روح در احادیث

روح در قرآن

بحار الأنوار ـ به نقل از ابو بصير ـ :

سَألتُهُ عن قولهِ : «و يَسْألُونَكَ عنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِن أمْرِ رَبِّي» قالَ : التي في الدَّوابِّ و الناسِ . قلتُ : و ما هِي ؟ قالَ : هِي مِنَ المَلَكُوتِ ، مِنَ القُدرَةِ .
از امام باقر يا امام صادق عليهما السلام درباره آيه «و از تو درباره روح مى پرسند ، بگو : روح از امر پروردگار من است» سؤال كردم ، فرمود : همان كه در جنبدگان و مردمان است . عرض كردم : آن چيست؟ فرمود : آن ، از [عالَم] ملكوت است از [عالَم ]قدرت .

( بحار الأنوار : ۶۱/۴۲/۱۴ )

حقيقت روح

امام صادق عليه السلام :

إنّ الأرواحَ لا تُمازِجُ البَدَنَ و لا تُواكِلُهُ ، و إنّما هِي كِلَلٌ لِلبَدَنِ مُحِيطَةٌ به .
ارواح با بدن آميخته نمى شوند و آن را رها هم نمى كنند ، بلكه [همچون] پرده هاى نازكى براى بدن هستند كه آن را در ميان گرفته باشند .

( بحار الأنوار : ۶۱/۴۰/۱۱ )

امام صادق عليه السلام :

الرُّوحُ جِسمٌ رَقِيقٌ قد اُلبِسَ قالَبا كثيفا .
روح جسم لطيفى است كه كالبد ستبرى بر آن پوشانده شده است .

( بحار الأنوار : ۶۱/۳۴/۷  )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به هشام بن حكم كه به ايشان عرض كرد :

فَأخبِرْنِي عنِ الرُّوحِ أ غَيرُ الدمِ ؟ ـ : نَعَم ، الرُّوحُ على ما وَصَفتُ لكَ مادَّتُهُ مِنَ الدمِ ، و مِن الدمِ رُطُوبَةُ الجِسمِ و صَفاءُ اللَّونِ ··· فإذا جَمَدَ الدمُ فارَقَ الرُّوحُ البَدَنَ .
از روح به من خبر ده كه آيا آن چيزى جز خون است؟ ـ فرمود : آرى ، روح ، همچنان كه برايت شرح دادم ، مادّه اش خون است و خون مايه رطوبت بدن و روشنى رنگ . . . و هر گاه خون لخته و منجمد شود، روح از بدن جدا شود .

( بحار الأنوار : ۶۱/۳۴/۷ )

سركشى ارواح

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به عبد اللّه بن فضل هاشمى كه از ايشان پرسيد : چرا ارواح، كه در ملكوت اعلى بودند، در پيكرها قرار گرفتند؟ ـ فرمود :

إنّ اللّه َ تبارَكَ وَ تَعالى عَلِمَ أنَّ الأرواحَ في شَرَفِها و عُلُوِّها متى تُرِكَتْ على حالِها نَزَعَ أكثَرُها إلى دَعوَى الرُّبوبيَّةِ دُونَهُ عزّ و جلّ .
چون خداوند تبارك و تعالى مى دانست كه اگر ارواح در همان موقعيت والا و بلند مرتبه اى كه دارند رها شوند بيشترشان در برابر خداوند عزّ و جلّ ادّعاى ربوّبيت (بى نيازى از خداوند) خواهند كرد .

( التوحيد : ۴۰۲/۹ )

ارواح ، سپاهيانى فراهم آمده اند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الأرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، فما تَعارَفَ مِنها ائتَلَفَ ، و ما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ .
ارواح لشكريانى فراهم آمده هستند ؛ آنها كه يكديگر را بشناسد با هم انس مى گيرند و آنان كه همديگر را نشناسند از هم جدا مى شوند .

( كنز العمّال : ۲۴۶۶۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الأرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، فما تَعارَفَ مِنها في اللّه ِ ائتَلَفَ ، و ما تَناكَرَ مِنها في اللّه ِ اختَلَفَ .
ارواح لشكريانى فراهم آمده هستند . آنان كه به خاطر خدا با يكديگر آشنا شوند، گرد هم مى آيند و آنها كه به خاطر خدا ميانشان پيوند نباشد، از هم جدا مى شوند .

( كنز العمّال : ۲۴۷۴۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الأرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ تَلتَقِي فَتَشامُّ ، فما تَعارَفَ مِنها ائتَلَفَ ، و ما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ارواح لشكريانى مرتب شده هستند كه يكجا جمع شده اند و با يكديگر ديدار مى كنند و همديگر را مى بويند . پس آنها كه همديگر را بشناسند، با هم دمخور مى شوند و آنان كه هم را نشناسند، از هم جدا مى شوند .

( كنز العمّال : ۲۴۷۴۱ )

امام على عليه السلام :

المَوَدَّةُ تَعاطُفُ القُلوبِ في ائتِلافِ الأرواحِ .
دوستى ، ميل كردن دلهاست به يكديگر به سبب الفت روحها .

( غرر الحكم : ۲۰۵۷ )

كنز العمّال :

جاءَ رجُلٌ إلى عَلِيٍّ و كَلَّمَهُ فقالَ في عُرضِ الحديثِ إنّي اُحِبُّكَ ، فقالَ لَهُ عَلِيٌّ : كَذَبتَ . قالَ : لِمَ يا أميرَ المؤمنينَ ؟ قالَ : لأنّي لا أرى قَلبِي يُحِبُّكَ ، قالَ النبيُّ صلى الله عليه و آله : إنّ الأرواحَ كانَت تَلاقى في الهَواءِ فَتَشامُّ ، ما تَعارَفَ مِنها ائتَلَفَ ، و ما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ
فلَمّا كانَ من أمرِ عَلِيٍّ ما كانَ ، كانَ مِمَّن خَرَجَ علَيهِ .
مردى خدمت على عليه السلام آمد و با او سخن گفت و در ضمن صحبت گفت : من شما را دوست دارم . على عليه السلام فرمود : دروغ مى گويى . عرض كرد : چرا اى امير مؤمنان؟ فرمود : چون در دل خود محبّت تو را نمى يابم . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : ارواح در فضا با يكديگر ملاقات مى كردند و همديگر را مى بوييدند و آنهايى كه با يكديگر آشنا در مى آمدند با هم جمع مى شدند و آنهايى كه با هم آشنا در نمى آمدند از هم جدا مى شدند . [شفيق مى گويد :] زمانى كه آن پيشامدها براى على اتفاق افتاد آن مرد از جمله كسانى بود كه بر آن حضرت شوريد .

( كنز العمّال : ۲۵۵۶۰ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ ائتِلافَ قُلوبِ الأبرارِ إذا التَقَوا و إن لَم يُظهِرُوا التَّوَدُّدَ بِألسِنَتِهِم كَسُرعَةِ اختِلاطِ قَطْرِ السماءِ على مِياهِ الأنهارِ ، و إنَّ بُعدَ ائتلافِ قُلوبِ الفُجّارِ إذا التَقَوا و إن أظهَرُوا التَّوَدُّدَ بِألسِنَتِهِم كَبُعدِ البَهائمِ مِن التَّعاطُفِ و إن طالَ اعتِلافُها على مِذْوَدٍ واحِدٍ .
نيكوكاران، وقتى با هم رو به رو مى شوند، اگر چه دوستى خود را به زبان نياورند ، دلهايشان ، با همان سرعتى كه قطرات باران در آبهاى رودخانه ها به هم مى پيوندند ، به يكديگر مى پيوندد و بدكاران، وقتى با هم رو به رو مى شوند اگر چه به زبان اظهار دوستى كنند ، دلهايشان از يكديگر دور است ، همچون دورى دلهاى بهايم از يكديگر، هر چند مدّتهاى طولانى بر سر يك آخور با هم علوفه خورند .

( الأمالي للطوسي : ۴۱۱/۹۲۴ )

انواع روحها

امام على عليه السلام ـ درباره آيه «و پيشتازانِ سبقت گيرنده همان مقرّبانند»(سوره واقعه ،آیه 10)ـ فرمود :

أمّا ما ذَكَرَهُ اللّه ُ جلّ و عزّ مِنَ السابِقِينَ السابِقِينَ ، فإنّهم أنبياءٌ مُرسَلُونَ و غيرُ مُرسَلِينَ ، جَعَلَ اللّه ُ فيهِم خَمسَةَ أرواحٍ : رُوحَ القُدُسِ ، و رُوحَ الإيمانِ ، و رُوحَ القُوَّةِ ، و رُوحَ الشَّهوَةِ ، و رُوحَ البَدَنِ .
و اما سخن خداوند عزّ و جلّ درباره پيشتازان سبقت گيرنده ؛ آنان پيامبرانِ مرسل و غير مرسل هستند . خداوند در آنان پنج روح نهاده است : روح القدس و روح ايمان و روح قدرت و روح شهوت و روح بدن .

(  تحف العقول : ۱۸۹)

امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال جابر درباره شناخت عالم ـ فرمود :

إنّ في الأنبياءِ و الأوصياءِ خَمسَةَ أرواحٍ ، رُوحُ القُدُسِ ، و رُوحُ الإيمانِ ، و رُوحُ الحَياةِ، و رُوحُ القُوَّةِ، و رُوحُ الشَّهوَةِ، فَبِرُوحِ القُدُسِ ـ يا جابرُ ـ عَرَفُوا ما تَحتَ العَرشِ إلى ما تَحتَ الثَّرى . يا جابرُ إنَّ هذهِ الأربعَةَ أرواحٌ يُصِيبُها الحَدَثانُ إلاّ رُوحَ القُدُسِ فإنّها لا تَلهُو و لا تَلعَبُ .
در انبيا و اوصيا پنج روح است : روح القدس ، روحِ ايمان ، روحِ زندگى ، روحِ قدرت و روحِ شهوت . اى جابر! آنان به سبب روح القدس از مطالب و امور زير عرش تا زير خاك (از عرش تا فرش) آگاهند. اى جابر! اين چهار روح [ديگر] تحت تأثير شب و روز قرار مى گيرند ، مگر روح القدس؛ زيرا آن، به سرگرمى و بازى نمى پردازد .

( الكافي : ۱/۲۷۲/۲ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «و پيشتازان سبقت گيرنده مقرّبند» ـ فرمود :

السابِقُونَ هُم رُسُلُ اللّه ِ عليهم السلام ، و خاصَّةُ اللّه ِ مِن خَلقِهِ ، جَعَلَ فيهِم خَمسَةَ أرواحٍ : أيَّدَهُم بِرُوحِ القُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الأشياءَ ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ الإيمانِ فَبِهِ خافُوا اللّه َ عزّ و جلّ ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ القُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا على طاعَةِ اللّه ِ ، و أيَّدَهُم بِرُوحِ الشَّهوَةِ ، فبِهِ اشتَهَوا طاعَةَ اللّه ِ عزّ و جلّ و كَرِهُوا مَعصِيَتَهُ ، و جَعَلَ فيهِم رُوحَ المَدْرَجِ الذي بهِ يَذهَبُ الناسُ و يَجِيئُونَ .
پيشتازان، همان فرستادگانِ خدا عليهم السلام و بندگان خاصّ اويند . خداوند در آنان پنج روح قرار داده است : ايشان را با روح القدس تأييد كرد ، كه به وسيله آن اشيا را مى شناسند ؛ ايشان را با روحِ ايمان مؤيّد ساخت، كه به سبب آن از خداوند عزّ و جلّ مى ترسند ؛ آنان را با روحِ قدرت كمك كرد، كه به وسيله آن بر طاعت خدا توانايى دارند، و آنان را با روحِ شهوت تأييد كرد، كه بدان وسيله ميل به طاعت خداوند عزّ و جلّ دارند و از معصيت او گريزانند، و روحِ حركت را در ايشان نهاد كه به سبب آن ميان مردم رفت و آمد مى كنند .

( الكافي : ۱/۲۷۱/۱ )

حالات روح

امام على عليه السلام :

إنّ لِلجِسمِ سِتَّةَ أحوالٍ: الصِّحّةُ ، و المَرضُ ، و المَوتُ ، و الحَياةُ ، و النَّومُ ، و اليَقَظَةُ ، و كذلكَ الرُّوحُ ، فحياتُها عِلمُها ، و مَوتُها جَهلُها ، و مَرَضُها شَكُّها ، و صِحَّتُها يَقِينُها ، و نَومُها غَفلَتُها ، و يَقَظَتُها حِفظُها
بدن را شش حالت دست مى دهد : سلامت ، بيمارى ، مرگ ، زندگى ، خواب و بيدارى . روح نيز چنين است . زندگىِ آن ، دانش اوست و مرگش ، نادانى او و بيمارى اش ، شكِّ او و سلامتش ، يقين او و خوابش ، غفلت او و بيدارى اش ، هشيارى او .

( بحار الأنوار : ۶۱/۴۰/۱۰ )

روح در هنگام خواب

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ ابو بصير كه پرسيد : آيا هنگام خواب ، روح از بدن خارج مى شود؟ ـ فرمود :

لا يا أبا بصيرٍ ، فإنَّ الرُّوحَ إذا فارَقَتِ البَدَنَ لَم تَعُدْ إلَيهِ ، غَيرَ أنّها بمَنزِلَةِ عَينِ الشَّمسِ مَركُوزةٌ في السماءِ في كَبِدِها ، و شُعاعُها في الدنيا .
نه ، اى ابو بصير! زيرا اگر روح از بدن جدا شود ديگر به آن باز نمى گردد ، منتها روح چون خورشيد وسط آسمان است كه پرتو آن همه جا را مى گيرد .

( جامع الأخبار : ۴۸۸/۱۳۶۰ )

امام كاظم عليه السلام :

إنّ المَرءَ إذا نامَ فإنّ رُوحَ الحَيَوانِ باقِيَةٌ في البَدَنِ ، و الذي يَخرُجُ مِنهُ رُوحُ العَقلِ .
انسان هرگاه مى خوابد روح حيوانى در بدن مى ماند و آنچه از او خارج مى شود روح عقل است .

( بحار الأنوار : ۶۱/۴۳/۱۹ )

میزان الحکمه،جلد چهارم.