
آتش، فرجامِ واپس ماندگان است.

امام على عليه السلام :

إنّها نارٌ لا يَهْدَأ زَفيرُها ، و لا يُفَكُّ أسِيرُها ، و لا يُجْبرُ كَسِيرُها ، حَرُّها شَديدٌ ، و قَعْرُها بَعيدٌ ، و ماؤها صَديدٌ .
دوزخ آتشى است كه شعله آن فروكش نمى كند و اسير آن رهايى نمى يابد و شكسته آن ترميم نمى شود . داغى آن سخت و ژرفايش بسيار و آبش چركابه است .

امام على عليه السلام :

احذَروا نارا قَعْرُها بَعيدٌ ، و حَرُّها شَديدٌ ، و عَذابُها جَديدٌ ، دارٌ لَيس فيها رَحمَةٌ ، و لا تُسمَعُ فيها دَعْوةٌ ، و لا تُفَرَّجُ فيها كُرْبةٌ .
بترسيد از آتشى كه ژرفايش بسيار است و گرمايش شديد و عذابش نو به نو. سرايى است كه در آن رحمتى نباشد و دعا و خواهشى در آن شنوده نشود و اندوهى در آن زدوده نگردد.

امام على عليه السلام :

احْذَروا نارا حَرُّها شَديدٌ ، و قَعْرُها بَعيدٌ ، و حُليُّها حَديدٌ .
بترسيد از آتشى كه گرمايش شديد است و ژرفايش بسيار و زيور آلاتش آهن.

امام على عليه السلام :

احذَروا نارا لَجَبُها عَتيدٌ ، و لَهَبُها شَديدٌ ، و عَذابُها أبدا جَديدٌ .
بترسيد از آتشى كه موج خروشان آن تناور است و زبانه اش گسترده و عذابش همواره تازه.

امام على عليه السلام :

نارٌ شديدٌ كَلَبُها ، عالٍ لَجَبُها ، ساطِعٌ لَهَبُها ، مُتأجِّجٌ سَعيرُها ، مُتَغيّظٌ زَفيرُها ، بَعيدٌ خُمودُها ، ذاكٍ وَقودُها ، مُتَخوَّفٌ وَعيدُها .
آتشى است سخت گزنده، امواجش خروشان و بلند، زبانه اش شعله ور، خروشش خشم آلود، فسرده شدنش دور و دير، آتش گيره اش فروزان و تهديدش هراس انگيز.

امام على عليه السلام :

فكيف أسْتَطيعُ الصَّبرَ على نارٍ لو قَذَفتْ بشَرَرَةٍ إلى الأرضِ لأحْرَقَتْ نَبْتَها ، و لو اعْتَصمَتْ نَفْسٌ بقُلّةٍ لأنْضَجَها وَهْجُ النّارِ في قُلّتِها . و أيُّما (إنّما) خَيرٌ لِعَليٍّ أنْ يكونَ عند ذي العَرشِ مُقَرَّبا أو يكونَ في لَظىً خَسيئا مُبَعَّدا مَسْخوطا علَيهِ بجُرمِهِ مُكَذّبا؟!
چگونه بر آتشى صبر كنم كه اگر جرقه اى به كره زمين اندازد، همه گياهانش را بسوزاند و اگر كسى به قله كوهى پناه برد، داغى آن، او را در آن جا بپزد. كدام يك براى على بهتر است: اين كه نزد خداوند صاحب عرش، مقرّب باشد، يا در زبانه آتش دوزخ قرار گيرد و رانده شده و دور افتاده و به سبب گناهش مغضوب درگاه و تكذيب شده باشد؟!

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أهلَ النّارِ يَتَعاوَونَ فيها كما يَتعاوى الكِلابُ و الذِّئابُ ، ممّا يَلْقون مِن ألَمِ (أليمِ) العذابِ···كَليلةٌ أبْصارُهُم ، صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ ، مُسْوَدَّةٌ وجُوهُهُم ، خاسِئينَ فيها نادِمينَ
دوزخيان از شدّت دردى (دردناكى) كه از عذاب مى چشند، مانند سگ و گرگ زوزه مى كشند ··· چشمانشان كم سوست، كر و لال و كورند، چهره هايشان سياه است و در آتش رانده شده اند و پشيمانند.

مجمع البيان ـ معصوم عليه السلام درباره آيه «و چون در جايگاه تنگى از دوزخ افكنده شوند» ـ فرمود:

و الّذي نَفْسي بيَدِهِ ، إنّهُم يُسْتَكْرَهون في النّارِ كما يُسْتَكْرَهُ الوَتَدُ في الحائطِ .
سوگند به آن كه جانم در دست اوست، دوزخيان چنان در آتش، در سختى و فشارند كه ميخ در ديوار.

آتشگيره دوزخ

امام على عليه السلام :

اعلَموا أنَّهُ لَيس لهذا الجِلْدِ الرَّقيقِ صَبرٌ على النّار ، فارْحَموا نُفوسَكُم؛ فإنَّكُم قد جَرّبْتُموها في مَصائبِ الدُّنيا . أ فَرَأيتُم جَزَعَ أحدِكُم مِن الشَّوكَةِ تُصيبُهُ ، و العَثْرةِ تُدْميهِ ، و الرَّمْضاءِ تُحْرقُه ؟! فكيفَ إذا كانَ بينَ طابِقَينِ مِن نارٍ ، ضَجيعَ حَجَرٍ ، و قَرينَ شَيطانٍ ؟!
بدانيد كه اين پوست نازك را ياراى آتش نيست؛ پس به خود رحم كنيد، شما در مصيبتها و گرفتاريهاى دنيا آتش را آزموده ايد. آيا ديده ايد كه وقتى يكى از شما خارى به بدنش مى خلد، يا به زمين مى خورد و خونى مى شود و يا شنهاى داغ، پايش را مى سوزاند، چگونه بيتابى مى كند؟! پس، چگونه خواهد بود، اگر ميان دو لايه آتش، همبسترِ سنگ و همدمِ شيطان باشد؟!

كُند و زنجيرهاى دوزخ

امام صادق عليه السلام ـ در بيان گفته جبرئيل عليه السلام به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

لو أنَّ حَلْقةً واحِدةً ، من السِّلسِلةِ الّتي طولُها سَبعونَ ذِراعا ، وُضِعتْ على الدُّنيا لذابَتِ الدُّنيا مِن حَرِّها .
 اگر يك حلقه از آن زنجير هفتاد گزى بر دنيا نهاده شود دنيا از گرماى آن گداخته گردد.

جامه هاى دوزخيان

امام على عليه السلام ـ خطاب به احنف بن قيس ـ :

فلَو رأيتَهُم ، يا أحْنَفُ ، يَنْحدرونَ في أوْدِيَتِها و يَصْعَدونَ جِبالَها ، و قد اُلْبِسوا المُقَطّعاتِ مِن القَطِرانِ ، و اُقْرِنوا مَع فُجّارِهاحديث و شَياطِينِها ، فإذا اسْتَغاثوا مِن حَريقٍ شَدّتْ علَيهِم عَقارِبُها و حَيّاتُها .
 اى احنف! كاش دوزخيان را مى ديدى كه در درّه هاى دوزخ، سراشيب و از كوه هايش بالا مى روند، تكّه هايى از قطران بر آنان پوشانده شده و با تبهكاران و اهريمنان دوزخ همدم گشته اند و هر گاه براى رهايى از سوختن كمك طلبند، عقربها و مارهاى دوزخ بر آنان هجوم برند.

امام صادق عليه السلام ـ در بيان گفته جبرئيل به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

لَو أنّ سِرْبالاً مِن سَرابيلِ أهلِ النّارِ عُلِّقَ بينَ السَّماءِ و الأرضِ لَماتَ أهلُ الدُّنيا مِن رِيحِهِ .
اگر يكى از جامه هاى دوزخيان در ميان آسمان و زمين آويخته شود همه مردم دنيا از بوى آن بميرند.

خوراك دوزخيان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَو أنَّ دَلْوا صُبَّ من غِسْلينٍ في مَطلَعِ الشّمسِ لَغَلَتْ مِنهُ جَماجِمُ مَن في مَغْرِبِها .
اگر يك سطل از چرك و خون دوزخيان در شرق عالم ريخته شود بر اثر آن، جمجمه كسانى كه در غرب عالمند به جوش آيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الضَّريعُ شيءٌ يكونُ في النّارِ يُشبِهُ الشَّوكَ ، أمرُّ من الصّبرِ ، و أنْتَنُ من الجِيفةِ ، و أشَدُّ حَرّا من النّارِ ، سَمّاهُ اللّه ُ الضَّريعَ .
ضريع چيزى است در دوزخ همانند خار، كه از [گياه] صبر زرد ، تلخ تر است و از مردار ، بد بوتر و از آتش ، داغ تر . خداوند آن را «ضريع» ناميده است.

امام صادق عليه السلام ـ در بيان گفته جبرئيل عليه السلام به پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

لَو أنَّ قَطْرَةً من الضَّريعِ قَطَرتْ في شَرابِ أهلِ الدُّنيا لمَاتَ أهلُها من نَتْنِها .
اگر قطره اى از ضريع (خار خشك سمّى) در آب آشاميدنى مردم دنيا بچكد از بوى گند آن همگى بميرند.

نوشيدنى دوزخيان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره آيه «و از چركابه نوشانده مى شود»(ابراهیم،16) ـ فرمود :

يُقَرّبُ إليهِ فيَكْرَهُهُ ، فإذا اُدْنِيَ مِنهُ شَوى وَجهَهُ و وَقعَ فَرْوَةُ رأسِهِ ، فإذا شَرِبَ قَطّعَ أمعاءهُ حتّى يَخرُجَ من دُبُرهِ ، يقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ : «و سُقوا ماءً حميما فقَطّعَ أمعاءَهم» (محمد،15) و يقولُ : «و إن يَستغيثوا يُغاثوا بماءٍ كالمُهلِ يَشوي الوُجوهَ»(کهف،29)
چون آب را نزد او برند از آن بدش مى آيد و چون به او نزديك گردد، بريان شود و پوست سرش بيفتد. و چون آن را بنوشد معده و روده اش متلاشى شود، به طورى كه از نشيمنگاهش بيرون ريزد. خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: «آنان را از آبى جوشان مى آشامانند چنان كه روده هايشان تكّه تكّه شود» و مى فرمايد: «چون به استغاثه آب خواهند، آبى چون مِسِ گداخته برايشان آورند كه از حرارتش چهره ها كباب مى شود».

امام على عليه السلام :

إنَّ أهلَ النّارِ لَمّا غلى الزَّقُّومُ و الضَّريعُ في بُطونِهِم كغَلْيِ الحَميِم سَألوا الشَّرابَ ، فاُتوا بشرابٍ غَسّاقٍ و صَديدٍ ، يَتَجرّعُهُ و لا يَكادُ يُسيغُهُ ، و يأتيهِ المَوتُ مِن كلِّ مكانٍ و ما هُو بمَيّتٍ .
هنگامى كه زقّوم و ضريع در شكم دوزخيان، همچون آب جوشان، به جوش آيد، آب بخواهند، پس نوشيدنىِ غَسّاق (خون و چركى كه از پوست تن دوزخيان جارى شود) و صديد (چركابه) به آنها داده شود، كه آن را با سختى جرعه جرعه مى نوشند و از هر سو مرگ گريبانشان را مى گيرد، اما نمى ميرند.

دروازه هاى دوزخ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ لِجَهنّمَ بابا لا يَدخُلُها إلاّ مَن شَفا غَيظَهُ بِمَعْصيةِ اللّه ِ تعالى .
جهنّم را درى است كه كسى از آن وارد نمى شود، مگر آن كه با معصيت خدا خشم خود را فرو نشانده است.

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «جهنّم هفت در دارد و براى هر در، گروهى از آنان ···» ـ فرمود :

فبَلَغني ، و اللّه ُ أعلمُ ، أنَّ اللّه َ جعَلَها سَبْعَ دَرَكاتٍ : أعلاها الجَحيمُ ، يَقومُ أهلُها على الصَّفا مِنها ، تَغْلي أدْمِغَتُهُم فيها كغَلْيِ القُدورِ بما فيها .و الثّانيةُ : لَظى ، نَزّاعةٌ للشَّوى ، تَدعو مَن أدْبَرَ و تَولّى ، و جَمعَ فأوْعى .و الثّالثةُ : سَقَرُ ، لا تُبْقي و لا تَذَرُ ، لَوّاحَةٌ للبَشَرِ ، علَيها تِسعةَ عَشَر .و الرّابعةُ : الحُطَمَةُ ، و مِنها يَثورُ شَررٌ (تَرمي بشررٍ) كالقَصْرِ ، كأنّها جُمالاتٌ صُفْرٌ ···و الخامسةُ : الهاويـةُ ، فيها مَلأٌ يَدْعونَ : يا مالكُ أغِثْنا ، فإذا أغاثَهُم جَعلَ لَهُم آنِيَةً مِن صُفرٍ من نارٍ فيه صَديـدُ مـاءٍ يَسيلُ مِن جُلودِهِم كأنّهُ مُهلٌ ···و السّادسةُ : هِي السَّعيرُ ، فيها ثَلاثُمائةِ سُرادقٍ من نارٍ···و السّابعةُ : جَهنّمُ ، و فيها الفَلَقُ و هو جُبٌّ في جهَنّمَ إذا فُتِحَ أسْعَرَ النّار سَعْرا ، و هُو أشدُّ النّارِ عَذابا .
به من خبر رسيده ـ و البته خدا داناتر است ـ كه خداوند دوزخ را هفت دَرَك (زيرْ طبقه) قرار داده است: بالاترين درك جَحيم است، كه اهلش بر فراز تخته سنگى از آن مى ايستند و مغز سرشان به جوش مى آيد، همچون به جوش آمدن محتويات ديگ.دَرَك دوم ، لَظى است، پوست سر و اندام را مى كند، [و ]هر كس را كه [به حق] پشت كرده و روى برتافته و گرد آورده و انباشته باشد، فرا مى خواند.دَرَك سوم، سَقَر است كه نه باقى مى گذارد و نه رها مى كند، پوستها را سياه مى گرداند [و ]بر آن نوزده [نگهبان] است.دَرَك چهارم ، حُطَمَه است كه از آن شعله هايى چون كاخى [بلند] شراره مى افكند. گويى كه اشترانى زرد رنگند ···دَرَك پنجم ، هاوِيَه است . در آن جا گروهى هستند كه فرياد مى زنند و مى گويند: اى مالك!به فريادمان رس. پس، چون بخواهد كمكشان كند، ظرفهاى زرد رنگِ آتشين به آنان دهد، كه در آنها زردابه و چركى است كه چونان مس گداخته از پوستهايشان جارى مى شود···دَرَك ششم ، سَعير است كه در آن سيصد سراپرده از آتش است··· دَرَك هفتم ، جهنّم است كه فَلَق در آن است، و آن چاهى است در جهنّم كه چون دهان باز كند، آتش به شدّت ، زبانه كشد، كه درد آورترين آتش است.

ويژگى دوزخيان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أهلُ النّارِ كلُّ جَعْظَريٍّ جَوّاظٍ مُستكبِرٍ جَمّاعٍ مَنّاعٍ ، و أهلُ الجنّةِ الضُّعَفاءُ المَغْلوبونَ .
هر تند خوىِ خشنِ مغرورِ گردن فرازِ حريصِ خسيسِ بى خير، اهل دوزخ است و اهل بهشت ، مستضعفان بى پناهند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أكْثَرُ ما يُدخِلُ النّاسَ النّارَ الأجْوَفانِ : الفَمُ و الفَرْجُ .
دو چيزِ ميان تهى ، بيش از هر چيز ديگر، مردم را به دوزخ مى كشد: دهان و فرج.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الكِبْرُ، و العُجْبُ ، و سُوءُ الخُلقِ .
سه خوى از اخلاق دوزخيان است: تكبّر، خودپسندى و بد اخلاقى.

امام صادق عليه السلام :

ثلاثٌ إذا كُنَّ في الرّجُلِ فلا تَحَرّجْ أن تَقولَ : إنَّهُ في جَهنّمَ : الجَفاءُ و الجُبْنُ و البُخْلُ . و ثلاثٌ إذا كُنّ في المرأةِ فلا تَحَرّجْ أنْ تَقولَ : إنّها في جَهنّمَ: البَـذاءُ و الخُيَـلاءُ و الفَخْرُ .
سه خوى است كه اگر در مرد باشد، باكى نيست كه بگويى او دوزخى است: خشونت و بزدلى و بخل. و سه خوى است كه اگر در زن باشد، پروايى نيست كه بگويى او دوزخى است: بى حيايى، بزرگ منشى و فخر فروشى.

چه كسى از آتش دوزخ مى رهد؟

امام على عليه السلام :

لن يَنْجوَ مِن النّارِ إلاّ التّارِكُ عَملَها .
هرگز از آتش نرهد مگر آن كس كه اعمال دوزخى را وا گذارد.

امام رضا عليه السلام :

مَن تَعوّذَ باللّه ِ مِن النّارِ و لَم يَتْرُكْ شَهَواتِ الدُّنيا فقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ .
هر كس از دوزخ به خدا پناه برد، اما خواهشهاى دنيوى را وا نگذارد، خود را مسخره كرده است.

نخستين كسى كه به دوزخ مى رود

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أوَّلُ مَن يَدخُلُ النّارَ أميرٌ مُتَسلّطٌ لم يَعْدِلْ ، و ذو ثَرْوَةٍ من المالِ لَم يُعْطِ المالَ حقَّهُ ، و فَقيرٌ فَخورٌ .
نخستين كسانى كه به دوزخ مى روند، فرمانرواى قدرتمندى است كه دادگرى نكند و توانگرى كه حقوق مالى خود را نپردازد، و تهيدست متكبر.

كم عذاب ترين مردم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أدْنى أهلِ النّارِ عذابا يَنْتَعِلُ بنَعْلَينِ مِن نارٍ ، يَغْلي دِماغُهُ مِن حَرارَةِ نَعْلَيهِ .
كم عذابترين اهل دوزخ ، دو كفش از آتش به پا دارد كه از حرارت آنها مغزش به جوش مى آيد.

امام صادق عليه السلام :

إنّ أهونَ النّاسِ عذابا يَومَ القيامةِ لَرجُلٌ في ضَحْضاحٍ مِن نارٍ ، علَيهِ نَعْلانِ مِن نارٍ و شِراكانِ مِن نارٍ يَغْلي مِنها دِماغُهُ كما يَغْلي المِرْجَلُ ، ما يَرى أنَّ في النّارِ أحَدا أشدَّ عذابا مِنهُ ، و ما في النّارِ أحَدٌ أهْوَنُ عذابا مِنهُ!
كم عذابترين مردم در روز قيامت ، مردى است كه در آتشى كم عمق قرار دارد و دو كفش و دو بند كفش از آتش به پا دارد كه از گرماى آن آتش، مغزش همچون ديگ به جوش مى آيد و فكر مى كند كه در دوزخ عذابى از عذاب او سخت تر نيست ، در صورتى كه عذاب او در دوزخ سبكترين عذاب است.

امام كاظم عليه السلام ـ به نقل از پدرانش عليهم السلام ـ فرمود : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

إنَّ أهْوَنَ أهلِ النّارِ عذابا ابنُ جذْعانَ ، فقيل : يا رسولَ اللّه ِ ، و ما بالُ ابنِ جذْعانَ أهْوَنُ أهلِ النّارِ عَذابا ؟ قالَ : إنَّهُ كانَ يُطْعِمُ الطَّعامَ .
از ميان دوزخيان، ابن جذعان سبكترين عذاب را دارد. عرض شد: اى پيامبر خدا! چرا ابن جذعان سبكترين عذاب را دارد؟ فرمود: چون او مردم را اطعام مى كرد.

سخت عذاب ترين مردم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أشدُّ النّاسِ عَذابا يَومَ القيامةِ عالِمٌ لم يَنفَعْهُ عِلمُهُ .
سخت ترين عذاب را در روز قيامت ، عالمى مى چشد كه علمش براى او سودى نداشته است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أشدُّ النّاسِ عَذابا يَومَ القيامةِ رجُلٌ قَتلَ نَبيّا ، أو قَتلَهُ نَبيٌّ ، و إمامُ ضَلالةٍ ، و مُمَثِّلٌ من المُمَثّلينَ .
سخت ترين عذاب را در روز رستاخيز، مردى مى چشد كه پيامبرى را كشته، يا به دست پيامبرى كشته شده باشد، و پيشوايى كه مردم را به گمراهى افكند، و پيكر تراش.

امام على عليه السلام :

أشَدُّ النّاسِ عُقوبةً رجُلٌ كافَأَ الإحْسانَ بالإساءَةِ .
كيفر آن كس از همه سخت تر است كه خوبى را به بدى پاداش دهد.

امام على عليه السلام :

أشَدُّ النّاسِ عَذابا يَومَ القيامةِ المُتَسخِّطُ لِقَضاءِ اللّه ِ .
سخت ترين عذاب را در روز رستاخيز ، آن كسى دارد كه از قضاى الهى ناخشنود باشد.

درّه متكبران

امام باقر عليه السلام :

إنّ في جَهنّمَ لَجَبلاً يُقالُ لَهُ : الصَّعْدى ، و إنّ في الصَّعْدى لَوادِيا يُقالُ لَهُ : سَقَرُ ، و إنّ في سَقَرَ لَجُبّا يُقالُ لَه : هَبْهَبُ، كُلّما كُشِفَ غِطاءُ ذلكَ الجُبِّ ضَجَّ أهلُ النّارِ مِن حَرّهِ ، و ذلكَ مَنازِلُ الجَبّارينَ .
در جهنّم ، كوهى است به نام صَعدى و در صعدى درّه اى است به نام سَقَر. در سقر نيز چاهى است به نام هَبهَب كه هر وقت درپوش آن كنار مى رود ، دوزخيان از داغيش ضجّه و ناله سر مى دهند. آن جا، منزلگاههاى جبّاران است.

امام صادق عليه السلام :

إنّ في جَهنّمَ لَوادِيا للمُتَكبِّرينَ يُقالُ لَه : سَقَرُ ، شَكا إلى اللّه ِ عزّ و جلّ شِدّةَ حَرّهِ ، و سَألَهُ أنْ يأذَنَ لَه أنْ يَتَنفّسَ ، فتَنَفّسَ فأحْرَقَ جَهنّمَ !
در جهنم براى متكبران درّه اى است به نام سقر. آن درّه از شدّت حرارتِ خود به خداوند عزّ و جلّ شكايت بُرد و خواهش كرد اجازه اش دهد تا نفسى بكشد. پس، نفسى كشيد كه دوزخ را سوزاند!

آسياب جهنم

الخصال :امام صادق عليه السلام به نقل از پدرانش عليهم السلام فرمود : على عليه السلام فرمود :

أنّ عَليّا عليه السلام قال : إنّ في جَهنّمَ رَحىً تَطْحَنُ (خَمْسا) ، أ فَلا تَسألونَ : ما طَحْنُها ؟ فقيلَ لَهُ : فما طَحْنُها يا أميرَ المؤمنينَ ؟ قالَ : العُلَماء الفَجَرةُ ، و القُرّاءُ الفَسَقةُ ، و الجَبابِرَةُ الظَّلَمةُ ، و الوُزَراءُ الخَوَنةُ ، و العُرَفاءُ الكَذَبةُ .
در دوزخ آسيابى است كه [ پنج چيز را ]آرد مى كند. آيا نمى پرسيد چه آرد مى كند؟ عرض شد: چه چيز را آرد مى كند، اى امير مؤمنان؟ فرمود: دانشمندان بدكار و قرآن خوانان تبهكار و زمام داران ستمكار و وزيران خيانتكار و مباشران دروغگو را .

آنچه عذاب دوزخ را سبك مى كند

امام كاظم عليه السلام :

كانَ في بني إسرائيلَ رجُلٌ مؤمنٌ ، و كانَ لَهُ جارٌ كافِرٌ ، فكانَ يَرفُقُ بالمؤمنِ و يُولِيهِ المَعروفَ في الدُّنيا ، فلَمّا أنْ ماتَ الكافرُ بنى اللّه ُ لَهُ بَيتا في النّارِ مِن طِينٍ ، فكانَ يَقيهِ حَرَّها و يَأتيهِ الرِّزقُ مِن غَيرِها ، و قيلَ لَهُ : هذا بما كُنتَ تُدخِلُ على جارِكَ المؤمِن .
در ميان بنى اسرائيل مردى مؤمن بود كه همسايه كافرى داشت. او با آن مرد مؤمن رفتارى نرم داشت و به وى نيكى مى كرد. وقتى آن كافر از دنيا رفت خداوند در دوزخ خانه اى گِلى برايش ساخت كه او را از گرماى جهنّم حفظ مى كرد و روزيش از غير دوزخ مى آمد. به او گفته شد: اين به سبب رفتارى است كه با همسايه مؤمنت داشتى.

كسانى كه به دوزخ مى روند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ لا يُعذِّبُ مِن عِبادِهِ إلاّ المارِدَ و المُتَمَرِّدَ على اللّه ِ و أبى أنْ يَقولَ : لا إلهَ إلاّ اللّه ُ .
خداوند بندگان خود را عذاب نكند، مگر كسى را كه در برابر خدا سركشى و نافرمانى كند و از گفتن «لا إله إلاّ اللّه » خوددارى ورزد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَن يَلِجَ النّارَ مَن ماتَ لا يُشرِكُ باللّه ِ شيئا، و كانَ يُبادِرُ صَلاتَهُ قبلَ طُلوعِ الشَّمسِ و قَبلَ غُروبِها.
هرگز به دوزخ نرود آن كس كه تا زنده بوده ، چيزى را شريك خدا نگرفته و پيش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن، نمازش را خوانده باشد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و الّذي بَعثَني بالحقِّ بَشيرا ، لا يُعذِّبُ اللّه ُ بالنّارِ مُوحِّـدا أبَـدا .
سوگند به آن كه مرا به حقّ نويد دهنده برانگيخت، خداوند هرگز يكتا پرست را با آتش عذاب ندهد.

الكافى ـ

هِي [يعني النّارَ ]دارُ الجَبّارِينَ و العُتاةِ الظّالِمينَ ، و كُلِّ فَظٍّ غَليظٍ ، و كُلِّ مُخْتالٍ فَخورٍ .
از وحى هايى كه به عيسى عليه السلام شده ـ دوزخ ، سراى جبّاران و سركشان ستمگر است و جايگاه هر تند خوىِ خشنى و هر متكبّر مغرورى.

امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه آيا مؤمن به دوزخ مى رود؟ ـ فرمود :

لا ، و اللّه ِ .
به خدا قسم، نه.

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تباركَ و تعالى أقسَمَ بعِزّتِهِ و جلالِهِ أنْ لا يُعَذِّبَ أهلَ تَوحيدِهِ بالنّارِ أبَدا .
خداوند تبارك و تعالى به عزّت و جلال خود سوگند ياد كرده كه يكتا پرستان را هرگز با آتش ، عذاب ندهد.

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تباركَ و تعالى حَرّمَ أجْسادَ المُوحِّدينَ على النّارِ .
خداوند تبارك و تعالى پيكرهاى يكتا پرستان را بر آتش حرام كرده است.

آنان كه در دوزخ جاويدانند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

خَمْسةٌ لا تُطْفَأ نِيرانُهُم و لا تَموتُ أبْدانُهُم : رجُلٌ أشْرَكَ ، و رجُلٌ عَقَّ والِدَيهِ ، و رجُلٌ سعى بأخيهِ إلى السُّلطانِ فَقَتَلهُ ، و رجُلٌ قَتلَ نَفْسا بغيرِ نَفْسٍ ، و رجُلٌ أذْنَبَ و حَمَلَ ذَنبَهُ على اللّه ِ عزّ و جلّ .
پنج نفرند كه آتش آنها خاموش نشود و بدنهايشان نميرد: آن كه به خدا شرك ورزيد، آن كه از پدر و مادر خود نافرمانى كرد، آن كه از برادر خود نزد حاكم سعايت نمود تا به قتل او انجاميد، آن كه كسى را بدون استحقاق قصاص، كشت و آن كه گناهى مرتكب شد و آن را به خداوند عزّ و جلّ نسبت داد.

امام على عليه السلام ـ در مناجات با خدا ـ گفت :

 أقْسَمتَ أنْ تَمْلأها مِن الكافِرينَ مِن الجِنّةِ و النّاسِ أجْمَعينَ ، و أنْ تُخلِّدَ فيها المُعانِدينَ .
خدايا! تو سوگند ياد كرده اى كه جهنّم را از كافرانِ جن و انس پر كُنى و معاندان را در آن تا ابد نگه دارى .

امام كاظم عليه السلام :

لا يُخلِّدُ اللّه ُ في النّارِ إلاّ أهلَ الكُفرِ و الجُحودِ و أهلَ الضَّلالِ و الشِّركِ ، و مَنِ اجْتَنبَ الكبائرَ مِن المؤمنينَ لَم يُسألْ عنِ الصَّغائرِ .
خداوند جز كافران و منكران و گمراهان و مشركان را در آتش ، جاودان نكند. مؤمنانى كه از گناهان كبيره اجتناب كنند درباره گناهان صغيره بازخواست نشوند.

وضعيت جاودانگانِ در آتش

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّكُم ماكِثونَ في النّارِ عَددَ كُلِّ حَصاةٍ في الدُّنيا لَفَرِحوا بِها ، و لَو قيلَ لأهلِ الجَنّةِ : إنَّكُم ماكِثونَ عَددَ كُلِّ حَصاةٍ لَحَزنوا ، و لكنْ جُعِلَ لَهُمُ الأبدُ .
اگر به دوزخيان گفته شود: شما به شمار ريگهاى دنيا، در آتش خواهيد ماند، خوشحال مى شوند و اگر به بهشتيان گفته شود: شما به شمار ريگها[ى دنيا ]در بهشت ماندگار خواهيد بود، اندوهگين مى شوند، اما جاودانگى براى آنها رقم خورده است.

امام على عليه السلام :

لا يَظْعَنُ مُقيمُها ، و لا يُفادى أسِيرُها ، و لا تُقْصَمُ كُبولُها ، لا مُدّةَ للدّارِ فتَفْنى ، و لا أجَلَ للقومِ فيُقْضى .
مقيم دوزخ از آن جا كوچ نمى كند و براى آزادى اسير آن سَرْبَها پذيرفته نمى گردد، و بندهايش از هم گسسته نمى شود . آن سرا مدّت ندارد تا به سر آيد و دوزخيان را اجلى نيست كه حياتشان پايان پذيرد.

امام على عليه السلام :

وارِدُ النّارِ مُؤبَّدُ الشَّقاءِ .
آن كه به دوزخ درآيد، بدبخت ابدى است.

امام على عليه السلام :

وَفْدُ النّارِ أبدا مُعَذَّبونَ .
وارد شوندگان به آتش، براى هميشه در عذابند.

كسانى كه از آتش بيرون آورده مى شوند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يُخرِجُ اللّه ُ قَوما مِن النّارِ فيُدخِلُهُمُ الجَنّةَ .
خداوند مردمانى را از آتش بيرون مى آورد و به بهشت مى برد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يَخرُجُ مِن النّارِ قَومٌ بَعدَ ما احْتَرقوا فيَدخُلونَ الجَنّةَ ، فيُسَمّيهِم أهلُ الجَنّةِ : الجَهَنّمِيّونَ .
عده اى از مردم بعد از سوخته شدن در آتش، از دوزخ بيرون مى آيند و به بهشت مى روند، كه بهشتيان آنها را «دوزخيان» مى نامند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يَخْرُجُ مِن النّارِ مَن كانَ في قَلبهِ مِثْقالُ ذَرّةٍ مِن إيمانٍ .
هر كس ذرّه اى ايمان در دلش باشد، [سرانجام] از آتش بيرون مى آيد.

امام باقر عليه السلام :

إنّ قَوما يُحْرَقونَ في (بـ) النّارِ حتّى إذا صاروا حُمَما (حَميما) أدْرَكَتْهُمُ الشَّفاعةُ .
گروهى از مردم در آتش مى سوزند و خوب كه گداختند (خالص شدند) شفاعت به سراغشان مى آيد.

آخرين كسى كه از آتش بيرون مى آيد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :من مى دانم كدام دوزخى از همه ديرتر از جهنّم بيرون مى آيد و كدام بهشتى آخر از همه به بهشت مى رود: مردى كه با خزيدن از آتش بيرون مى رود و خداوند تبارك و تعالى به او مى فرمايد:

إنّي لَأعْلمُ آخِرَ أهلِ النّارِ خُروجا مِنهُا ، و آخِرَ أهلِ الجنّةِ دُخولاً الجنّةَ : رجُلٌ يَخرُجُ مِن النّارِ حَبْوا ، فيقولُ اللّه ُ تباركَ و تعالى لَهُ : اذهَبْ فادْخُلِ الجَنّةَ ، فيَأتيها فيُخيَّلُ إلَيهِ أنّها مَلْأى ، فيَرجِعُ فيقولُ : يا ربِّ ، وجَدتُها مَلْأى ! فيقولُ اللّه ُ تباركَ و تعالى لَهُ : اذهَبْ فادْخُلِ الجَنّةَ ··· فإنَّ لكَ مِثلَ الدُّنيا و عَشرَةَ أمْثالِها ، أو إنّ لكَ عَشرَةَ أمثالِ الدُّنيا ··· فكانَ يُقالُ : ذاكَ أدْنى أهلِ الجنّةِ مَنزِلةً .
برو، وارد بهشت شو . او خود را به بهشت مى رساند، اما به خيالش مى رسد كه بهشت پُر است. از اين رو، بر مى گردد و عرض مى كند: بار خدايا! بهشت پُر بود. خداوند تبارك و تعالى به او مى فرمايد: «برو، و وارد بهشت شو ··· براى تو در بهشت، به اندازه دنيا و ده برابر آن، جا هست. يا براى تو، [جايى ]ده برابر دنيا وجود دارد ···» . گفته مى شد: اين كس، فرو پايه ترين فرد بهشت است.

علت جاودانگى در دوزخ

امام صادق عليه السلام :

إنّما خُلِّدَ أهلُ النّارِ في النّارِ لأنّ نِيّاتِهِم كانَت في الدُّنيا أنْ لَو خُلِّدوا فيها أنْ يَعْصوا اللّه َ أبَدا ، و إنّما خُلِّدَ أهلُ الجَنّةِ في الجنّةِ لأنَّ نِيّاتِهِم كانتْ في الدُّنيا أنْ لو بَقوا فيها أنْ يُطيعوا اللّه َ أبدا ، فبِالنِّيّاتِ خُلِّدَ هؤلاءِ و هؤلاءِ ـ ثُمَّ تلا قولَهُ تعالى ـ : «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ على شَاكِلَتِهِ» (اسراء،84) ، قال : على نِيَّتهِ .
دوزخيان از اين رو در آتش جاويدانند كه در دنيا نيّتشان اين بود كه چنانچه تا ابد زنده بمانند تا ابد خدا را نافرمانى كنند و بهشتيان نيز از اين رو در بهشت جاويدانند كه در دنيا بر اين نيّت بودند كه اگر براى هميشه ماندگار باشند ، براى هميشه خدا را فرمان برند. پس، جاودانگى هر دو گروه به سبب نيّتهايشان است. آن گاه حضرت اين آيه را تلاوت كرد: «بگو هر كس طبق شاكله خود عمل مى كند» و فرمود: يعنى طبق نيّت خود.

گستره گنجايش دوزخ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

افْتَخَرتِ الجَنّةُ و النّارُ ، فقالتِ النّارُ : يا رَبِّ ، يَدخُلُني الجَبابِرَةُ و المُتَكبِّرونَ و المُلوكُ و الأشرافُ ! و قالتِ الجنّةُ : أيْ رَبِّ ، يَدخُلُني الضُّعَفاءُ و الفُقَراءُ و المَساكينُ!
فيقولُ اللّه ُ للنّارِ : أنتِ عذابياُ صيبُ بكِ مَن أشاءُ . و قالَ للجنّةِ : أنتِ رَحمتي وَسِعَتْ كُلَّ شيءٍ ، و لكلِّ واحدةٍ مِنكُما مِلْؤها ، فيُلْقى فيها أهْلُها فَتقولُ : هَل مِن مَزيدٍ ؟! و يُلْقى فيها وَ تَقولُ : هَل مِن مَزيدٍ ؟!
بهشت و دوزخ هر يك به خود نازيدند. دوزخ گفت: پروردگارا! جبّاران و گردنفرازان و پادشاهان و اشراف بر من درآيند! بهشت گفت: پروردگارا! نا توانان و بينوايان و مستمندان بر من وارد شوند!
پس، خداوند به دوزخ مى فرمايد: تو عذاب منى و من آن را به هر كس كه خواهم ، برسانم. و به بهشت فرمود: تو رحمت منى كه همه چيز را فراگرفته است و هر يك از شما گنجايش خود را دارد. پس، دوزخيان به دوزخ افكنده مى شوند، ولى دوزخ مى گويد: آيا باز هم هست؟! و بهشتيان نيز به بهشت برده مى شود و بهشت نيز مى گويد: آيا باز هم هست؟!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و جَهنّمُ تقولُ : هَل مِن مَزيدٍ ؟! حتّى يَضَعَ فيها رَبُّ العالَمينَ ما شاءَ اللّه ُ أنْ يَضعَ ، فتُقْبَضُ و تُغَرْغِرُ كما تُغَرْغِرُ المَزادَةُ الجديدةُ إذا مُلِئتْ ، و تقولُ : قَطّ قَطّ !
دوزخ مى گويد: آيا باز هم هست؟! و پروردگار جهانيان، آن تعداد كه خواهد ، در آن مى ريزد و جهنم، جمع مى شود و مانند مَشك نو كه وقتى پُر شود ، غلغل مى كند، به غلغل مى افتد و مى گويد: بس است، بس است!

هر كس در آخرت دو منزل دارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَيس مِنكُم أحَدٌ إلاّ و لَهُ مَنزِلانِ : أحدُهُما في الجنّةِ و الآخَرُ في النّارِ .
هيچ يك از شما نيست مگر آن كه دو منزل دارد: يكى در بهشت و ديگرى در دوزخ.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كلُّ أهلِ الجنّةِ يَرى مَقعَدَهُ مِن النّارِ فيقولُ : لَولا أنَّ اللّه َ هَداني ! فيكونُ لَه شُكْرا . و كلُّ أهلِ النّارِ يَرى مَقعَدَهُ مِن الجنّةِ فيقولُ : لَو أنَّ اللّه َ هَداني ! فيكونُ علَيهِ حَسْرَةً .
هر يك از بهشتيان، جايگاه خود را در دوزخ مى بيند و با شكر و سپاس مى گويد: [واى] اگر خداوند مرا هدايت نمى كرد! هر يك از دوزخيان نيز جايگاه خود را در بهشت مى بيند و با دريغ و حسرت مى گويد: [چه مى شد ]اگر خدا هدايتم مى كرد!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره آيه «دريغا كه كوتاهى كرديم» ـ فرمود:

الحَسْرَةُ أنْ يَرى أهلُ النّارِ مَنازِلَهُم مِن الجَنّةِ في الجَنّةِ ، فتِلكَ الحَسْرَةُ .
دريغ از اين روست كه دوزخيان جايگاه بهشتى خود را در بهشت مى بينند. اين موجب دريغ مى شود.

امام صادق عليه السلام :

ما خَلقَ اللّه ُ خَلْقا إلاّ جَعلَ لَهُ في الجنّةِ مَنزِلاً و في النّارِ مَنزِلاً ··· فيُورِثُ هؤلاءِ مَنازِلَ هؤلاءِ ، و يُورِثُ هؤلاءِ مَنازِلَ هؤلاءِ ، و ذلكَ قولُ اللّه ِ : «أُولئكَ هُمُ الوارِثونُ * الّذينَ يَرِثونَ الفِرْدَوسَ» (مومنون10و11)
خداوند هيچ آفريده اى نيافريد، مگر آن كه برايش منزلى در بهشت و منزلى در دوزخ قرار داد··· كه اينان (بهشتيان) جايگاه آنان (دوزخيان) را به ارث مى برند و آنان جايگاه اينان را . اين است فرموده خداوند كه: «آنان همان وارثانى هستند كه بهشت برين را به ارث مى برند» .

احاطه دوزخ بر كافران

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اعلَموا أنَّ الجنّةَ و النّارَ أقْرَبُ إلى أحَدِكُم مِن شِراكِ نَعْلِهِ .
بدانيد كه بهشت و دوزخ به هر يك از شما از بند كفشش نزديكتر است.

منبع: میزان الحکمه، جلد دوم.