ما كانَ الفُحْشُ في شَيءٍ إلاّ شانَهُ ، و لا كانَ الحياءُ في شَيءٍ قَطُّ إلاّ زانَهُ .
بى شرمى با چيزى همراه نشد، مگر اين كه آن را زشت گردانيد. و حيا، با چيزى همراه نگشت، مگر اين كه آن را آراست .

( الأمالي للطوسي : ۱۹۰/۳۲۰)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لو كانَ الحياءُ رجُلاً لكانَ صالِحا .
اگر شرم به صورت مردى مجسّم مى شد، هر آينه مردى صالح و نيكوكار بود .

( كنز العمّال : ۵۷۸۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ اللّه َ يُحِبُّ الحَيِيَّ المُتَعفِّفَ ، و يُبْغِضُ البَذِيَّ السّائلَ المُلْحِفَ .
خداوند، با حياىِ پاكدامن را دوست دارد و از گداىِ سمج بى شرم نفرت دارد .

( الأمالي للطوسي : ۳۹/۴۳ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ سَبَبٌ إلى كُلِّ جَميلٍ .
شرم، وسيله رسيدن به هر زيبايى است.

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۱۱/۱ )

امام على عليه السلام :

أحسَنُ مَلابِسِ الدِّينِ الحياءُ .
زيباترين جامه دين، شرم است .

( غرر الحكم : ۲۹۹۷ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ تَمامُ الكَرَمِ ، و أحسَنُ الشِّيَـمِ .
شرم، كمال بزرگوارى و بهترين خوى است.

( غرر الحكم : ۱۳۴۰ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ مِفْتاحُ كُلِّ الخَيرِ .
شرم، كليد همه خوبيهاست .

( غرر الحكم : ۳۴۰ )

امام على عليه السلام :

مَن كساهُ الحياءُ ثَوبَهُ خَفِيَ على النّاسِ عَيْبُهُ .
هر كس كه شرم، جامه خود را بر او بپوشاند، عيبش بر مردم پوشيده مانَد .

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۸۷/۱ )

امام على عليه السلام :

أعقَلُ النّاسِ أحْياهُم .
خردمندترين مردم، با شرم ترين آنهاست .

(غرر الحكم : ۲۹۰۰ )

امام صادق عليه السلام ـ در نامه اى به اصحاب خود كه به آنان دستور داد پيوسته آن را بخوانند و از نظر بگذرانند ـ نوشت :

علَيْكُم بالحياءِ ، و التَّنَزُّهِ عَمّا تَنَزَّهَ عَنهُ الصّالحونَ قَبْلَكُم .
بر شما باد شرم و دورى كردن از آنچه مردمان صالح پيش از شما از آنها دورى كردند .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۱۱/۹۳ )

مصباح الشريعة ـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ :

الحياءُ نُورٌ جَوهَرُهُ صَدرُ الإيمانِ ، و تَفْسيرُهُ التَّثَبُّتُ عِندَ كُلِّ شَيءٍ يُنْكِرُهُ التَّوحيدُ و المَعرِفَةُ .
شرم نورى است كه ذات و جوهر آن صدرِ ايمان است ، معناى شرم اين است كه در برابر هر آنچه با توحيد و معرفت ناسازگار است خويشتندارى كنى .

( مصباح الشريعة : ۵۱۰ )

شرم سر آمد مكارم اخلاق است

امام صادق عليه السلام :

إنّ خِصالَ المَكارِمِ بَعْضُها مُقيَّدٌ ببَعْضٍ ، يُقَسِّمُها اللّه ُ حَيثُ يشاءُ ، تَكونُ في الرّجُلِ و لا تكونُ في ابنِهِ، و تكونُ في العَبدِ و لا تكونُ في سَيّدِهِ : صِدْقُ الحَديثِ ، و صِدْقُ النّاسِ ، و إعْطاءُ السّائلِ ، و المُكافَأةُ بالصَّنائعِ ، و أداءُ الأمانَةِ ، و صِلَةُ الرَّحِمِ ، و التّودُّدُ إلى الجارِ و الصّاحبِ ، و قِرَى الضَّيفِ ، و رأسُهنَّ الحياءُ .
خصلت هاى نيك، يكى بسته به ديگرى است ، خداوند آنها را به هر كه خود خواهد مى دهد . ممكن است در مرد باشد، ولى در فرزندش نباشد ، در بنده باشد و در خواجه اش نباشد . [اين خويها عبارتند از :] راستگويى ، صداقت با مردم ، عطا كردن به درخواست كننده، جبران كردن خوبيها ، امانتدارى ، صله رحم ، دوستى و مهربانى با همسايه و يار ، ميهمان نوازى و در رأس همه اينها شرم .

( الأمالي للطوسي : ۳۰۱/۵۹۷ )

پيامدهاى شرم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أمّا الحياءُ فيتَشَعَّبُ مِنهُ: اللِّينُ ، و الرّأفَةُ ، و المُراقَبَةُ للّه ِ في السِّرِّ و العَلانِيَةِ ، و السّلامَةُ ، و اجْتِنابُ الشَّرِّ ، و البَشاشَةُ ، و السَّماحَةُ ، و الظَّفَرُ ، و حُسْنُ الثّناءِ على المَرءِ في النّاسِ، فهذا ما أصابَ العاقِلُ بالحياءِ ، فطُوبى لِمَن قَبِلَ نَصيحَةَ اللّه ِ و خافَ فَضيحَتَهُ .
اما آنچه از شرم منشعب مى شود: نرمش ، مهربانى ، در نظر داشتن خدا در آشكار و نهان ، سلامت [نفْس]، دورى كردن از بدى ، خوشرويى، گذشت و بخشندگى ، موفّقيت و خوشنامى در ميان مردم است . اينها فوايدى است كه خردمند از شرم مى برد . پس خوشا كسى كه نصيحت خدا را بپذيرد و از رسواگرى او بترسد .

( تحف العقول : ۱۷ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ يَصُدُّ عنْ فِعْلِ القَبيحِ .
شرم، مانع زشت كارى مى شود .

( غرر الحكم : ۱۳۹۳)

امام على عليه السلام :

سَبَبُ العِفَّةِ الحياءُ .
علت پاكدامنى، شرم است.

( غرر الحكم : ۵۵۲۷ )

امام على عليه السلام :

أصْلُ المُروءَةِ الحياءُ ، و ثَمَرتُها العِفَّةُ .
ريشه جوانمردى ، شرم است و ميوه آن ، پاكدامنى .

( غرر الحكم : ۳۱۰۱ )

امام على عليه السلام :

على قَدْرِ الحياءِ تكونُ العِفَّةُ .
[اندازه] پاكدامنى به اندازه حيا بستگى دارد .

( غرر الحكم : ۶۱۸۱ )

امام على عليه السلام :

حَسْبُ المَرءِ ··· مِن حيائهِ أنْ لا يَلْقى أحَدا بما يَكْرَهُ .
··· در شرم آدمى همين بس كه با كسى آن گونه كه او ناخوشايند مى دارد رفتار نكند .

( بحار الأنوار: ۷۸/۸۰/۶۶ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ غَضُّ الطَّرْفِ .
شرم، فروهشتن چشم است .

( غرر الحكم : ۴۶۲ )

شرم و ايمان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ لِكُلِّ دِينٍ خُلُقا ، و إنّ خُلُقَ الإسلامِ الحياءُ .
هر دينى را خويى است ، خوى اسلام، شرم است .

( کنز العمّال : ۵۷۵۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الحياءُ هُو الدِّينُ كلُّهُ .
شرم، همه دين است .

( كنز العمّال : ۵۷۶۱ )

امام على عليه السلام :

كَثْرَةُ حياءِ الرّجُلِ دَليلُ إيمانِهِ .
شرمِ زياد مرد نشانه ايمان اوست .

( غرر الحكم : ۷۰۹۷ )

امام على عليه السلام :

لا إيمانَ كالحيـاءِ و السَّخـاءِ .
ايمانى چون شرم و بخشندگى نيست .

( غرر الحكم : ۱۰۷۵۳ )

امام حسن عليه السلام :

لا حياءَ لِمنْ لا دِينَ لَهُ .
شرم ندارد كسى كه دين ندارد .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۱۱/۶ )

امام باقر عليه السلام :

الحياءُ و الإيمانُ مَقْرونانِ في قَرَنٍ، فإذا ذَهبَ أحَدُهُما تَبِعَهُ صاحِبُهُ .
شرم و ايمان به هم پيوسته اند ؛ هرگاه يكى از آنها برود، ديگرى هم در پى آن روانه شود .

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۷۷/۴۵ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ الحياءَ و العَفافَ و العِيَّ ـ عِيّ اللّسانِ لا عِيّ القلبِ ـ مِن الإيمانِ ، و الفُحْشَ و البَذاءَ و السّلاطَةَ مِن النِّفاقِ .
شرم و پاكدامنى و كُندى ـ كندى زبان، نه كندى دل ـ از ايمان است، و زشت گويى و بد زبانى و دريدگى از نفاق .

( بحار الأنوار : ۷۹/۱۱۳/۱۴ )

امام صادق عليه السلام :

لا إيمانَ لِمَن لا حياءَ لَهُ .
ايمان ندارد كسى كه شرم ندارد .

( الكافي : ۲/۱۰۶/۵ )

امام كاظم عليه السلام :

الحياءُ مِن الإيمانِ ، و الإيمانُ في الجَنّةِ . و البَذاءُ مِن الجَفاءِ ، و الجَفاءُ في النّارِ .
شرم، از ايمان است و ايمان، در بهشت جاى دارد و فحّاشى از بى ادبى است و بى ادبى در دوزخ است.

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۰۹/۱ )

شرم نكوهيده

امام على عليه السلام :

قُرِنَتِ الهَيْبَةُ بالخَيْبَةِ ، و الحياءُ بالحِرْمانِ
ترس، با ناكامى قرين است، و كم رويى با محروميّت.

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۳۷/۲۳ )

امام على عليه السلام :

قُرِنَ الحياءُ بالحِرْمانِ .
كم رويى با محروميّت قرين است .

( غرر الحكم : ۶۷۱۴ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ مَحْرَمَةٌ .

كم رويى، محروميّت آور است.

( غرر الحكم : ۱۳۹ )

امام على عليه السلام :

الحياءُ يَمْنَعُ الرِّزْقَ .
كم رويى مانع روزى است .

( غرر الحكم : ۲۷۴ )

امام صادق عليه السلام :

مَن رَقَّ وَجْهُهُ رَقَّ عِلْمُهُ .
هركه كم رو باشد، كم دانش شود .

( الكافي : ۲/۱۰۶/۳ )

حياى خردمندانه و حياى نابخردانه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الحياءُ حياءانِ : حياءُ عَقْلٍ و حياءُ حُمْقٍ ، فحَياءُ العَقلِ العِلْمُ ، و حَياءُ الحُمْقِ الجَهْلُ .
حيا دو گونه است : حياى خردمندانه و حياى احمقانه. حياىِ خردمندانه، دانش است، و حياىِ احمقانه، جهل و نادانى .

( بحار الأنوار : ۷۷/۱۴۹/۷۵ )

امام على عليه السلام :

مَنِ اسْتَحيى مِن قَولِ الحَقِّ فهُو أحمَقُ .
كسى كه از گفتن حقّ شرم كند احمق است .

(غرر الحكم : ۸۶۵۰ )

امام صادق عليه السلام :

الحياءُ على وَجْهَينِ ، فمِنهُ ضَعْفٌ و مِنـهُ قُوَّةٌ ، و إسلامٌ و إيمانٌ .
شرم بر دو گونه است ؛ يك شرم ضعف و ناتوانى است و شرمِ ديگر قدرت و اسلام و ايمان .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۴۲/۳۴ )

نتيجه بى شرمى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن لَم يَسْتَحيِ مِن اللّه ِ في العَلانِيَةِ لَم يَسْتَحيِ مِن اللّه ِ في السِّرِّ .
كسى كه در آشكار، از خدا شرم نكند ، در نهان نيز از او شرم نمى كند .

( كنز العمّال : ۵۷۸۹ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَسْتَحيِ مِن النّاسِ لَم يَسْتَحيِ مِن اللّه ِ سبحانَهُ
كسى كه از مردم شرم نكند، از خداوند سبحان نيز شرم نمى كند .

( غرر الحكم : ۹۰۸۱ )

امام عسكرى عليه السلام :

مَن لَم يَتَّقِ وُجوهَ النّاسِ لَم يَتَّقِ اللّه َ .
كسى كه از مردم پروا نكند، از خدا نيز پروا ننمايد .

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۳۶/۲۲ )

آدم بى شرم از هيچ كارى ابا ندارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لم يَبْقَ مِن أمْثالِ الأنْبياءِ عليهم السلام إلاّ قَولُ النّاسِ : إذا لَم تَسْتَحيِ فاصْنَعْ ما شِئْتَ .
از مثل هاى پيامبران عليهم السلام ، جز اين سخنِ مردم بر جاى نمانده است : وقتى حيا نداشتى، هر كارى مى خواهى بكن .

( عيون أخبار الرِّضا : ۲/۵۶/۲۰۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

آخِرُ ما أدْرَكَ النّاسُ مِن كَلامِ النُّبُوّةِ الاُولى : إذا لَم تَسْتَحيِ فاصْنَعْ ما شِئتَ .
آخرين سخنى كه از پيامبران نخستين به مردم رسيده اين است : چون حيا نداشتى، هر كارى خواستى بكن .

( كنز العمّال : ۵۷۸۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ آخِرَ ما يَتعَلّقُ بهِ أهلُ الجاهِليَّةِ مِن كلامِ النُّبوّةِ : إذا لَم تَسْتَحيِ فاصْنَعْ ما شِئتَ .
آخرين سخنى كه مردمان جاهلى از سخن وحى گرفتند اين است : اگر حيا ندارى هر كار خواستى بكن .

( كنز العمّال : ۵۷۹۲ )

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يَسْتَحيِ مِن العَيبِ ، و يَرْعَوِ عندَ الشَّيبِ ، و يَخْشَ اللّه َ بظَهْرِ الغَيبِ ، فلا خَيرَ فيهِ
كسى كه از عيب و ننگ، حيا نداشته باشد و در پيرى دست از خلافكارى نكشد و در نهان از خدا نترسد، خيرى در او نيست .

( بحار الأنوار : ۷۸/۲۰۶/۶۲ )

امام كاظم عليه السلام :

ما بَقيَ مِن أمْثالِ الأنْبياءِ عليهم السلام إلاّ كَلِمَةُ : «إذا لَم تَسْتَحيِ فاعْمَلْ ما شِئتَ» . أمَا إنّها في بَني اُميَّةَ
از مثل هاى پيامبران عليهم السلام جز اين جمله بر جاى نمانده است : اگر حيا نداشتى، هر كارى مى خواهى بكن. آگاه باشيد كه اين جمله درباره بنى اميّه است .

(الخصال : ۲۰/۶۹ )

شرم داشتن از خدا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اسْتَحْيِ مِن اللّه ِ اسْتِحياءَكَ مِن صالِحي جِيرانِكَ ؛ فإنّ فيها زِيادَةَ اليَقينِ .
از خدا حيا كن همچنان كه از همسايگان خوب خود حيا مى كنى ؛ زيرا حيا كردن از خدا بر يقين مى افزايد .

(بحار الأنوار : ۷۸/۲۰۰/۲۸)

امام على عليه السلام :

أفضَلُ الحياءِ اسْتِحْياؤكَ مِن اللّه ِ .
برترين حيا، حيا كردن از خداست .

(غرر الحكم : ۳۱۱۲)

امام على عليه السلام :

الحياءُ مِن اللّه ِ يمَحْو كَثيرا مِن الخَطايا .
حيا از خدا، بسيارى از گناهان را پاك مى كند .

(غرر الحكم : ۱۵۴۸)

امام زين العابدين عليه السلام :

خَفِ اللّه َ تعالى لقُدْرَتِهِ علَيكَ ، و اسْتَحْيِ مِنهُ لِقُرْبِهِ مِنكَ .
از خدا بترس، چون او بر تو تواناست و از او حيا كن، زيرا كه به تو نزديك است .

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۳۶/۲۲)

امام كاظم عليه السلام :

اسْتَحْيوا مِن اللّه ِ في سَرائرِكُم كما تَسْتَحْيونَ مِن النّاسِ في عَلانِيَتِكُم .
در نهان از خدا حيا كنيد همچنان كه در آشكار از مردم حيا مى كنيد .

(تحف العقول : ۳۹۴ )

حيا كردن از دو فرشته همراه آدمى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لِيَسْتَحيِ أحَدُكُم مِن مَلَكَيهِ اللَّذَينِ معَهُ ، كما يَسْتَحْيِي مِن رجُلَينِ صالِحَينِ مِن جِيرانِهِ، و هُما مَعهُ باللّيلِ و النّهارِ .
هر يك از شما بايد از دو فرشته اى كه با خود دارد حيا كند ، همچنان كه از دو همسايه خوب خود كه شب و روز در كنارش هستند حيا مى كند .

(كنز العمّال : ۵۷۵۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارشهاى خويش به ابوذر ـ فرمود :

يا أبا ذرٍّ ، اسْتَحْيِ مِن اللّه ِ ؛ فإنّي و الّذي نَفْسي بِيَدِهِ لَأظَلُّ حِينَ أذْهَبُ إلى الغائطِ مُتَقَنِّعا بِثَوبي أسْتَحيي مِن المَلَكَينِ اللّذَينِ مَعي .
اى ابوذر ! از خدا شرم داشته باش ؛ به خدا سوگند من هنگامى كه براى قضاى حاجت مى روم، از شرمِ دو فرشته همراهم، چهره خود را با جامه ام مى پوشانم .

(بحار الأنوار : ۷۷/۸۳/۳)

شرم حقيقى

امام باقر عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

اسْتَحْيوا مِن اللّه ِ حَقَّ الحياءِ ، فقيلَ : يا رسولَ اللّه ِ ، و مَن يَسْتَحْيي مِن اللّه ِ حَقَّ الحياءِ ؟! فقال : مَنِ اسْتَحْيى مِن اللّه ِ حَقَّ الحياءِ فلْيَكْتُبْ أجَلَهُ بينَ عَيْنَيهِ ، و لْيَزْهَدْ في الدُّنيا و زِينَتِها ، و يَحْفَظِ الرّأسَ و ما حَوى ، و البَطْنَ و ما وَعى ، و لا يَنْسى المَقابِرَ و البلى .
از خدا حقيقتا حيا كنيد . عرض شد : اى پيامبر خدا! چه كسى از خدا حقيقتا حيا مى كند؟ فرمود : كسى كه از خدا حقيقتا حيا داشته باشد، بايد اجل خود را در برابر ديدگانش قرار دهد ، به دنيا و فريبندگيهاى آن پشت كند ، مواظب سر و انديشه خود و شكم و خوراك خود باشد و گورستان و پوسيده شدن [بدن ها] را از ياد نبرد .

( بحار الأنوار: ۷۰/۳۱۷/۲۴ )

امام كاظم عليه السلام :

رحِمَ اللّه ُ منِ اسْتَحْيى مِن اللّه ِ حَقَّ الحياءِ ، فَحفِظَ الرّأسَ و ما حَوى ، و البَطْنَ و ما وَعى ، و ذَكَرَ المَوتَ و البِلى ، و عَلِمَ أنّ الجَنّةَ مَحْفوفَةٌ بالمَكارِهِ و النّارَ مَحفوفَةٌ بالشَّهَواتِ .
رحمت خدا بر كسى كه از خدا، حقيقتا حيا كند ؛ پس ، سر و انديشه خود و شكم و خوراك خويش را پاس دارد و مردن و پوسيدن را به ياد داشته باشد و بداند كه بهشت درآميخته با سختيهاست و دوزخ پيچيده در خواهشها و هوسها .

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۰۵/۱ )

اوج حيا

امام على عليه السلام :

أحسَنُ الحياءِ اسْتِحْياؤكَ مِن نَفْسِكَ .
زيباترين حيا، حياى تو از خويشتن است .

( غرر الحكم : ۳۱۱۴ )

امام على عليه السلام :

غايَةُ الحياءِ أنْ يَسْتَحييَ المَرءُ مِن نَفْسِهِ .
اوج حيا اين است كه آدمى از خودش حيا كند .

( غرر الحكم : ۶۳۶۹ )

امام على عليه السلام :

حياءُ الرّجُلِ مِن نَفْسِهِ ثَمَرَةُ الإيمانِ .
حياى آدمى از خود، ثمره ايمان است.

( غرر الحكم : ۴۹۴۴ )

امام على عليه السلام :

مِن تَمامِ المُرُوَّةِ أنْ تَسْتَحييَ مِن نَفْسِكَ .
از كمالات جوانمردى، اين است كه از خود حيا كنى .

( غرر الحكم : ۹۳۴۱ )

امام على عليه السلام :

مِن أفْضَلِ الوَرَعِ أنْ لا تُبْديَ في خَلْوَتِكَ ما تَسْتَحيي مِن إظْهارِهِ في عَلانِيَتِكَ .
از برترين پارسايى[ها] اين است كه در خلوت كارى نكنى كه در آشكار از انجامش حيا مى كنى .

( غرر الحكم : ۹۳۴۲ )

گوناگون

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ألْقى جِلْبابَ الحياءِ لا غِيبَةَ لَهُ .
كسى كه تن پوش حيا را دور افكند، غيبت او اشكال ندارد.

( بحار الأنوار : ۷۷ / ۱۴۹ / ۷۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الحياءُ عَشْرةُ أجْزاءٍ ، فتِسْعَةٌ في النِّساءِ و واحِدٌ في الرِّجالِ .
حيا ده جزء دارد ؛ نُه جزء آن در زنان است و يك جزء در مردان .

( كنز العمّال : ۵۷۶۹ )

امام على عليه السلام :

ثَلاثٌ لا يُسْتَحيى مِنهُنَّ : خِدْمَةُ الرَّجلِ ضَيْفَهُ ، و قِيامُهُ عن مَجْلسِهِ لأبيهِ و مُعلّمِهِ ، و طَلَبُ الحقِّ و إنْ قَلَّ .
از سه كار شرم نبايد كرد : خدمت كردن به ميهمان ، از جا بر خاستن در برابر پدر و آموزگار خويش، و مطالبه حقّ، گر چه اندك باشد .

( غرر الحكم : ۴۶۶۶ )

امام صادق عليه السلام :

طَلَبُ الحَوائجِ إلى النّاسِ اسْتِلابٌ للعِزّةِ و مَذْهَبةٌ للحياءِ .
دست نياز به سوى مردم دراز كردن، عزّت را سلب مى كند و حيا را مى برد .

( مشكاة الأنوار : ۳۲۴. ۱۰۲۷ )

میزان الحکمه،جلد سوم.

برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات با موضوع شرم و حیا در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری حیا ) مراجعه کنید.