اسباب بازی کودک و مشارکت با همسالان

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1- فرزند 3 ساله ام، اسباب بازی هایش را به همسالان نمی دهد. آیا اشکالی دارد؟

جواب:
این رفتار به جهت حس تملک است که در کودکان حدود 3 سال، بیشتر وجود دارد و طبیعی است. این حس حدود 5 یا 6 سالگی کمتر می شود و کودکان، راحت تر با هم بازی می کنند.
با توجه به این که کودکان در این سن دوست دارند والدین را خرسند کنند، زمینه برای آموزش اشتراک و ایجاد روحیه ایثار و فداکاری فراهم است. هرگز نکوشید این حس را در فرزندتان از بین ببرید.
برای تعدیل آن می توانید از راهکارهای ذیل استفاده کنید:
1. قانونی وضع کنید که چند عدد از اسباب بازی هایش صرفاً برای خودش باشد و به هیچ کس ندهد.
2. او را تشویق کنید تا بعضی از اسباب بازی هایش (به جز موارد اختصاصی) را با شما به اشتراک بگذارد. او وسایلش را راحت تر در اختیار والدین قرار می دهد؛ زیرا اطمینان دارد که از آن ها محافظت می کنند و اسباب بازی هایش را به او برمی گردانند.
3. شما نیز برخی از وسایلتان مانند ماشین حساب را برای مدتی در اختیار او قرار دهید.
4. شراکت خود را با دیگر اعضای خانواده نیز برایش به نمایش بگذارید.
5. بکوشید برخی از کارهای ساده را در آشپزخانه (پاک کردن سبزی، تهیه سالاد و...) و دیگر کارهای منزل (نظافت و جمع و جور کردن لباس ها، گردگیری و...) را با مشارکت او انجام دهید تا آموزش عملی اشتراک باشد.
6. از او بخواهید تا پیش از آمدن مهمان ها به منزل شما، اسباب بازی هایی را که مایل است، در اختیار همسالان قرار دهد، جدا کند (به او اطمینان دهید که همسالانش، اسباب بازی ها را با خود نمی برند و اگر بخواهند چنین کاری کنند، شما اجازه نخواهید داد).
7. بازی نوبتی با اسباب بازی ها را به او بیاموزید (در صورت عمل به خواسته شما، او و همسالش را با خوراکی تحسین کنید).
8. برای ایجاد روحیه مشارکت، اسباب بازی های دو نفره برایش تهیه کنید که برای بازی با آن به شخص دیگری نیاز باشد.
9. به او چند عدد خوراکی (عدد قابل تقسیم) بدهید تا آن ها را حین بازی با همسالان خود تقسیم کند.
10. در صورت ایجاد تنش با همسالان به جهت این رفتار، بهترین ساز و کار بازدارنده، محرومیت موقت و موردی از دیدار آنان است.

سؤال 2- فرزند 2 ساله‏‌ام اسباب‏‌بازى‏‌هایش را به همسالان خود نمى‏‌دهد. علت چیست و آیا مى‏‌شود این روحیه را از بین برد؟

جواب:
این رفتار، طبیعى است و بیشتر در همین سن دیده مى‏‌شود. كودك در این سن، حس مالکیت دارد و با تمام توان از اسباب‏‌بازى‏‌ها یا اشیایى كه متعلق به او است، دفاع مى‏‌كند و مایل نیست دیگران (به ویژه همسالان) به آن‏‌ها دست بزنند.
لازم نیست این روحیه را از بین ببرید. شما مى‏‌توانید براى تعدیل آن بكوشید. یكى از راه‏‌هایى كه مى‏‌تواند مقدارى از حس تملك او را كاهش دهد، این است كه ساعتى پیش از آمدن مهمانان به منزل شما، با اسباب‏‌بازى‏‌هایش بازى كند؛ البته به میهمان هم توصیه مى‏‌كنیم هنگام حضور در مهمانى، اسباب‏‌بازى مورد علاقه فرزندش را همراه ببرد تا در صورت نیاز، در اختیار او قرار دهد. این عمل، مقدارى از جنجال ناشى از حس تملك فرزند میزبان را مى‏‌كاهد.
راهكار دیگر این است كه پیش از دیدار همسال، برنامه‏‌ریزى كنید؛ به این معنا كه از فرزندتان بخواهید اسباب‏‌بازى‏‌هاى مورد علاقه خود را جمع كند و فقط چیزهایى را در دسترس بگذارد كه مایل است به دوستش بدهد.

نكته مهم:
فرزندتان را وادار نكنید اسباب‏‌بازى‏‌هایش را به دوستش بدهد؛ زیرا این اصرار، او را حریص‏‌تر مى‏‌كند و بر حس تملك او مى‏‌افزاید؛ اما مى‏‌توانید به او هشدار دهید كه اگر برخى از اسباب‏‌بازى‏‌هایش را به دوستش ندهد، ناراحت مى‏‌شود و او را ترك مى‏‌كند و ممكن است دیگر به خانه آن‏‌ها نیاید.
توجه داشته باشید كه این حس با این شدت ادامه نمى‏‌یابد. او با افزایش سن، به كودكان دیگر علاقه‏‌مند مى‏‌شود و از بازى با آن‏‌ها لذت مى‏‌برد؛ در نتیجه حس بخشش و تعاون در او افزایش خواهد یافت.
__________________________
منبع:
نسیم مهر جلد 2، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی