ماه رمضان در احادیث

ماه رمضان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّما سُمِّيَ الرَّمَضانُ لأنّهُ يَرمَضُ الذُّنوبَ .

 رمضان را رمضان ناميده اند چون گناهان را مى سوزاند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ أبوابَ السماءِ تُفتَحُ في أوَّلِ ليلةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، و لا تُغلَقُ إلى آخِرِ ليلةٍ مِنهُ .
درهاى آسمان در نخستين شب ماه رمضان گشوده مى شود و تا آخرين شب آن بسته نمى شود .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لَو يَعلَمُ العَبدُ ما في رَمَضانَ لَوَدَّ أن يكونَ رَمَضانُ السَّنَةَ .
 اگر بنده ارزش ماه رمضان را بداند، آرزو مى كند كه سراسر سال، رمضان باشد .

بحار الأنوار : وقتى ماه رمضان فرا رسيد پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود :

سُبحانَ اللّه ِ ! ما ذا تَستَقبِلُونَ ؟ ! و ما ذا يَستَقبِلُكُم ؟ ! قالَها ثلاثَ مَرّاتٍ .
سبحان اللّه ! به پيشباز عجب ماهى مى رويد! و عجب ماهى به شما روى مى آورد! ـ اين را سه بار تكرار كرد ـ .
 

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى خويش هنگام حلول ماه رمضان ـ گفت :

الحَمدُ للّه ِِ الذي حَبانا بدِينِهِ و اختَصَّنا بِمِلَّتِهِ و سَبَّلَنا في سُبُلِ إحسانِهِ لِنَسلُكَها بِمَنِّهِ إلى رِضوانِهِ ، حَمدا يَتَقَبَّلُهُ مِنّا ، و يَرضى بهِ عَنّا ، و الحَمدُ للّه ِِ الذي جَعَلَ مِن تِلكَ السُّبُلِ شَهرَهُ رَمَضانَ ، شَهرَ الصِّيامِ ، و شَهرَ الإسلامِ ، و شَهرَ الطَّهُورِ ، و شهرَ التَّمحِيصِ ، و شَهرَ القِيامِ .
 ستايش خدايى را كه دين خود را به ما ارزانى داشت و ما را به آيين خويش (اسلام) اختصاص داد و در راههاى احسان و نيكى خود در آورد ، تا با نعمت و احسان او، آن راهها را به سوى خشنودى اش بپيماييم ؛ ستايشى كه آن را از ما بپذيرد و به وسيله آن از ما خشنود گردد و ستايش خدايى را كه ماه خود ، رمضان را يكى از راهها[ى رسيدن به احسان خويش] ، ماه روزه و ماه تسليم شدن و ماه پاكيزگى و ماه تصفيه و ماه قيام [به عبادت و شب زنده دارى] قرار داد .

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى خويش در وداع با ماه رمضان ـ گفت :

 السَّلامُ علَيكَ يا شَهرَ اللّه ِ الأكبَرَ و يا عِيدَ أوليائهِ ، السلامُ علَيكَ يا أكرمَ مَصحوبٍ مِنَ الأوقاتِ و يا خَيرَ شَهرٍ في الأيّامِ و الساعاتِ ، السلامُ علَيكَ مِن شَهرٍ قَرُبَتْ فيهِ الآمالُ ، و نُشِرَتْ فيهِ الأعمالُ ، السلامُ عليكَ مِن قَرِينٍ جَلَّ قَدرُهُ مَوجودا و أفجَعَ فَقدُهُ مَفقودا و مَرجُوٍّ آلَمَ فِراقُهُ ···السلامُ علَيكَ ما كانَ أطوَلَكَ على المُجرِمِينَ و أهيَبَكَ في صُدُورِ المُؤمِنِينَ! .
بدرود اى بزرگترين ماه خدا ، و اى عيد اولياى خدا ؛ بدرود اى [گرامى ترين] اوقاتى كه [با ما ]همراه بودى و اى بهترين ماه در ميان ديگر روزها و ساعتها . بدرود اى ماهى كه آرزوها در آن نزديك و اعمال و كردارها[ى نيك] در آن فراگير است ، بدرود اى همدمى كه وجودش گرامى و فقدانش دردآور و اميدى كه از دست دادنش رنج آور است. . . بدرود اى ماهى كه براى گنهكاران بس طولانى بودى و در سينه هاى مؤمنان بس پر شكوه .

امام صادق عليه السلام ـ در سفارشهاى خود به فرزندانش به هنگام حلول ماه رمضان ـ فرمود :

 فاجهَدُوا أنفُسَكُم فإنّ فيهِ تُقسَمُ الأرزاقُ ، و تُكتَبُ الآجالُ ، و فيهِ يُكتَبُ وَفدُ اللّه ِ الذين يَفِدُونَ إلَيهِ ، و فيهِ ليلةٌ العَمَلُ فيها خَيرٌ مِن العَمَلِ في ألفِ شَهرٍ .
 جانهاى خود را به تلاش و كوشش وا داريد ؛ زيرا در اين ماه روزى ها قسمت و اجلها نوشته مى شود و در آن نام هاى ميهمانان خدا كه بر او وارد مى شوند ، نوشته مى گردد . در اين ماه شبى هست كه عمل (عبادت) در آن از عمل (عبادت) هزار ماه بهتر است .

خطبه هاى رسول خدا به هنگام روى آوردن ماه رمضان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ هنگامى كه در آخرين روز ماه شعبان ، براى مردم خطبه اى ايراد كرد ـ فرمود :

 أيُّها الناسُ ، قد أظَلَّكُم شَهرٌ عَظيمٌ ، شَهرٌ مُبارَكٌ ، شَهرٌ فيهِ ليلةٌ العَمَلُ فيها خَيرٌ مِن العَمَلِ في ألفِ شَهرٍ ··· هُو شَهرٌ أوَّلُهُ رَحمَةٌ و أوسَطُهُ مَغفِرَةٌ ، و آخِرُهُ عِتقٌ مِنَ النارِ .
 اى مردم! ماه بزرگى بر شما سايه افكنده است ، ماهى مبارك ؛ در اين ماه شبى هست كه عمل (عبادت) در آن از هزار ماه عمل(عبادت) بهتر است . . . اين ماهى است كه آغازش ، رحمت است و ميانش ، آمرزش و پايانش ، رهايى از آتش .

امام على عليه السلام :

 إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله خَطَبَنا ذاتَ يَومٍ، فقالَ : أيُّها الناسُ ، إنّهُ قد أقبَلَ إلَيكُم شَهرُ اللّه ِ بالبَرَكَةِ و الرّحمَةِ و المَغفِرةِ ، شَهرٌ هُو عِندَ اللّه ِ أفضَلُ الشُّهورِ ، و أيّامُهُ أفضَلُ الأيّامِ ، و لَيالِيهِ أفضَلُ اللَّيالِي ، و ساعاتُهُ أفضَلُ الساعاتِ ، هُو شَهرٌ دُعِيتُمْ فيهِ إلى ضِيافَةِ اللّه ِ و جُعِلتُم فيهِ مِن أهلِ كَرامَةِ اللّه ِ ، أنفاسُكُم فيهِ تَسبيحٌ ، و نَومُكُم فيهِ عِبادَةٌ ، و عَمَلُكُم فيهِ مَقبولٌ ، و دُعاؤكُم فيهِ مُستَجابٌ ···فَقُمتُ فقلتُ : يا رسولَ اللّه ِ ، ما أفضَلُ الأعمالِ في هذا الشَّهرِ؟ فقالَ: يا أبا الحسنِ، أفضَلُ الأعمالِ في هذا الشَّهرِ الوَرَعُ عن مَحارِمِ اللّه ِ عزّ و جلّ .
 روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله براى ما خطبه اى ايراد كرد و فرمود : اى مردم! همانا ماه خدا ، با بركت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است . اين ماه نزد خدا ، بهترين ماه است و روزهايش بهترينروزها و شبهايش بهترين شبها و ساعت هايش بهترين ساعتها . در اين ماه شما به ميهمانى خدا دعوت شده ايد و در زمره بهره مندان از كرامت خداوند قرار گرفته ايد . در اين ماه نفَسهاى شما تسبيح خداست و خواب شما عبادت است و اعمال شما پذيرفته و دعايتان مستجاب . .من برخاستم و عرض كردم : اى رسول خدا! بهترين عمل در اين ماه چيست؟ پيامبر فرمود : اى ابا الحسن! بهترين عمل در اين ماه ، خويشتندارى از حرامهاى خداوند عزّ و جلّ است .

امام باقر عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله در آخرين جمعه ماه شعبان براى مردم خطبه اى ايراد كرد . ابتدا حمد و ثناى الهى گفت و سپس فرمود :

أيُّها الناسُ ، إنّهُ قد أظَلَّكُم شَهرٌ فيهِ ليلةٌ خَيرٌ مِن ألفِ شَهرٍ و هُو شَهرُ رَمَضانَ ، فَرَضَ اللّه ُ صِيامَهُ و جَعَلَ قِيامَ ليلةٍ فيهِ بتَطَوُّعِ صلاةٍ كَمَن تَطَوَّعَ بصلاةِ سَبعينَ ليلةً فيما سِواهُ مِن الشُّهورِ .

اى مردم! همانا ماهى بر سر شما سايه افكنده كه در آن شبى هست بهتر از هزار ماه ، و آن ماه رمضان است . خداوند روزه خود را در آن واجب كرده و يك شب نماز نافله را در اين ماه برابر با هفتاد شب نماز نافله در ديگر ماهها قرار داده است .
امام باقر عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله سه روز مانده از ماه شعبان ، به بلال دستور مى داد در ميان مردم جار بزند . پس مردم را جمع مى كرد و بر منبر مى رفت و حمد و ثناى خدا مى گفت و مى فرمود :

 قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لَمّا حَضَرَ شَهرُ رَمَضانَ و ذلكَ لثَلاثٍ بَقِينَ مِن شَعبانَ، قالَ لبِلالٍ : نادِ في الناسِ ، فَجَمعَ الناسُ ثُمّ صَعِدَ المِنبَرَ، فَحَمِدَ اللّه َ و أثنى علَيهِ، ثُمّ قالَ: أيُّها الناسَ ، إنَّ هذا الشَّهرَ قد حَضَرَكُم و هُو سَيِّدُ الشُّهُورِ ، فيهِ ليلةٌ خَيرٌ مِن ألفِ شَهرٍ ، تُغلَقُ فيهِ أبوابُ النِّيرانِ، و تُفتَحُ فيهِ أبوابُ الجِنانِ ، فَمَن أدرَكَهُ فلَم يُغفَرْ لهُ فَأبعَدَهُ اللّه ُ .
 اى مردم! همانا اين ماه به شما روى آورده و آن سروَر همه ماههاست . در آن شبى وجود دارد كه از هزار ماه بهتر است . در اين ماه درهاى دوزخ بسته و درهاى بهشت گشوده مى شود . هر كه اين ماه را دريابد و آمرزيده نشود خداوند او را [از رحمت خود ]دور گرداند .

به زنجير شدن شيطانها در ماه رمضان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا استَهَلَّ رَمَضانُ غُلِّقَتْ أبوابُ النارِ ، و فُتِحَتْ أبوابُ الجِنانِ ، و صُفِّدَتِ الشَّياطينُ
چون هلال ماه رمضان پديد آيد ، درهاى دوزخ بسته گردد و درهاى بهشت گشوده شود و شياطين به زنجير كشيده شوند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

قد وَكَّلَ اللّه ُ بِكُلِّ شيطانٍ مَرِيدٍ سَبعَةً مِن ملائكَتِهِ فلَيسَ بمَحلولٍ حتّى يَنقَضِيَ شَهرُكُم هذا
خداوند بر هر شيطانِ سركشى، هفت تن از فرشتگان خود را گمارده، كه تا پايان اين ماه شما (رمضان)، همچنان در بند مى باشد .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إذا كانَ أوّلُ ليلةٍ مِن شهرِ رَمَضانَ نادى الجليلُ تباركَ و تعالى··· يا جَبرئيلُ ، اِنْزِلْ على الأرضِ فَغُلَّ فيها مَرَدَةَ الشَّياطينِ حتّى لا يُفسِدُوا عَلى عِبادِي صَومَهُم .
چون شب اول ماه رمضان شود، خداوند جليل تبارك و تعالى ندا دهد : ··· اى جبرئيل! به زمين برو و شيطانهاىِ سركش را در بند كن ؛ تا روزه بندگان مرا تباه نسازند .

آمرزش الهى در ماه رمضان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن أدرَكَ شَهرَ رَمَضانَ فلَم يُغفَرْ لَهُ فَأبعَدَهُ اللّه ُ .
هر كه ماه رمضان را دريابد و آمرزيده نشود ، خداوند او را [از رحمت خود ]دور گرداند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در خطبه اش به هنگام فرا رسيدن ماه رمضان ـ فرمود :

إنّ الشَّقِيَّ مَن حُرِمَ غُفرانَ اللّه ِ في هذا الشَّهرِ العَظيمِ .
 بدبخت كسى است كه در اين ماه بزرگ از آمرزش خداوند محروم ماند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ الشَّقِيَّ حَقَّ الشَّقِيِّ مَن خَرَجَ عنهُ هذا الشَّهرُ و لَم يُغفَرْ ذُنوبُهُ .
به راستى بدبخت واقعى آن كسى است كه اين ماه را پشت سر گذارد و گناهانش آمرزيده نشود .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَنْ لم يُغفَرْ لَهُ في شَهرِ رمضانَ ففِي أيِّ شهرٍ يُغفَرُ لَهُ ؟! .
كسى كه در رمضان آمرزيده نشود ، در كدام ماه آمرزيده مى شود؟!

بحار الأنوار : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به هنگام منبر رفتن و گفتن آمين فرمود :

لَمّا صَعِدَ المِنبَرَ و قالَ : آمِينَ ـ : أيُّها الناسُ ، إنّ جَبرَئيلَ استَقبَلَنِي فقالَ : يا محمّدُ ، مَن أدرَكَ شهرَ رمضانَ فلَم يُغفَرْ لَهُ فيه فَماتَ فَأبعَدَهُ اللّه ُ ، قُلْ : آمِينَ ، فقلتُ : آمِينَ .و في حديثٍ : أتاني جبرئيل فقالَ: ··· رُغِمَ أنفُ امرِئٍ أدرَكَ رمضانَ فلَم يُغفَر لَهُ ، فقلتُ : آمِينَ .
 اى مردم! جبرئيل نزد من آمد و گفت : اى محمّد! هر كه ماه رمضان را درك كند و در اين ماه آمرزيده نشود و بميرد ، خدا او را [از رحمت خود ]دور كند . بگو آمين و من گفتم : آمين . در حديثى [ديگر] آمده است : جبرئيل نزد من آمد و گفت : خوار بادا كسى كه ماه رمضان را دريابد و آمرزيده نشود . من گفتم : آمين .

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يُغفَرْ لَهُ في شهرِ رمضانَ لَم يُغفَرْ لَهُ إلى مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلاّ أن يَشهَدَ عَرَفَةَ .
 كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نشود ، تا رمضان آينده آمرزيده نگردد مگر آن كه در عرفه حاضر شود .

میزان الحکمه،جلد چهارم.