جوان و جوانی در احادیث

بهار زندگى :

امام على عليه السلام :

أربَعَةُ أشياءَ لا يَعرِفُ قَدرَها إلاّ أربَعَةٌ :

الشَّبابُ لا يَعرِفُ قَدرَهُ إلاّ الشُّيوخُ ؛

وَ العافِيَةُ لا يَعرِفُ قَدرَها إلاّ أهلُ البَلاءِ ؛

وَ الصِّحَّةُ لا يَعرِفُ قَدرَها إلاّ المَرضى ؛

وَ الحَياةُ لا يَعرِفُ قَدرَها إلاّ المَوتى .

 ارزش چهار چيز را جز چهار گروه نمى شناسند:

[ا رزش ] جوانى را جز پيران نمى شناسند ؛

و [ارزش ] آرامش ( آسايش ) را جز گرفتاران نمى شناسند ؛

[ارزش ] سلامت را جز بيماران نمى شناسند؛

 و [ارزش ] زندگى را جز مُردگان نمى دانند .

( المواعظ العدديّة : ۲۱۸ )

امام على عليه السلام :

شَيئانِ لا يَعرِفُ فَضلَهُما إلاّ مَن فَقَدَهُما :

الشَّبابُ، وَ العافِيَةُ .

برترى ( ارزش ) دو چيز را جز آنان كه آنها را از دست دهند ، نمى شناسند :

جوانى و آرامش .

(غرر الحكم : ۵۷۶۴ )

بهار سازندگى :

امام صادق عليه السلام ـ درباره سخن خداوند عزّ و جلّ : « چون به رشد و كمال خويش رسيد، به او حكمت و دانش عطا كرديم » (  القصص : ۱۴ ) ـ فرمود :

 أشُدَّهُ ثَمان عَشَرةَ سنة . وَ استَوى : التَحى .
 « أَشُدَّهُ »  يعنى : هجده سالگى و « وَ اسْتَوَى » يعنى : ريش درآورد.

( معاني الأخبار : ۲۲۶ )

پيامبر صلى الله عليه و آله :

ما بَعَثَ اللّه ُ نَبِيّا   إلاّ شابّا .

خداوند ، هيچ پيامبرى را جز در جوانى، مبعوث نكرد.

( كنز العمّال : ۱۱/۴۷۵/۳۲۲۳۳ )

پيامبر صلى الله عليه و آله :

 ما بَعَثَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيّا ،  إلاّ و هُوَ شابٌّ و لا اُوتِيَ عالِمٌ عِلما  ، إلاّ وَ هُوَ شابٌّ .

خداوند عزّ و جلّ ، هيچ پيامبرى را جز در جوانى، مبعوث نكرد و به هيچ دانشمندى جز در جوانى ، دانش عطا نشد.

( فردوس الأخبار : ۴/۳۷۲/۶۶۱۱ )

تربيت نوجوانان :

امام على عليه السلام :

 إنّما قَلبُ الحَدَثِ كالأرضِ الخاليَةِ ،  ما اُلقِيَ فيها مِن شَيءٍ ، قَبِلَتهُ

قلب نوجوان ، در حقيقت چونان زمينى باير است كه هرچه در آن افكنده شود  مى پذيرد .

( تحف العقول : ۷۰ )

الكافى به نقل از اسماعيل بن عبد الخالق :

سمعت أبا عَبدِ اللّه عليه السلام يقول لأبي جعفر الأحول و أنا أسمع : أتَيتَ البَصرةَ ؟

فَقالَ : نَعَم .

قالَ : كيفَ رَأيتَ مُسارَعَةَ الناسِ إلى هذا الأمرِ و دُخُولَهُم فيهِ ؟

قالَ : و اللّه ِ إنّهُم لَقليلٌ . و لَقَد فَعَلُوا و إنّ ذلك لَقليلٌ .

فقالَ : علَيكَ بِالأحداثِ ؛

فإنّهُم أسرَعُ إلى كُلِّ خَيرٍ .

شنيدم امام صادق عليه السلام به ابو جعفر اَحْوَل فرمود و من سخن وى را مى شنيدم : به بصره رفتى ؟

عرض كرد : آرى .

فرمود : شوق مردم به اين امر( ولايت و امامت ما ) و پذيرش آنها را چگونه ديدى ؟

عرض كرد : به خدا قسم آنان اندكند . كارهايى كرده اند . اما كم است .

حضرت فرمود : بر تو باد نوجوانان ؛

زيرا اين گروه در پذيرش هر نوع خوبى شتاب بيشترى نشان مى دهند .

( الكافي : ۸/۹۳/۶۶ )

آموختن در جوانى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن تَعَلَّمَ في شَبابِهِ ، كانَ بِمَنزِلَةِ الرَّسمِ في الحَجَرِ

 و مَن تَعَلَّمَ و هُو كبيرٌ ،  كانَ بمَنزِلَةِ الكِتابِ على وَجهِ الماءِ .

هر كه در جوانى دانش آموزد  ،  علم او همچون نقشى است كه بر سنگ حكّ شود

 و هر كه در بزرگسالى بياموزد  ، كارش همچون نوشتن بر روى آب است .

( بحار الأنوار : ۱/۲۲۲/۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

مَن لَم يَطلُبِ العِلمَ صَغيرا   فَطَلَبَهُ كَبيرا

فَماتَ ، ماتَ شَهيدا .

هر كه در دوران خردسالى علم نياموزد و در بزرگسالى دنبال آن رود

و [ در ضمن تحصيل علم ] بميرد ، شهيد مرده است .

( كنز العمّال : ۲۸۸۴۳ )

امام على عليه السلام :

 العِلمُ مِنَ الصِّغَرِ ، كالنَّقشِ في الحَجَرِ .

 آموختن دانش در خُردسالى، همچون نقشى است كه بر روى سنگ كنده شود .

( بحار الأنوار : ۱/۲۲۴/۱۳ )

ايّوب عليه السلام : 

إنّ اللّه َ يَزرَعُ الحِكمَةَ في قَلبِ الصَّغيرِ و الكبيرِ .

فإذا جَعَلَ اللّه ُ العَبدَ حَكيما في الصِّبا  ، لَم يَضَعْ مَنزِلَتَهُ عِندَ الحُكَماءِ حَداثَةُ سِنِّهِ 

و هُم يَرَونَ علَيهِ مِنَ اللّه ِ نُورَ كَرامَتِهِ .

خداوند تخم حكمت را در دل كوچك و بزرگ مى افشاند .

پس  هرگاه خداوند آدمى را در كودكى حكيم گرداند ، كم سالى او، منزلت وى را نزد حكيمان پست نگرداند .

چون نور كرامت الهى را در وجود او مى بينند . 

( تنبيه الخواطر : ۱/۳۷ )

جوان و ترك تحصيل علم :

امام باقر عليه السلام :

لَو اُتِيتُ بِشابٍّ مِن شَبابِ الشِّيعَةِ لا يَتَفَقَّهُ (في الدِّينِ) ، لأََدَّبتُهُ

اگر جوان شيعه اى را نزد من بياورند كه علم[ دين ] نمى آموزد ، او را تنبيه مى كنم .

( المحاسن : ۱/۳۵۷/۷۶۰ )

امام صادق عليه السلام :

لَستُ اُحِبُّ أن أرى الشّابَّ مِنكُم إلاّ غاديا في حالَينِ : إمّا عالِما أو مُتَعَلِّما ؛

فإن لَم يَفعَلْ فَرَّطَ ،فإن فَرَّطَ ضَيَّعَ ، و إنْ ضَيَّعَ أثِمَ ، 

و إن أثِمَ سَكَنَ النارَ و الذي بَعَثَ مُحمّدا بِالحَقِّ .
 

دوست ندارم جوان شما را جز در دو حال ببينم : دانشمند يا دانش آموز ؛

زيرا اگر چنين نباشد ، كوتاهى كرده و چون كوتاهى كند ، ضايع گشته و چون ضايع گردد ، گنهكار باشد 

و چون گنهكار باشد ، سوگند به آن كه محمّد را بحقّ برانگيخت ، در آتش جاى گيرد .

( الأمالي للطوسي : ۳۰۳/۶۰۴ )

ارزش جوان عابد :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تعالى ،  يُحِبُّ الشابَّ التائبَ .

 خداوند متعال ، جوان توبه كار را دوست دارد .

( كنز العمّال : ۱۰۱۸۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن شَيءٍ أحَبَّ إلى اللّه ِ تعالى مِن شابٍّ تائبٍ  

و ما مِن شَيءٍ أبغَضَ إلى اللّه ِ تعالى مِن شَيخٍ مُقيمٍ على مَعاصِيهِ .

هيچ چيز نزد خداوند متعال محبوبتر از جوان توبه گر نيست

و هيچ چيز نزد خداوند متعال منفورتر از پيرى كه بر گناهانش مداومت كند نمى باشد .

( كنز العمّال : ۱۰۲۳۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ تعالى يُباهِي بالشابِّ العابِدِ المَلائكةَ ، يقولُ :

اُنظُرُوا إلى عَبدي ! تَرَكَ شَهوَتَهُ مِن أجلي .

خداوند متعال به وجود جوان عبادت پيشه بر فرشتگان مى نازد و مى فرمايد :

بنگريد اين بنده مرا ! به خاطر من از شهوت خويش دست كشيده است .

( كنز العمّال : ۴۳۰۵۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

فَضلُ الشّابِّ العابِدِ الذي تَعَبَّدَ في صِباهُ على الشيخِ الذي تَعَبَّدَ بعدَ ما كَبِرَت سِنُّهُ  ،

كَفَضلِ المُرسَلِينَ على سائرِ الناسِ .

 برترى جوان عابدى كه در جوانى خود ره بندگى پيش گرفته بر پيرى كه در بزرگسالى به عبادت روى آورده  ،

همچون برترى فرستادگان الهى بر ديگر مردمان است .

( كنز العمّال : ۴۳۰۵۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

سَبعَةٌ في ظِلِّ عَرشِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ،  يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ :

إمامٌ عادِلٌ  و شابٌّ نَشَأ في عِبادَةِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ··· .

 هفت نفرند كه در آن روز كه سايه اى جز سايه خدا نيست ، آنان در سايه خدا جاى دارند :

پيشواى دادگر و جوانى كه با عبادت خداوند عزّ و جلّ رشد كند و ··· .

( الخصال : ۳۴۳/۸ )

ارزش كسى كه جوانيش را درطاعت خدا بگذراند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن شابٍّ يَدَعُ للّه ِِ الدنيا و لَهوَها و أهرَمَ شَبابَهُ في طاعَةِ اللّه ِ ،

 إلاّ أعطاهُ اللّه ُ أجرَ اثنَينِ و سَبعينَ صِدِّيقا .

 هيچ جوانى نيست كه دنيا و خوشيهاى دنيا را به خاطر خدا رها كند و جوانيش را در راه طاعت خدا به پيرى رساند ،

مگر اين كه خداوند پاداش هفتاد و دو صدّيق را به او عطا فرمايد .

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۷۳/۲۶۶۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ أحَبَّ الخلائقِ إلى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ شابٌّ حَدَثُ السِّنِّ في صُورَةٍ حَسَنَةٍ جَعَلَ شَبابَهُ و جَمالَهُ للّه ِِ و في طاعَتِهِ .

 ذلكَ الذي يُباهِي بهِ الرحمنُ ملائكَتَهُ ،

يقولُ : هذا عَبدِي حَقّا .

محبوبترين خلايق نزد خداوند عزّ و جلّ جوان نورسته خوش سيمايى است كه جوانى و زيبايى خود را براى خدا و در راه طاعت او بگذارد .

خداوند رحمان به وجود چنين جوانى بر فرشتگانش مى نازد

و مى فرمايد :اين است بنده راستين من .

( كنز العمّال : ۴۳۱۰۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الشابَّ الذي يُفني شَبابَهُ في طاعَةِ اللّه ِ تعالى .

خداوند جوانى را كه جوانى خويش را در راه طاعت خداوند متعال بگذراند ،  دوست مى دارد .

( كنز العمّال : ۴۳۰۶۰ )

ابراهيم عليه السلام ـ چون در محاسن خود موى سپيدى را ديد ـ فرمود :

الحَمدُ للّه ِِ رَبِّ العالَمينَ الذي بَلّغَني هذا المَبلَغَ

و لَم أعْصِ اللّه َ طَرفَةَ عَينٍ .

 سپاس و ستايش خداوندِ پروردگار جهانيان را كه مرا به اين مرحله از عمر رسانيد

و چشم بر هم زدنى معصيت او نكردم .

( علل الشرائع : ۱۰۴/۲ )

معناى فَتى :

تفسير العيّاشى به نقل از سليمان بن جعفر نهدى : 

قالَ لي : أ ما عَلِمتَ أنَّ أصحابَ الكَهفِ كانوا كُلُّهُم كُهُولاً ،

فَسَمّاهُمُ اللّه ُ فِتيَةً بِإيمانِهِم ؟!

يا سليمانُ ! مَن آمَنَ بِاللّه ِ و اتّقى ، فهُو الفَتى   .

امام صادق عليه السلام به من فرمود : اى سليمان ! فَتى كيست؟ :

عرض كردم : ما به جوان  فتى مى گوييم .

حضرت فرمود : مگر نمى دانى كه اصحاب كهف همگى ميان سال بودند ،

اما خداوند به سبب ايمانشان آنان را فتيه ( جوانان ) ناميد ؟

اى سليمان! هر كه به خدا ايمان آورد و با تقوا باشد ، او فتى( جوان ، جوانمرد ) است .

( تفسير العيّاشيّ : ۲/۳۲۳/۱۱ )

الكافي به نقل از على بن إبراهيم ، كه سند را به معصوم عليه السلام رسانده است :

 ما الفَتى عِندَكُم ؟

فقالَ لَهُ : الشابُّ .

 فقالَ : لا ؛ الفَتى ، المُؤمِنُ .

 إنَّ أصحابَ الكَهفِ كانوا شُيُوخا ،

فَسَمّاهُمُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ فِتيَةً بِإيمانِهِم .

 امام صادق عليه السلام به مردى فرمود : شما به چه كسى فتى مى گوييد؟

عرض كرد : به جوان .

حضرت فرمود : نه ؛ فتى، مؤمن است .

اصحاب كهف همگى بزرگسال بودند  ،

اما خداوند عزّ و جلّ آنان را به سبب ايمانى كه داشتند ، فتيه ( جوانان ، جوانمردان ) ناميد .

( الكافي : ۸/۳۹۵/۵۹۵ )

میزان الحکمه،جلد پنجم.

 برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات  این موضوع در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری درباره جوانی)  مراجعه کنید.