شرح زیارت اربعین: فراز ششم / اللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّک

فراز ششم: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّک» (خدایا من شهادت می دهم که امام حسین علیه السلام ولّی تو و فرزند ولّی تو است و برگزیده از سوی تو و فرزند برگزیده از سوی تو است).

در اینجا زائر امام حسین علیه السلام با شهادت دادن خودش اعلام می کند که من معرفت به امام حسین علیه السلام و جایگاه حضرت علیه السلام دارم، چنانچه زائر ائمه اطهار علیهم السلام در زیارت جامعه کبیره اعلام می کند: «عَارِفٌ بِحَقِّکُمْ مُقِرٌّ بِفَضْلِکُم» (یعنی من عارف و آگاه هستم به حق شما و معرفت دارم به شما و اقرار می کنم به فضلی که خداوند به شما عنایت کرده است). و در اینجا زائر با شهادت خود می گوید آنچه که تا به حال گفتم: «السَّلَامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ...» به همه آنها شهادت می دهم. یعنی شهادت می دهم، که امام حسین علیه السلام مصداق آیه ولایت

{إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُون}(1) «جز این نیست که سرپرست و ولیّ امر شما خدا و فرستاده اوست و کسانی که ایمان آورده اند، آنها که نماز را برپا می دارند و در حالی که در رکوعند زکات می دهند».

و مصداق آیه اولّی الامر:

{یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْ ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً}(2) «ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را اطاعت کنید و از فرستاده او و صاحبان امرتان (که جانشینان معصوم پیامبرند) اطاعت نمایید. پس اگر درباره چیزی (از امور دین یا دنیا) نزاع داشتید آن را به خدا و رسولش برگردانید (اختلاف در دین را به وسیله فقیه و اختلاف در دنیا را به واسطه قاضی به کتاب و سنّت بازگردانید) اگر ایمان به خدا و روز واپسین دارید، این (برای شما) بهتر و خوش عاقبت تر است»، می باشد.

بنابراین شخص زائر با شهادت خود ولایت امام حسین علیه السلام و امامان علیهم السلام را قبول کرده چرا که عمل بدون ولایت قبول نیست و شخص از مؤمنین محسوب نخواهد شد. چنانچه رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در شبی که به معراج رفتند، فرمودند به من وحی شد:

«... یَا مُحَمَّدُ! إِنِّی خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُ عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّهَ مِنْ وُلْدِهِ مِنْ سِنْخِ نُورٍ مِنْ نُورِی وَ عَرَضْتُ وَلَایَتَکُمْ عَلَی أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِینَ فَمَنْ قَبِلَهَا کَانَ عِنْدِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ جَحَدَهَا کَانَ عِنْدِی مِنَ الْکَافِرِینَ یَا مُحَمَّدُ لَوْ أَنَّ عَبْداً مِنْ عَبِیدِی عَبَدَنِی حَتَّی یَنْقَطِعَ وَ یَصِیرَ کَالشَّنِّ الْبَالِی ثُمَّ أَتَانِی جَاحِداً لِوَلَایَتِکُمْ مَا غَفَرْتُ لَهُ حَتَّی یُقِرَّ بِوَلَایَتِکُم»(۱) (... ای محمد صلی الله علیه و آله وسلم من، تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان علیهم السلام از فرزندان او را از اصل نور خود آفریدم و ولایت شما را بر اهل آسمان ها و اهل زمین ها عرضه داشتم، پس هرکس آن را پذیرفت، نزد من از مؤمنان گردید و هر که آن را انکار کرد، از نظر من جزء کافران شد. ای محمد صلی الله علیه و آله وسلم اگر یکی از بندگان من آنقدر مرا عبادت کند تا آنکه قطعه قطعه شود و همچون مشک پوسیده گردد و سپس با انکار ولایت شما نزد من آید، من او نمی بخشم تا آنکه به ولایت شما اقرار و اعتراف نماید).

و مسئله ولایت بسیار مهم است و از پایه های اسلام است، که هیچ وقت از انسان ساقط نمی شود. چنانچه در روایتی از امام باقر علیه السلام چنین آمده است:

«بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسٍ إِقَامِ الصَّلَاهِ وَ إِیتَاءِ الزَّکَاهِ وَ حِجِّ الْبَیْتِ وَ صَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ الْوَلَایَهِ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَجُعِلَ فِی أَرْبَعٍ مِنْهَا رُخْصَهٌ وَ لَمْ یُجْعَلْ فِی الْوَلَایَهِ رُخْصَهٌ مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ الزَّکَاهُ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُ مَالٌ فَلَیْسَ عَلَیْهِ حَجٌّ وَ مَنْ کَانَ مَرِیضاً صَلَّی قَاعِداً وَ أَفْطَرَ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ الْوَلَایَهُ صَحِیحاً کَانَ أَوْ مَرِیضاً أَوْ ذَا مَالٍ أَوْ لَا مَالَ لَهُ فَهِیَ لَازِمَهٌ وَاجِبَه»(۴) (ریشه و اساس اسلام بر پنج پایه است، بر پا داشتن نماز، دادن زکات، حج خانه کعبه، روزه ماه رمضان، دوستی ما خانواده در چهار تای آن رخصت و تخفیفی داده شده ولی در ولایت تخفیفی نیست، کسی که مال ندارد زکات بر او واجب نیست، کسی که مال ندارد حج بر او واجب نیست، کسی که بیمار است نماز را نشسته می خواند، روزه رمضان را افطار می کند، ولی تندرست باشد یا بیمار، دارا باشد یا ندار ولایت و دوستی ما را لازم دارد).

و نیز در روایت دیگری شبیه آن فرمودند:

«بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسَهِ أَشْیَاءَ عَلَی الصَّلَاهِ وَ الزَّکَاهِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایَهِ قَالَ زُرَارَهُ فَقُلْتُ وَ أَیُّ شَیْ ءٍ مِنْ ذَلِکَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَایَهُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا
مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِی هُوَ الدَّلِیلُ عَلَیْهِن» (۵) (اسلام بر پنج چیز پایه گذاری شده، بر نماز و زکات و حج و روزه و ولایت. زراره گوید: گفتم: کدام اینها برتر است؟ فرمود: ولایت برتر است، زیرا کلید همه است، و والی، رهبر بر آنها است).

نماز مهمترین فرع دین است، امّا در شرایطی برای زن ها به طور کلی ساقط می گردد، بدون آنکه قضا داشته باشد و در مواقعی همچون بیماری ایستاده خواندن آن و در صورت عجز نشسته خواندن آن هم ساقط می گردد و سایر فروع دین مانند حج و زکات و روزه نیز هریک در شرایط خاصی واجب نیستند، تنها مسئله ولایت اهل بیت علیه السلام (۷) است که هیچگونه تخفیفی نسبت به آن برای هیچکس و در هیچ شرایطی داده نشده است تا وقتی که شخص زنده و مکلّف است، وظیفه اش در برابر این امر قلبی ساقط نمی گردد. و باید به این نکته هم توجّه نمائیم که ولایت بدون عمل معنا ندارد چنانچه امام باقر علیه السلام فرمودند:

هرکس مطیع خدا باشد دوستدار ماست و هرکس نافرمانی خدا را بکند دشمن ماست ولایت ما جز با عمل و با ورع به دست نمی آید.

در حدیثی امام صادق علیه السلام می فرمایند:

«وَ اللَّهِ مَا مَعَنَا مِنَ اللَّهِ بَرَاءَهٌ وَ لَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللَّهِ قَرَابَهٌ وَ لَا لَنَا عَلَی اللَّهِ حُجَّهٌ وَ لَا نَتقرّب إِلَی اللَّهِ إِلَّا بِالطَّاعَهِ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مُطِیعاً لِلَّهِ تَنْفَعُهُ وَلَایَتُنَا وَ مَنْ کَانَ مِنْکُمْ عَاصِیاً لِلَّهِ لَمْ تَنْفَعْهُ وَلَایَتُنَا وَیْحَکُمْ لَا تَغْتَرُّوا وَیْحَکُمْ لَا تَغْتَرُّوا»(۸)

(قسم به خدا با ما از طرف خدا برائت از دوزخ نیست و ما را با خدا خویشاوندی نیست و ما را بر خدا حجّتی نیست، ما به خدا نزدیک نشویم جز با اطاعت او، هر کدام از شما که مطیع خدا باشید ولایت ما او را سودمند است و هر کدام شما گنهکار باشید ولایت ما او را سودی ندهد، وای بر شما، فریب نخورید، وای بر شما، فریب نخورید!)

منظور از برائت در این حدیث خلاصی و تبرئه از آتش و عذاب الهی است و اینکه فرموده اند ما چنین چیزی با خود همراه نداریم یعنی اینکه کسی گمان نکند به محض قبول ولایت دیگر حکم تبرئه از عذاب خدا را به دست آورده است و دیگر هر معصیتی را که بخواهد می تواند مرتکب شود.

بنابراین اگر در مسیر خدا باشیم، ولایت اهل بیت علیه السلام برای ما مفید است و إلّا مفید نخواهد بود.

امام سجاد علیه السلام در رابطه با عظمت قبول ولایت ائمه اطهار علیهم السلام فرمودند:

«مَنْ مَاتَ عَلَی مُوَالاتِنَا فِی غَیْبَهِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عزّوجل أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِثْلِ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ»(۹)

(هر که در زمان غیبت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما بر موالات و دوستی ما بمیرد خداوند پاداش هزار شهید مانند شهیدان بدر و احد به او عطا می کند).

در زیارت جامعه می خوانیم:

«وَ فَازَ الْفَائِزُونَ بِوَلَایَتِکُم»

(بهره مند و رستگار شدند رستگاران از فیض ولایت و امامت و رهبری شما).

و نیز می خوانیم:

«وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَهً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَهً لَنَا وَ کَفَّارَهً لِذُنُوبِنَا»

(ولایت شما را مخصوص ما گردانید بخاطر اینکه خلقت و روح ما پاک شود و رشد و نمو و تکامل شامل ما شود و گناهان ما بخشیده شود).

بنابراین با قبول ولایت و رهبری ما هستیم که سود می بریم نه آنها. لذا در همان زیارت جامعه می خوانیم: «سَعِدَ مَنْ وَالاکُم» (سعادتمند شد آن کسی که ولایت شما را پذیرفت). چرا که با قبول ولایت است که به واجبات الهی راهنمایی می شویم.

در زیارت حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف ، زائر حضرت اقرار می کند:

«أَشْهَدُ أَنَّ بِوَلَایَتِکَ تُقْبَلُ الْأَعْمَالُ، وَ تُزَکَّی الْأَفْعَالُ، وَ تُضَاعَفُ الْحَسَنَاتُ، فَمَنْ جَاءَ بِوَلَایَتِکَ، وَ اعْتَرَفَ بِامامتِکَ قُبِلَتْ أَعْمَالُهُ، وَ صُدِّقَتْ أَقْوَالُهُ، وَ تَضَاعَفَتْ حَسَنَاتُهُ، وَ مُحِیَتْ سَیِّئَاتُهُ، وَ مَنْ عَدَلَ عَنْ وَلَایَتَکَ وَ جَهِلَ مَعْرِفَتَکَ وَ اسْتَبْدَلَ بِکَ غَیْرَکَ کَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مِنْخَرِهِ فِی النَّارِ، وَ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ لَهُ عَمَلًا، وَ لَمْ یُقِمْ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ وَزْناً»

(گواهی می دهم که همانا بوسیله دوستی تو پذیرفته گردد اعمال و پاک شود کردار و چند برابر گردد کارهای خوب و محو شود کارهای بد. پس هر که ولایت تو را داشت و به امامت تو اعتراف کرد اعمالش پذیرفته و گفتارش مورد تصدیق و گواهی است و کارهای خوشش مضاعف و بدیهایش محو گردد و هر که رو گرداند از ولایت و دوستی تو و تو را نشناسد و بجای تو دیگری را برگزیند خداوند او را سرنگونش کند با صورت در آتش دوزخ و هیچ کاری را از او نپذیرد و میزانی برای او در قیامت برپا نکند).