دیوانگی در احادیث

انواع ديوانگى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الشَّبابُ شُعْبَةٌ مِن الجُنونِ .

جوانى شاخه اى از ديوانگى است.

( الاختصاص : ۳۴۳ )

امام على عليه السلام :

الحِدَّةُ ضَرْبٌ مِن الجُنونِ ؛

لأنَّ صاحِبَها يَنْدَمُ ،فإنْ لَم يَنْدَمْ فجُنونُهُ مُسْتَحكِمٌ .

عصبانيت نوعى ديوانگى است ؛ 

زيرا آدم عصبانى پشيمان مى شود و اگر پشيمان نشود  ، ديوانگى اش قطعى و ثابت است.

( نهج البلاغة: الحكمة ۲۵۵ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ مَن أجابَ في كلِّ ما يُسْألُ عَنهُ  لَمَجْنونٌ .

هر كس به هر سؤالى كه از او مى شود  جواب دهد ديوانه است.

( معاني الأخبار : ۲۳۸/۲ )

ديوانه حقيقى

مشكاة الأنوار:

مَرَّ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بمَجْنونٍ، فقالَ: ما لَهُ ؟

فقيلَ : إنّهُ مَجْنونٌ . فقالَ : بَلْ هُو مُصابٌ ،

إنَّما المَجْنونُ مَن آثَرَ الدُّنيا على الآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر ديوانه اى گذشت و پرسيد : او را چه شده است ؟

گفتند : او ديوانه است. فرمود: نه، او آسيب ديده است ،

ديوانه واقعى كسى است كه دنيا را بر آخرت ترجيح دهد.

( مشكاة الأنوار: ۴۶۹/۱۵۷۱ )

مشكاة الأنوار:

مَرَّ برسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله رجُلٌ و هو في أصْحابِهِ .

فقالَ بعضُ القَومِ : مَجْنونٌ ! فقالَ النّبيٌّ صلى الله عليه و آله : بَلْ هذا رجُلٌ مُصابٌ، 

إنّما المَجْنونُ عَبدٌ أو أمَةٌ أبْلَيا شَبابَهُما في غَيرِ طاعةِ اللّه ِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با اصحاب خود بود كه مردى به آنان برخورد.

يكى از اصحاب گفت : اين مرد ديوانه است . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: نه، او آسيب ديده است ،

ديوانه آن مرد يا زنى است كه جوانى اش را در راهى جز طاعت خدا صرف كرده باشد.

( مشكاة الأنوار : ۲۹۴ / ۸۹۸ )

معانى الأخبار :

مَرَّ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بِرَجُلٍ مَصْروعٍ ···

فقالَ : ما هذا بمَجْنونٍ .  أ لاَ اُخبِرُكُم بالمَجْنونِ حقَّ المَجْنونِ ؟ ···.

قالَ: إنَّ المَجْنونَ حقَّ المَجْنونِ المُتَبَخْتِرُ في مِشْيتِهِ ، النّاظِرُ في عِطْفَيْهِ ، المُحَرِّكُ جَنْبَيهِ بمِنْكَبَيْهِ . فذَاكَ المَجْنونُ و هذا المُبْتلى .

رسول خدا صلى الله عليه و آله بر مردى مبتلا به صرع گذشت ···

فرمود: اين ديوانه نيست. آيا شما را از ديوانه حقيقى آگاه نسازم ؟ ···

[ سپس ] فرمود : ديوانه حقيقى كسى است كه با تكبّر راه رود، خودپسند باشد و [مغرورانه ] پهلو و شانه بجنباند . آن ديوانه است و اين بيمار.

( معاني الأخبار : ۲۳۷/۱ )

منبع: میزان الحکمه، جلد دوم.