پيامبران خدا هماره بر اصل وحدت معبود و اتحاد امم تکيه کرده ، امتها و ملتها را به پرستش خداي يگانه فرا خوانده و بر آن بودند تا به حکميت الهي و آسماني، از بروز نفاق و تفرقه امت پيشگيري کنند. « کان الناس امّة واحدة » (بقره آيه 213)
و در جاي جاي قرآن مومنان ، دعوت به وحدت و همدلي شدند ؛ همچنان که مي فرمايد : « يا ايّها الّذين آمنوا ادخلوا في السلم کافه و لا تتبعوا خطوات الشيطان انّه لکم عدوّ مّبين » (بقره آيه 208 )
در اين مقاله برآنيم تا وحدت را از آيينه آيات و روايات و سيره نبي مکرم اسلام حضرت ختمي مرتبت (صلی الله علیه وآله) و اقدامات عملي آن حضرت و ائمه هدي (علیهم السلام) ارائه دهیم.

1. شيوه هاي قرآن براي دستيابي به وحدت

آيات بسياري در قرآن کريم دلالت بر وحدت وجود دارد که به اختصار مواردي ذکر مي گردد:
الف) تاکيد بر وحدت انبياء و پيامبران (علیهم السلام) براي تحقق وحدت:
در سوره انبياء و سوره مومنون،  قرآن مجيد تشريح فرموده که پيامبران يک امت هستند: «ان هذه امتکم واحده و انا ربکم فاتقون»( انبيا/ 92)
ب) اخلاق پسنديده:
«محمد رسول الله و الذين معه اشدّاء علي الکفار رحماء بينهم»  محمد (صلی الله علیه وآله) پيامبر خدا و کسانيکه همراه او هستند همگي نسبت به کفار صلابت و شدت دارند و در ميان خود داراي رافت و رحمت خواهند بود. ( سوره فتح /29)
ج) لطف الهي:
آيه 63 سوره انفال: «وَ أَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً ما أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزيزٌ حَكيمٌ»: و الفت داد دلهاي مومنان را دلهايي که اگر تو با تمام ثروت روي زمين مي خواستي الفت دهي ، نتوانستي  ليکن خدا تاليف قلوب آنها کرد که او بر هر کار مقتدر وبا سرار و مصالح امور داناست.
د) تاکيد بر تقوي:
تقوي پايه اصلي وحدت است (1): «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ. وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا ...»: اي اهل ايمان از خدا بترسيد چنانچه شايسته خدا ترس بودن است . (پيوسته به ياد او باشيد و شکر نعمتش بجاي آريد) تا نميريد جز به دين مبين اسلام ، و همگي برشته دين خدا چنگ زده و به راههاي متفرق (مدعيان دين ساز) نرويد.(103و102 آل عمران)
ه) تاکيد بر وحدت:
از جمله شيوه هايي که قرآن براي ايجاد وحدت بکار برده تاکيد آن بر اهميت حياتي وحدت و برثمرات و تاثير مثبت آن بر جامعه اسلامي است؛ «واعتصموا بحبل الله جميعا وَ لا تَفَرَّقُوا». (2)

2. وحدت در سیره پیامبر اعظم

در قسمت بعد به اقدامات عملي نبي اکرم (صلی الله علیه وآله) در جلوگيري از بروز تفرقه ، قبل و بعد از بعثت و گفتار ها ي هدايت بخش  آن بزرگوار در اتحاد جامعه جهاني اسلامي می پردازيم.

الف: اقدامات عملي پیامبر اکرم  قبل ازبعثت

1. شرکت در حلف الفضول يا پيمان جوانان براي دفاع از محرومان و مبارزه با ظلم و ستم (3)
2. نصب حجرالاسود؛
در سن 35 سالگي پيامبر (صلی الله علیه وآله)، خانه کعبه بر اثر سيل ويران شد و قريش براي تجديد بناي کعبه اقدامات لازم را بعمل آورد . بعد آن حضرت نيز با درايت خاص خود سنگ را ميان جامه و عبا قرار داد و فرمود : که نمايندگان هر قبيله گوشه اي از آن را بگيرند و بلند کنند . سپس رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آنرا بالاي ديوار در رکن معروف حجرالاسود جاي داد و بدين ترتيب فتنه را خوابانيد. (4)

ب: اقدامات عملي پيامبر اکرم بعد از بعثت

الف. در مکه:
1. اقامه نماز جماعت ؛ پيامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) از همان ابتدا به همراه نخستين پيروانش علي (علیه السلام) و خديجه کبري (علیها السلام) با اقامه نماز جماعت اولين اجتماع کوچک مسلمين را تشکيل داد.
2. دعوت خويشاوندان و دعوت عمومي ؛ رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) در دعوت علني خويش جهت حفظ يارانش از آسيبها در خانه ارقم اجتماع مي نمود و اين اولين مجمع اسلامي بود .
3. شعب ابي طالب ؛ بعد از تحريم کردن مسلمانان توسط مشرکين حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) جهت حفظ و انسجام جامعه اسلامي مسلمانان را به شعب ابي طالب برد.
4. مهاجرت به حبشه ؛ به سرپرستي جعفر بن ابي طالب، اولين مهاجران ، پيروز و سر افراز با حالت اجتماع در مدينه به حضور پيامبر (صلی الله علیه وآله) رسيدند .
5. بيعت عقبه ؛ و پيمان حرب الاحمر که حضرت 123 نقيب انتخاب کرد؛ با اين کار در هر محله اي در يثرب يک مجتمع اسلامي با يک سرپرست تشکيل گرديد .

ب. در مدينه النبي
1. اقامه نماز جمعه در قبا و ساخت مسجد قبا
2. ساخت مسجد در مدينه و ايجاد صفّه براي فقراي اصحاب و حجره اي براي خود حضرت (صلی الله علیه وآله).
3. صدور منشور اساسي براي مجتمع اسلامي و اعلام اينکه مدينه براي امضاء کنندگان حرم است . پيامبر گرامي اسلام بجاي مفهوم همبستگي قبيله اي مفهوم « ملت واحد » را نشاند.
4. عقد اخوت ؛ پيامبر از همان آغاز بعثت کوشيد « وحدت اعتقادي » را اساس همه پيوند هاي اجتماعي مسلمين قرار دهد. (5)
5 . دعوت اهل کتاب به وحدت ؛ حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) در گفتگوهاي خود با اهل کتاب ، آنان را به وحدتي بر بنياد کلمه واحد و مشترک ميان آنان و مسلمين فرا خواند.
6. نفي ارزشهاي طبقاتي و نژادي؛ رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) مي دانستند  مهمترين عامل که غير مسلمان را از گرايش به اسلام  ووحدت اسلامي باز مي دارد همبستگي نژادي و قومي است که در مقام هدم آن فرمود: « لا فخر لعرب علي عجم و لا لأبيضٍ علي الأسود» و موضع آن حضرت نسبت به سلمان. (6)
7. فتح مکه؛ بدون درگيري و جنگ و خونريزي و بخشيدن مکيان
8. محترم شمردن آراء مسلمين ؛ چنانکه در جنگ بدر چنين کاري نمودند.
9. حجة الوداع؛ رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) در آخرين حج  خود، در مني، ضمن خطبه اي موجز بعد از بيان احکام دين و مناسک حج ديگر بار مسلمانان را به وحدت و حرمت داري از يکديگر دعوت فرمود. و گفت : خون ها و دارايی هايتان بر شما حرام است تا آنکه خدا را در قيامت ملاقات کنيد. همچون حرمت اين روز و حرمت اين ماه بينديشيد و بدانيد که هر مسلمان برادر مسلمان است و مسلمانان برادران اويند.

3. وحدت در سيره ائمه هدي (علیهم السلام)

با نگاهي دقيق به روايات اهل بيت (علیهم السلام) در مي يابيم که موضوع وحدت و يکپارچگي اجتماع مسلمين به طور مستقل مورد توجه و عنايت ائمه (علیهم السلام) قرار داشته است، به گونه اي که آن بزرگواران ضمن تأکيدهاي فراوان بر ضرورت حفظ اتحاد مسلمين، آن را از وظايف اصلي شيعيان در بر خورد با مخالغان مذهبي مي دانسته اند .
هم چنان که سيره عملي آن بزرگواران و شيعيانشان در مدارا با ديگر مسلمانان نيز شاهدي مناسب بر پر اهميت بودن اين موضوع نزد آن بزرگواران دارد که اين امر نيز دقيقا ادامه سيره حضرت امير المومنين (علیه السلام) مي باشد که خطاب به يکي از پيروان خويش چنين فرمودند: داخل شو در آن چه مردم در آن داخل شده اند؛ زيرا اجتماع ايشان محبوبتر است. نزد من از پراکندگي امروز آنها.
امام علي (علیه السلام) مي فرمايد: بشدت از اختلاف و تفرقه بپرهيزيد ، چه اينکه انسانهاي اندک پراکنده دستخوش دامهاي شيطان ميگردند ، چنانکه گوسفندان پراکنده و از محور بدور افتاده، طعمه گرگ مي شود. (7)
در همين راستا، مي توان تأکيدهاي فراوان ائمه اطهار (علیهم السلام) بر حضور در اجتماعات و خصوصا نمازگزاردن با آنها را دليلي ديگر بر اين مدعا دانست که با نظر به آنها مي توان به عمق توجه ايشان به مسأله وحدت اسلامي پي برد. چنان چه امام صادق (علیه السلام) درباره اهميت نمازگزاردن با مخالفان مذهبي مي فرمودند: هرکه با آنها (مخالفان) در صف اول نماز بگذارد، گويا با رسول خدا در صف اول نماز خوانده است. (8)

بدين گونه اهل بيت (علیهم السلام) هم در رفتار اجتماعي و روزمره و هم در عرصه هاي علمي، مدارا و نرمش با مخالفان مذهب را به شکل کامل متجلي مي کردند، به گونه اي که حتي فقهاي اهل سنت نيز هميشه ايشان را منبع راستين علم و فضيلت مي دانستند؛ در حالي که خود به محورهاي مورد اختلاف عقيدتي با ايشان آگاه بودند. مسلماً امامت مذهب خاصي، مثل مذهب شيعه اماميه را داشتن و در عين حال محبوب و مراد پيشوايان مذاهب ديگر بودن، مداراي عميق و وسيعي را در رفتار عملي مي طلبد که باعث جذب و جلب نظر مخالفان شود؛ زيرا کوچک ترين برخورد تند و بد رفتاري باعث تنفر و دوري مخالفان مي شود. ملاقات گسترده و طولاني بزرگان معتزله مثل: عمرو بن عبيد، واصل بن عطاء و حفص بن سالم با امام صادق (علیه السلام) از يک سو و نيز بزرگاني چون سفيان نوري، مالک بن انس، ابو حنيفه و ... از سوي ديگر، همگي بيان کننده جلوه هايي بارز در رفتار آن امام همام (علیه السلام) است.
مدارا و برخورد عالمانه امام صادق (علیه السلام) و ساير ائمه(علیهم السلام)، با پيشوايان مذاهب اهل سنت، به حدي بود که حتي مخالفت شديد آنها با روش هاي اجتهادي برخي از اين پيشوايان، مانع ملاقات هاي مکررشان با ائمه (علیهم السلام) نمي شد و اين خود نشان مي دهد که چگونه شخصيتي بزرگ مانند امام صادق (علیه السلام) رفتاري نيک و پسنديده با پيشواياني مانند ابوحنيفه داشتند که حتي مخالفت قاطع با روش وي باعث نمي شد که او از امام صادق (علیه السلام) و استفاده ايشان دست بر دارد.

_______________________________
پی نوشت:
    1. (وحدت مسلمين /476)
    2. (وحدت مسلمين /477)
    3. ( تاريخ تحليلي صدراسلام / 56) – نقش اسلام در توسعه حقوق بين الملل/70)
    4. ( تاريخ تحليلي صدر اسلام / علي اکبر حسني /56- تاريخ صدر اسلام /195 - تاريخ اسلام/ عبد الريم قنوات/39و40)
    5. ( تاريخ تحليلي صدر اسلام/ علي اکبر حسني /341 )
    6. (پژوهشي در سيره نبوي/442-443)
    7. (وحدت مسلمين/501)
    8. وحدت مسلمين/530)

منبع: سازمان تبليغات اسلامي

دانلود پاورپوینت آیاتی درباره وحدت

دانلود پاورپوینت احادیثی درباره وحدت