شرح زیارت اربعین: فراز بیست و سوم /فَجَاهَدَهُمْ فِیکَ صَابِراً مُحْتَسِباً حَتَّی سُفِکَ فِی طَاعَتِکَ دَمُهُ (قسمت سوم)

فراز بیست و سوم: «فَجَاهَدَهُمْ فِیکَ صَابِراً مُحْتَسِباً حَتَّی سُفِکَ فِی طَاعَتِکَ دَمُهُ» (پس امام علیه السلام در راه تو با دشمنان در حالیکه صابر و با اخلاص بود جهاد نمود تا اینکه خون شریفش، در راه اطاعت تو ریخته شد).

اشاره

در این فراز از زیارت اربعین وضعیّت دو طرف جنگ از جهت ایمان و کفر معلوم می شود، چرا که مجاهد همیشه در جبهه حق قرار می گیرد و مخالف در جبهه باطل، بنابراین امام حسین علیه السلام و اصحاب و یارانش حق و مخالفین حضرت علیه السلام طغیان گر و باطل محسوب می شوند. دراین فراز از زیارت به چهار مطلب اشاره شده است:

۱- مجاهدت حضرت علیه السلام در راه خدا.

۲ صابر بودن حضرت علیه السلام .

۳ اخلاص حضرت علیه السلام .

۴ ریختن خون حضرت علیه السلام در راه اطاعت و پیروی از خداوند

هر کدام از این موارد در دین مقدس اسلام از اهمیّت ویژه ای برخوردار است و ما به خواست الهی به شرح این چهار مورد می پردازیم.

۳- اخلاص امام حسین علیه السلام :

آقا اباعبدالله علیه السلام در طول عمر نهایت درجه اخلاص را داشتند، خصوصاً در ماجرای کربلا. خداوند به رسول صلی الله علیه و آله وسلم خود می فرماید:

{قُلْ إِنَّ صَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ}(۱)

«بگو: نماز و تمام عبادات من، و زندگی و مرگ من، همه برای خداوند پروردگار جهانیان

است». همه چیز و همه کارهای انسان فقط و فقط باید برای خداوند باشد:

{صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً}(۲)

«رنگ خدایی بپذیرید! رنگ ایمان و توحید و اسلام و چه رنگی از رنگ خدایی بهتر است؟!».

خداوند زمانی که می خواهد، از پیغمبر خود حضرت موسی علیه السلام تعریف کند، می فرماید:

{وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مُوسی إِنَّهُ کانَ مُخْلَصاً وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا}(۳)

«و در این کتاب آسمانی از موسی یاد کن، که او مخلص بود، و رسول و پیامبری والا مقام!».

شیطان اقرار کرد که انسان های خالص را نمی توانم گمراه کنم،

{قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِین}(۴)

«گفت: به عزّتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد، مگر بندگان خالص تو، از میان آنها!».

آنقدر انسان مخلص نزد خدا ارزش دارد که امام عسکری علیه السلام فرمودند:

«لَوْ جَعلّت الدُّنْیَا کُلَّهَا لُقْمَهً وَاحِدَهً وَ لَقَّمْتُهَا مَنْ یَعْبُدُ اللَّهَ خَالِصاً لَرَأَیْتُ أَنِّی مُقَصِّرٌ»(۵)

(اگر دنیا را یک لقمه کنند، و من آن لقمه را در دهان کسی قرار دهم که خالصانه خداوند را عبادت می کند، خود را در برابر او مقصر می دانم).

امام علی علیه السلام فرمودند:

«طُوبَی لِمَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ عَمَلَهُ وَ عِلْمَهُ وَ حُبَّهُ وَ بُغْضَهُ وَ أَخْذَهُ وَ تَرْکَهُ وَ کَلَامَهُ وَ صَمْتَهُ وَ فِعْلَهُ وَ قَوْلَه»(۶)

(خوشا به حال آنکه عملش و علمش و دوستی و دشمنی اش و انجام دادن و رها کردنش و سخن و سکوتش و کردار و گفتارش قطعاً برای خدا باشد).

در داستان موسی علیه السلام و شعیب علیه السلام آمده است: زمانی که موسی علیه السلام نزد شعیب علیه السلام رفت، شعیب آماده خوردن شام بود پس به موسی علیه السلام گفت: جوان بنشین شام بخور، موسی علیه السلام گفت: پناه به خدا. شعیب علیه السلام گفت: چرا مگر گرسنه نیستی؟ موسی علیه السلام گفت: آری، امّا می ترسم این پاداش آبی باشد، که از چاه کشیدم و به دخترانت دادم. من از خاندانی هستم که اگر همه زمین پر از طلا شود، کمترین کار آخرت را به آن نمی فروشم. شعیب علیه السلام گفت: ای جوان! به خدا این پاداش آن کار تو نیست بلکه میهمان نوازی و اطعام رسم و عادت ما و پدران ماست. در این هنگام موسی علیه السلام نشست و شام خورد(۷).

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

«اَخْلِصُوا اَعْمالَکُمْ لِلّهِ فَاِنَّ اللّهَ لا یَقْبَلُ اِلاّ ما خُلِّصَ لَهُ»(۸)

اعمال خویش را برای خداوند از روی اخلاص انجام دهید، زیرا خدا فقط کارهائی را می پذیرد که از روی اخلاص برای او انجام گرفته باشد).

امام علی علیه السلام می فرماید:

«الْعَمَلُ کُلُّهُ هَبَاءٌ إِلَّا مَا أُخْلِصَ فِیهِ»(۹)

(اعمال همه بر باد است مگر آنچه از روی اخلاص باشد).

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند:

«تَمامُ الاِخْلاصِ اِجْتِنابُ الْمَحارِمِ»(۱۰)

(همه اخلاص، پرهیز از همه محرمات الهی است).

انسان مخلص تنها یک هدف دارد و آن رضای خداست و به آن عشق می ورزد و در راه او از ملامت ترسی ندارد، بی اعتنایی مردم یا تمجید و تعریف مردم در او اثری ندارد. امام صادق علیه السلام می فرماید:

«وَ الْعَمَلُ الْخَالِصُ الَّذِی لَا تُرِیدُ أَنْ یَحْمَدَکَ عَلَیْهِ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ عزّوجل»(۱۱)

(و عمل خالص آن است که فقط از خداوند بخواهی که از تو تمجید کند).

و در روایت دیگر فرمودند:

«إِنَّ لِکُلِّ حَقٍّ حَقِیقَهً وَ مَا بَلَغَ عَبْدٌ حَقِیقَهَ الْإِخْلَاصِ حَتَّی لَا یُحِبَّ أَنْ یُحْمَدَ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْ عَمَلٍ لِلَّهِ»(۱۲)

(هر حقی حقیقتی دارد و هیچ کس به حقیقت اخلاص نمی رسد مگر اینکه دوست نداشته باشد، مردم او را برای کاری که برای خدا انجام داده است، بستایند).

قرآن کریم از جمله صفات ابرار که مصداق اتم و اکمل آن اهل بیت عصمت علیهم السلام هستند، را اینگونه بیان می کند:

{إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً}(۱۳)

«و می گویند: ما شما را بخاطر خدا اطعام می کنیم، و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی خواهیم!»

آنها در مقام اطعام و گذشت و ایثار خود نه تنها انتظار عکس العمل نیکی از مردم ندارند بلکه انتظار تشکر زبانی هم از کسی ندارند، آری این است اخلاص واقعی.

امام علی علیه السلام می فرماید:

«الْإِخْلَاصُ عِبَادَهُ الْمُقَرَّبِینَ»(۱۴)

(اخلاص عبادت مقرّبان است).

عبادت مقرّبان بسیار سخت و در سطح بالاست. اخلاص عبادتی است که کم آن هم زیاد محسوب می شود. خداوند به حضرت موسی علیه السلام فرمود:

«یَا مُوسَی مَا أُرِیدَ بِهِ وَجْهِی فَکَثِیرٌ قَلِیلُهُ وَ مَا أُرِیدَ بِهِ غَیْرِی فَقَلِیلٌ کَثِیرُهُ»(۱۵)

(کاری را که برای من انجام می دهی اندکش بسیار است و کاری را که بخاطر غیر من انجام می دهی فراوانش اندک است).

کسی که اخلاص داشته باشد به آرزوهایش می رسد،

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«مَنْ أَخْلَصَ بَلَغَ الْامّالَ»(۱۶)

(هر کس اخلاص داشته باشد، به آرزوهایش می رسد).

آیت الله جوادی آملیK کلامی زیبا راجع به اخلاص فرموده اند: در اخلاص مهم آن است که تو مردم را نبینی نه اینکه مردم تو را نبینند. این گوهر کیمیا و گران بهای اخلاص، پیام دیگری از عاشورا است.

سید بن طاووس می فرماید، که امام حسین علیه السلام به درب خیمه آمد و به حضرت زینب فرمودند:

«نَاوِلِینِی وَلَدِیَ الصَّغِیرَ حَتَّی أُوَدِّعَهُ فَأَخَذَهُ وَ أَوْمَأَ إِلَیْهِ لِیُقَبِّلَهُ فَرَمَاهُ حَرْمَلَهُ بْنُ الْکَاهِلِ الْأَسَدِیُّ لَعَنَهُ اللَّهُ تَعَالَی بِسَهْمٍ فَوَقَعَ فِی نَحْرِهِ فَذَبَحَهُ فَقَالَ لِزَیْنَبَ خُذِیهِ ثُمَّ تَلَقَّی الدَّمَ بِکَفَّیْهِ فَلَمَّا امْتَلَأَتَا رَمَی بِالدَّمِ نَحْوَ السَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ هَوَّنَ عَلَیَّ مَا نَزَلَ بِی أَنَّهُ بِعَیْنِ اللَّه»(۱۷)

(کودکم را به من بده تا با او خداحافظی کنم. امام حسین علیه السلام کودک را که عبد اللّه یا علی اصغر نام داشت، گرفت، همین که خواست او را ببوسد، در همین هنگام، حرمله بن کاهل اسدی او را هدف تیر قرار داد، آن تیر بر حلقومش نشست، و سر آن کودک را از بدن جدا نمود. امام حسین علیه السلام به زینبh فرمود: این کودک را بگیر، سپس هر دو کف دستش را به زیر گلوی کودک گرفت، کف دستهایش پر از خون شد، آن را به سوی آسمان افکند و فرمود: این مصیبتها بر من سهل است زیرا در راه خداست و خدای من می بیند).

امام باقر علیه السلام می فرماید:

«فَلَمْ یَسْقُطْ مِنْ ذَلِکَ الدَّمِ قَطْرَهٌ إِلَی الْأَرْضِ»(۱۸)

(از این خون، قطره ای به روی زمین برنگشت).

کنایه از اینکه این خون بسیار عزیز و گرامی است که باید نزد خدا محفوظ باشد. در مقاتل است، وقتی امام حسین علیه السلام در روز عاشورا به کناری رفتند، تا اندکی استراحت کنند، ناگاه سنگی از جانب دشمن آمد و به پیشانی آن حضرت خورد و خون جاری شد، دامنش را بلند کردند تا خون پیشانی را پاک نموده، در این هنگام تیری سه شعبه زهرآلود از ناحیه دشمن به سینه آن حضرت علیه السلام اصابت کرد، در این حال حضرت علیه السلام نفرمودند: آخ سینه ام، بلکه فرمودند:

«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَی مِلَّهِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه»

(به نام خدا و به یاری خدا و برای دین رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم )(۱۹).

یعنی خونی که از بدنم جاری می شود و جانی که می دهم فقط برای خداست. چرا که بسم الله یعنی مهر خدائی زدن. در زیارت امام حسین علیه السلام در شب های قدر آمده است، که زائر امام حسین علیه السلام ، حضرت علیه السلام را مخاطب قرار می دهد و عرض می کند:

«وَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ، وَ صَبَرْتَ عَلَی الْأَذَی فِی جَنْبِهِ مُحْتَسِباً حَتَّی أَتَاکَ الْیَقِین» (گواهی می دهم که تو جهاد کردی در راه خدا، حق جهاد را انجام دادی و صبر کردی بر اذیّت ها در حالی که این را به حساب خدا گذاشتی (یعنی خالصاً برای خدا انجام دادی) تا اینکه به سوی تو یقین آمد (یعنی به شهادت رسیدی)).