آیا چپ دستی فرزندان عیب است؟

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1ـ پسر 3 ساله من گاهى از دست چپ و گاهى از دست راستش استفاده مى‏‌كند. آیا این مى‏‌تواند نشانه چپ‏‌دستى او باشد؟

جواب:
كودكان تا 8 سالگى، در استفاده از دست‏‌ها وضعیت ثابتى ندارند. در 4 تا 5 ماهگى از هر دو دست و بیشتر دست چپ استفاده مى‏‌كنند. در 6 ماهگى هر دو دست را به كار مى‏‌گیرند. در 7 ماهگى از یك دست و به طور معمول دست راست، و در 8 ماهگى از هر دو دست استفاده مى‏‌كنند. در 9 ماهگى یك دست و به طور معمول دست چپ، و در 10 تا 11 ماهگى نیز یك دست و بیشتر دست راست را به كار مى‏‌گیرند.
كودكان در 1 سالگى میان به كارگیرى دست چپ یا راست سرگردان مى‏‌شوند.
در 13 تا 14 ماهگى از دست راست استفاده مى‏‌كنند و در 20 ماهگى باز بین دست چپ یا راست سرگردان مى‏‌مانند.
در 2 سالگى دست راست را به كار مى‏‌گیرند و در 5 / 2 تا 5 / 3 سالگى میان به كارگیرى چپ و راست سرگردان مى‏‌شوند.
كودكان در 4 تا 6 سالگى از دست راست استفاده مى‏‌كنند و مرحله آخر سرگردانى آنان در 7 سالگى است.
از 8 سالگى به بعد فقط از یك دست استفاده مى‏‌كنند. از هر 20 كودك، 19 نفر دست راست و 1 نفر دست چپ را به كار مى‏‌گیرند.
با این توضیحات، روشن مى‏‌شود كه فرزند 3 ساله شما هم اكنون در حالت سرگردانى میان دست چپ و راست است و در حال حاضر نمى‏‌توان او را راست دست یا چپ دست دانست.
در هر صورت اگر فرزند شما چپ دست بشود، عیبی متوجه او نیست و باید به نكاتى در این باره توجه كنید.

سؤال 2ـ كودك 8 ساله‏‌ام چپ دست است. علت آن چیست و چگونه باید با این مشكل برخورد كنم؟

جواب:
علت چپ‏‌دستى فرزند شما احتمالا وراثت است. براساس بررسى‏‌ها، اگر پدر و مادر، هر دو چپ دست باشند، دست كم نیمى از فرزندان آن‏‌ها چپ دست خواهند شد.
مهم‏‌ترین نكته این است كه باور كنید فرزندتان مشكلى ندارد و چپ‏‌دستى او عیب نیست. اگر این مطلب را باور داشته باشید، برخورد مناسبى خواهید داشت. بهترین برخورد با چپ‏‌دستى فرزند این است كه او را به استفاده از همان دست چپ تشویق كنید. با برخورد درست به او اطمینان دهید كه هیچ فرقى بین چپ‏‌دستى و راست‏‌دستى وجود ندارد.
حتى براى بالا بردن اعتماد به نفس فرزندتان مى‏‌توانید به او بگویید كه امتیاز او بر راست دستان این است كه مى‏‌تواند از هر دو دستش استفاده كند؛ اما راست دستان فقط از دست راست استفاده مى‏‌كنند؛ زیرا وسایل و تجهیزات، مناسب راست دستان ساخته شده‏‌اند و برخلاف چپ دستان كه مجبورند گاهى از دست راست هم استفاده كنند، از دست چپشان استفاده نمى‏‌كنند.
بكوشید فرزندتان را در چپ دستى ورزیده سازید. شما باید طرز گرفتن مداد و كاغذ به شیوه چپ دستان را به او بیاموزید. او اكنون در سال‏‌هاى اول تحصیل است. اگر آموزش‏‌هاى لازم را ببیند، به راحتى مى‏‌تواند در انجام تكالیف و تحصیلات موفق باشد.
چپ دستان در ابتداى تحصیل به طور معمول حرف‏‌ها و واژگان را درشت‏‌تر مى‏‌نویسند و در انجام تكالیف كندترند كه با كمك شما به تدریج ریزتر و سریع‏‌تر مى‏‌نویسند.
یكى از مشكلات مهم چپ دستان در مدرسه، محل نشستن آن‏‌ها روى نیمكت است. حتما با معلم فرزندتان گفت و گو كنید تا او را در جاى مناسبى بنشاند. كودك چپ دست باید در انتهاى چپ نیمكت بنشیند تا هنگام نوشتن یا نقاشى كردن، فضاى مناسب‏‌ترى داشته باشد و حركت آرنج او مزاحم هم نیمكتى راست دستش نشود.
مشكل دیگر آنان، قلم نى براى تمرین خط درشت است كه مخصوص راست دستان قط خورده و شما یا معلم باید آن را در جهت عكس قط بزنید.

سؤال 3ـ فرزند 9 ساله‏‌ام چپ دست است و من مى‏‌كوشم او را راست دست كنم. آیا این رفتارم درست است؟

جواب:
این رفتار شما به طور قطع درست نیست. یادتان باشد كه چپ دستى فرزندتان نقص نیست و هیچ گونه اثرى بر سرنوشت او نخواهد داشت. جالب است بدانید كه لئوناردو داوینچى، نقاش بزرگ ایتالیایى چپ دست بوده و چپ دستى وى، هرگز مانع رشد او نشده است.
چپ دستى فرزندتان از نظر شما مشكل بزرگى است (چون خودتان نمى‏‌توانید با دست چپ، كارهایتان را انجام دهید)؛ در حالى كه چپ دستى براى او، درست مانند راست دستى براى راست دستان است و كارهایش را به همان راحتى راست دستان انجام مى‏‌دهد.
جدا توصیه مى‏‌كنم فرزندتان را به استفاده از دست راستش وادار نكنید؛ چون هم باعث بد خطى او در آینده مى‏‌شود و هم ممكن است دچار لكنت زبان شود؛ زیرا آن قسمت از مغز كه استفاده از دست‏‌ها را كنترل مى‏‌كند، قدرت سخن گفتن را نیز در كنترل دارد و وقتى كودك چپ دست، به اجبار از دست راست استفاده كند، مركز كنترل سخن گفتن در مغزش نیز جابه‏‌جا مى‏‌شود و چون براى مغز جوان چنین كارى مشكل است، احتمال دارد دچار لكنت زبان شود.
افزون بر این، «بسیارى از كارشناسان عقیده دارند كه واداشتن كودك چپ دست به راست دستى، ممكن است او را در آینده به نارسایى‏‌هاى مربوط به بینایى و خواندن یا مشكلات عاطفى دچار سازد». [1]
______________________
پی نوشت:
[1] ـ بنیامین اسپاك، تغذیه، تربیت و نگهدارى كودك، ص 327 و 328 .

منبع:
نسیم مهر جلد 3، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی