اول آسمان خلق شد یا زمین؟ (پاسخ به یک شبهه)

چرا در آیه 29 سوره بقره خداوند گفته است که اول همه آنچه در زمین وجود دارد را آفرید سپس به آفرینش آسمان پرداخت ولی در آیات 27 تا 33 سوره نازعات خداوند گفته است که اول آسمان را آفرید سپس زمین و آنچه در آن است را آفرید ؟ آیا این یک تناقض آشکار نیست؟

 

با دقت در متن عربی این آیات و واژه های که در هر مورد به کار رفته است مشخص می گردد که هیچ یک از این آیاتی که گفته شده، سخنی درباره ترتیب خلقت زمین و آسمان ندارند . 

برای فهم این مطلب توجه شما را به واژه هایی که در هر یک از این آیات به کار رفته است جلب می نماییم:

 

در این آیه یکی از عباراتی که در آیه به کار رفته است عبارت «استوی الی السماء» است. مفسرین برای فهم دقیق لغت استوی این مثال را از گفتار عرب آورده اند :  كان الأمير يدبر أمر الشام ثم استوى إلى أهل الحجاز : یعنی امیر امور شام را تدبیر کرد و سپس به اهل حجاز رو نمود که کار آنها را نیز تدبیر کند. بر این اساس معنی لغت استوی توجه برای تدبیر است و با دقت در آن معنی آیه چنین می شود : «سپس برای تدبیر به آسمان توجه نمود.» فهم این معنا وقتی کامل می شود که آیه دیگری از قرآن را نیز در کنار این آیه قرار دهیم که می گوید: يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْض‏ : خداوند امور اين جهان را از آسمان به سوى زمين تدبير می‏كند. (سجده/5) 

در ادامه آیه گفته است « فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ» کلمه « سَوَّیَ » در کتاب لغت عربی به فارسی قاموس قرآن که یک کتاب لغت محققانه است به معنی برابر كرد، پرداخت و مرتب گردانيد ترجمه شده (قاموس قرآن، ج3، ص328) و کلمه سماء در کتابهای لغت عربی بر اساس ریشه لغت که سمو می باشد اینگونه معنا شده : سَمَاءُ كلّ شي‏ء: أعلاه یعنی آسمان هر چیزی بالای آن است. (مفردات الفاظ قرآن، راغب، ص427) 

با این توضیح به نظر می رسد ترجمه درست آیه «اسْتَوَىٰ إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ» چنین می شود:

او کسی است که همه آنچه در زمین است را برای شما خلق کرد سپس برای تدبیر به آسمان نظر نمود پس آنها را هفت آسمان مرتب و برابر و هماهنگ نمود.
گویی خداوند جهت تدبیر امور عالم از عالم مافوق (السماء) در تدبیر خود مراتب هفتگانه ای را قرار داد که هر یک گرچه جزئی از عالم مافوق (السماء) هستند اما نسبت به مرتبه پایین تر خود حکم آسمان را دارند چرا که تدبیر مرتبه پایین تر وابسته به آن است.

علامه طباطبائی ره در تفسیر المیزان می گویند : از آنجا که در این آیه هدف بیان نعمت های داده شده به انسان است (ما همه آنچه در زمین است را برای انسان خلق کردیم) پس ادامه آیه هم می خواهد تکمیل این نعمت را بیان کند و توجه به این مطلب ما را به این نکته می رساند که توجه تدبیری خدا به آسمان  به خاطر انسان است و همچنین فهمیده می شود که تنظیم طبقات هفتگانه آن هم به خاطر انسان و تدبیر امور اوست. (المیزان، ج1، ص 113)

 

با توضیحاتی که داده شد معلوم شد که به هر تقدیر هیچ کدام از لغت های استوی و سوی در آیه معنی آفرید را نمی دهند و اگر هم مترجمی آن را آفرید ترجمه نموده دقت لازم را ننموده است. 

 

 

آيا شما سخت‌تريد در آفرينش يا آسمان كه بنا كرد آنرا

برافراشت سقفش را پس بدون نقص به اتمام رساند آنرا

و تاريك ساخت شب آنرا و آشكار ساخت روز روشن آنرا

و خشکی زمين را بعد از آن گسترانيد.

 

در این آیات نیز سخن از ترتیب خلقت زمین و آسمان نیست چرا که لغت دحاها در آیه 30 به معنی آفریدن نیست . بلکه به معنی گسترش دادن است و با توجه به آن، منظور از آیه مورد نظر گسترش دادن خشکی زمین و آماده نمودن آن برای سکونت است. که در این مورد در کتابهایی مانند مجمع البحرین (ج1، ص104) و نثر طوبی (ج۱، ص ۲۵۳) که کتابهای لغت قرآنی هستند توضیح داده شده است. و روایاتی نیز در این مورد در کتابها و منابع حدیثی آمده است.

به این ترتیب همانطور که دیدید در هیچ یک از آیات گفته شده سخن از ترتیب خلقت زمین و آسمان نیامده تا تعارضی بین آنها باشد و شبهه گفته شده به قرآن وارد نیست.