آزمندی در احادیث

آزمندى

امام على عليه السلام :

ما أحسَنَ بالإنسانِ أنْ لا يَشْتَهي ما لا يَنْبَغي! .
چه زيبنده است كه انسان آنچه را شايسته نيست نخواهد .

امام على عليه السلام :

الحِرْصُ عَناءٌ مُؤبَّدٌ .
 آزمندى، رنجى جاويدان است .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ ذَميمُ المَغَبّةِ .
 آزمندى، فرجامى نكوهيده دارد .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ أحَرُّ مِن النّارِ .
آزمندى سوزان تر از آتش است .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ يُزْري بالمُرُوَّةِ
آزمندى، جوانمردى را لكه دار مى كند .

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ مَطِيَّةُ التَّعَبِ .
 آزمندى، مَركب رنج است .

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ مُوقِعٌ في كثيرِ العُيوبِ .
 آزمندى، [انسان را] به عيبهاى فراوانى در مى افكند .

امام على عليه السلام :

 قَتَلَ الحِرصُ راكِبَهُ .
آزمندى، سوار خود را مى كُشد .

آزمند

امام على عليه السلام :

الحَريصُ تَعِبٌ .
حريص، همواره در رنج است .

امام على عليه السلام :

 الحَريصُ مَتْعوبٌ فيما يَضُرُّهُ .
حريص ، خود را براى چيزى به رنج مى افكند كه برايش زيانبار است .

امام على عليه السلام :

 رُبَّ حَريصٍ قَتَلَهُ حِرْصُهُ .
 بسا آزمندى كه آزمنديش او را از پاى در آورد .

امام على عليه السلام :

 لا حَياءَ لحَريصٍ .
آزمند، شرم ندارد .

امام باقر عليه السلام :

مَثَلُ الحَريصِ على الدُّنيا مَثَلُ دُودَةِ القَزِّ : كُلَّما ازْدادَتْ مِن القَزِّ على نَفْسِها لَفّا كانَ أبْعَدَ لَها مِن الخُروجِ ، حتّى تَموتَ غَمّا .
 حكايت آزمندِ به دنيا، حكايت كرم ابريشم است كه هرچه بيشتر ابريشم بر خود مى تند ، با بيرون آمدن از پيله بيشتر فاصله مى گيرد تا آن كه سرانجام دق مرگ مى شود .

آزمند، خوار است

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه : كدام خوارى بدتر است ؟ ـ فرمود :

 الحِرصُ على الدُّنيا .
 آزمندى به دنيا .

امام على عليه السلام :

 الحَريصُ عَبدُ المَطامِعِ .
 آزمند ، بنده طمع ورزيهاست.

امام على عليه السلام :

الحَريصُ أسِيرُ مَهانَةٍ لا يُفَكُّ أسْـرُهُ .
 آزمند ، اسيرى زبون است كه از بند اسارت هرگز نرهد .

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ ذُلٌّ و عَناءٌ .
 آزمندى، خوارى و رنج است .

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ يُذِلُّ و يُشْقي
آزمندى، آدمى را زبون و نگون بخت مى كند .

امام على عليه السلام :

 ما أذَلَّ النّفْسَ كالحِرصِ ، و لا شانَ العِرْضَ كالبُخْلِ .
هيچ چيز چون آزمندى نفس را زبون نكند و چيزى چون بخل آبرو را نبرد .

امام صادق عليه السلام :

ما أقْبَحَ بالمؤمنِ أنْ يَكونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ! .
 چه زشت است براى مؤمن كه ميل و خواهشى خوار كننده داشته باشد!

آزمند، محروم است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الحَريصُ مَحْرومٌ، و هُو مَع حِرْمانِهِ مَذْمومٌ في أيِّ شيءٍ كانَ، و كيفَ لا يكونُ مَحروما و قَد فَرَّ مِن وَثاقِ اللّه ِ؟! .
 آدم حريص هميشه محروم است و افزون بر محروم بودن ، در هر كارى كه مى كند نكوهيده است . چگونه محروم نباشد، در حالى كه از بند خداوند متعال گريخته است؟

امام على عليه السلام :

الرِّزقُ مَقْسومٌ ، الحَريصُ مَحْرومٌ .
 روزى، قسمت شده است ؛ حريص، محروم است .

امام صادق عليه السلام :

حُرِمَ الحَريصُ خَصْلَتَينِ و لَزِمَتْهُ خَصْلَتانِ : حُرِمَ القنَاعَةَ فافْتَقَدَ الرّاحَةَ ، و حُرِمَ الرِّضا فافْتَقَدَ اليَقينَ .
آزمند از دو خصلت محروم شده و در نتيجه دو خصلت همراه او شده اند: از قناعت محروم است و در نتيجه آسايش را از دست داده است ، از رضايت محروم است و در نتيجه يقين را از كف داده است.

آزمند، نيازمند است

امام على عليه السلام :

 الحَريصُ فَقيرٌ و لو مَلَكَ الدُّنيا بحَذافيرِها .
آزمند، نيازمند است اگر چه مالك همه دنيا باشد .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ مَفْقَرةٌ .
 آز، نياز است.

امام على عليه السلام :

 إظْهارُ الحِرصِ يُورِثُ الفَقرَ .
 آزمندى نمودن، نيازمندى به بار مى آورد .

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ عَلامَةُ الفَقرِ .
آزمندى، نشانه نيازمندى است .

امام على عليه السلام :

 كُلُّ حَريصٍ فَقيرٌ .
هر آزمندى، نيازمند است .

امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به پدر بزرگوارش كه پرسيد: فقر چيست ؟ ـ فرمود :

الحِرصُ و الشَّرَهُ .
 آزمندى و سيرى ناپذيرى .

آزمند، بدبخت است

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ عَلامَةُ الأشْقياءِ .
 آزمندى، نشانه نگون بختان است.

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ أحَدُ الشَّقاءَينِ .
 آزمندى، يكى از دو بدبختى است.

امام على عليه السلام :

 الحِرصُ و الشَّرَهُ يُكْسِبانِ الشَّقاءَ و الذِّلَّةَ .
 آزمندى و سيرى ناپذيرى، نگون بختى و خوارى مى آورند .

امام على عليه السلام :

 في الحِرصِ الشَّقاءُ و النَّصَبُ .
 در آزمندى، بدبختى و رنج است .

امام على عليه السلام :

 كَثْرَةُ الحِرصِ تُشْقي صاحِبَهُ ، و تُذِلُّ جانِبَهُ .
حرص زياد، آزمند را بدبخت و خوار مى سازد .

امام على عليه السلام :

 مَن حَرَصَ شَقِي و تَعَنّى .
 آن كه حريص شد خود را در بدبختى و رنج افكند .

امام على عليه السلام :

مَن كَثُرَ حِرصُهُ كَثُرَ شَقاؤهُ .
آن كه زياد حرص زند، شقاوتش (رنجش) بسيار شود .

امام على عليه السلام :

 أشْقاكُم أحْرَصُكُم .
شقى ترين (در رنج ترين) شما، آزمندترين شماست .

سيرى نا پذيرى آزمند

امام على عليه السلام :

الحَريصُ لا يَكْتَفي .
 آزمند، بسنده نمى كند .

امام على عليه السلام :

إنّ الدُّنيا مَشْغَلَةٌ عن غَيرِها ، و لَم يُصِبْ صاحِبُها مِنها شيئا إلاّ فَتَحتْ لَهُ حِرْصا علَيها و لَهَجا بها، و لَن يَسْتَغْنيَ صاحِبُها بما نالَ فيها عَمّا لَم يَبْلُغْهُ مِنها .
همانا دنيا [آدمى را] سرگرم خود مى سازد و دنيا پرست، به چيزى از دنيا نرسد، مگر آن كه حرص و شيفتگى وى به آن افزون شود، و آنچه از اين دنيا رسيده، وى را از آنچه بدان نرسيده بى نياز نكند .

امام صادق عليه السلام : امير المؤمنين ، صلوات اللّه عليه ، مى فرمود :

كانَ أميرُ المؤمنينَ صلواتُ اللّه ِ علَيهِ يقولُ : ابنَ آدمَ ، إنْ كُنتَ تُريدُ مِن الدُّنيا ما يَكْفيكَ فإنَّ أيْسَرَ ما فيها يَكْفيكَ ، و إنْ كُنتَ إنَّما تُريدُ ما لا يَكْفيكَ فإنَّ كُلَّ ما فيها لا يَكْفيكَ .
 اى آدميزاد ! اگر از دنيا به قدر كفايت خواهى همان كمترين دنيا تو را بس باشد و اگر بيش از كفايت خواهى همه دنيا هم تو را بس نباشد .

امام صادق عليه السلام :

 مَنْهومانِ لا يَشْبَعانِ : مَنْهومُ عِلمٍ ، و مَنْهومُ مالٍ .
دو آزمندند كه هرگز سير نمى شوند: آزمند دانش و آزمند ثروت.

امام صادق عليه السلام :

 ما فَتحَ اللّه ُ على عَبدٍ بابا مِن أمْرِ الدّنيا إلاّ فَتحَ اللّه ُ علَيهِ مِن الحِرصِ مِثْلَهُ .
خداوند هيچ درى از دنيا به روى بنده اى نگشود، مگر آن كه درى از آزمندى نيز به روى او گشود .

آزمندى، روزى را زياد نمى كند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا يُسْبَقُ بَطيءٌ بحَظِّهِ و لا يُدرِكُ حَريصٌ ما لَم يُقدَّرْ لَهُ .
آن كه حرص نزند روزى خود را از دست نمى دهد و آن كه حرص زند، به آنچه روزيش نيست نمى رسد .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ يُنْقِصُ قَدْرَ الرَّجُلِ ، و لا يَزيدُ في رِزْقهِ .
 آزمندى، منزلت مرد را مى كاهد و روزى او را هم زياد نمى كند .

امام على عليه السلام :

الحِرصُ لا يَزيدُ في الرِّزقِ ، و لكنْ يُذِلُّ القَدْرَ .
 آزمندى روزى را زياد نمى كند، بلكه قدر و منزلت را خوار مى سازد .

امام حسين عليه السلام :

لَيستِ العِفّةُ بمانِعَةٍ رِزْقا ، و لا الحِرصُ بجالِبٍ فَضْلاً ، و إنَّ الرِّزقَ مَقْسومٌ و الأجَلَ مَحتومٌ ، و اسْتِعمالُ الحِرصِ طَالبُ المَأْثَمِ .
 نه عفّت و مناعت مانع روزى مى شود و نه حرص زدن روزى بيشتر مى آورد ؛ زيرا روزى تقسيم شده و اجل حتمى است و حرص زدن طلب گناه است .

تفسير آزمندى

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه : آزمندى چيست ؟ ـ فرمود :

هُو طَلَبُ القَليلِ بإضاعَةِ الكَثيرِ .
 به دست آوردن اندك، با از دست دادن بسيار .

ريشه آزمندى

اعْلَمْ يا عليُّ ، أنّ الجُبْنَ و البُخْلَ و الحِرْصَ غَريزَةٌ واحِدَةٌ ، يَجْمَعُها سُوءُ الظَّنِّ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اى على ! بدان كه ترسويى و بخل و آزمندى يك سرشتند و ريشه آنها بدگمانى [به خدا ]است .

امام على عليه السلام :

 رَدُّ الحِرصِ يَحْسِمُ الشَّرَهَ و المَطامِعَ .
 دست ردّ زدن به سينه آزمندى، ريشه سيرى ناپذيرى و طمعها را قطع مى كند .

امام على عليه السلام :

 على الشَّكِّ و قِلَّةِ الثِّقَةِ باللّه ِ ، مَبْنى الحِرصِ و الشُّحِّ .
 بناى آزمندى و بخل شديد بر شكّ و كم اعتمادى به خدا استوار است .

امام على عليه السلام :

شِدَّةُ الحِرصِ مِن قُوَّةِ الشَّرَهِ و ضَعْفِ الدِّينِ .
آزمندى زياد، ناشى از نيروى سيرى ناپذيرى و سستى دين است .

عوامل باز دارنده آزمندى

بحار الأنوار ـ به نقل از ابو بصير ـ : امام صادق عليه السلام به من فرمود :

 أ مَا تَحْزَنُ؟ أ مَا تَهْتَمُّ ؟ أ مَا تَأْلَمُ؟ قلتُ : بلى و اللّه ِ . قالَ : فإذا كانَ ذلكَ مِنكَ فاذْكُرِ المَوتَ و وَحْدَتَكَ في قَبْرِكَ ، و سَيَلانَ عَيْنَيكَ على خَدَّيْكَ ، و تَقَطُّعَ أوْصالِكَ ، و أكْلَ الدُّودِ من لَحْمِكَ ، و بِلاكَ ، و انْقِطاعَكَ عنِ الدُّنيا ؛ فإنَّ ذلكَ يَحُثُّكَ على العَملِ، و يَرْدَعُكَ عن كَثيرٍ مِن الحِرصِ على الدُّنيا .
آيا اندوهگين نمى شوى ؟آيا غم ، دلت را نمى گيرد؟ آيا دردمند نمى شوى ؟ عرض كردم : به خدا سوگند، چرا . فرمود : هرگاه چنين حالاتى به تو دست داد، مرگ و تنهايى قبر را به ياد آور و ياد كن آن زمانى را كه چشمهايت ذوب گشته بر گونه هايت جارى شود و بندهايت از هم بگسلد و گوشت بدنت خوراك كرمها شود و پيكرت پوسيده گردد و از دنيا جدا شوى . اينهاست كه تو را به عمل [براى آخرت] بر مى انگيزند و از حرص زياد به دنيا بازت مى دارند .

آزمندى انسان نسبت به هر آنچه از او باز دارند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ ابنَ آدمَ لَحَريصٌ على ما مُنِعَ .
همانا آدمى به آنچه از او باز دارند آزمند است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لو بَعَثْتُ إلَيهِم فَنَهَيْتُهمْ أنْ يَأتوا الحَجونَ لَأتاهُ بَعضُهُم ، و إنْ لَم يَكُنْ لَهُ بهِ حاجَةٌ .
اگر به آنان پيغام دهم و از رفتن به حَجون .حديث بازشان دارم، برخى از ايشان ، با آن كه كارى در آن جا ندارند ، به آن جا خواهند رفت .

آنچه آزمندى در آن شايسته است

امام على عليه السلام :

 إنْ كُنتَ حَريصا على اسْتيفاءِ طَلَبِ المَضمونِ لَكَ ، فكُنْ حَريصا على أداءِ المَفْروضِ علَيكَ .
 تو كه براى به چنگ آوردن آنچه رسيدنش به تو ضمانت شده است (روزى) حرص مى زنى، در انجام آنچه بر تو واجب شده است، نيز حريص باش .

امام باقر عليه السلام :

 لا حِرصَ كالمُنافَسَةِ في الدَّرَجاتِ .
 هيچ حرصى چون رقابت براى رسيدن به درجات [عالى] نيست .

امام صادق عليه السلام :

 المؤمنُ لَهُ قُوَّةٌ في دِينٍ ··· و حِرصٌ في فِقْهٍ .
مؤمن در دين خود نيرومند است ··· و در فهم دين آزمند .
 

میزان الحکمه،جلد سوم