نامهای خدا از نظر احادیث

بسم اللّه الرحمن الرحيم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

بِسمِ اللّه ِ الرحمنِ الرحيمِ مِفتاحُ كُلِّ كِتابٍ .
بسم اللّه الرحمن الرحيم سرآغاز هر نوشته اى است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كُلُّ أمرٍ ذِي بالٍ لا يُبدَأُ فِيهِ بِبِسمِ اللّه ِ [ الرحمنِ] .حديث الرحيمِ أقطَعُ .
 هر كار مهمى كه با بسم اللّه الرحمن الرحيم آغاز نشود ، بى فرجام است .

كنز العمّال به نقل از سليمان بن بريده از پدرش از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 أ لا اُنَبِّئُكَ بِآيَةٍ لَم تُنزَلْ عَلى أحَدٍ بعدَ سُليمانَ بنِ داودَ غَيرِي؟ بِسمِ اللّه ِ الرحمنِ الرحيمِ
آيا تو را از آيه اى آگاه نكنم كه بعد از سليمان بن داود بر احدى جز من نازل نشده است؟ آن بسم اللّه الرحمن الرحيم است .

امام صادق عليه السلام :

لا تَدَعْ بِسـمِ اللّه ِ الرحمنِ الرحيمِ و إن كانَ بَعدَهُ شِعرٌ .
گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم را ترك نكن ، حتى اگر پس از آن شعرى باشد.

امام صادق عليه السلام :

لَرُبَّما تَرَكَ بَعضُ شِيعَتِنا في افتِتاحِ أمرِهِ بِسمِ اللّه ِ الرحمنِ الرحيمِ ، فَيَمتَحِنُهُ اللّه ُ بِمَكرُوهٍ لِيُنَبِّهَهُ على شُكرِ اللّه ِ تباركَ و تعالى و الثَّناءِ علَيهِ .
گاه فردى از شيعيان ما كار خود را با بسم اللّه الرحمن الرحيم آغاز نمى كند و بدان سبب خداوند عزّ و جلّ او را
به گرفتارى و امرى ناخوشايند مبتلا مى كند ، تا او را به ذكر سپاس و ستايش خداوند تبارك و تعالى متنبه سازد .

تفسير نامهاى خدا

امام صادق عليه السلام :

اللّه ُ مُشتَقٌّ مِن إلهٍ ، وَ إلهٌ يَقتَضِي مَألُوها ، و الاسمُ غيرُ المُسَمّى ، فَمَن عَبَدَ الاسمَ دُونَ المَعنى فَقَد كَفَرَ و لَم يَعبُدْ شيئا ، و مَن عَبَدَ الاسمَ و المَعنى فَقد أشرَكَ و عَبَدَ الاثنَينِ ، و مَن عَبَدَ المَعنى دُونَ الاِسمِ فذاكَ التَّوحيدُ .
 اللّه ، مشتق از اِله (شيدايى يا تحيّر) است و اِله مقتضى و مستلزم وجود مألوه (معبودى) مى باشد و نام غير از صاحب نام است ؛ پس ، هر كس تنها نام را بپرستد ، كافر است و چيزى را عبادت نكرده است و هر كس نام و معنا ، هر دو ، را بپرستد ، شرك ورزيده و دوگانه پرست شده است و هر كس تنها معنا (صاحب نام) را بپرستد ، نه نام را ، اين يكتا پرستى است .

امام رضا عليه السلام :

أسماؤهُ تَعبِيرٌ ، و أفعالُهُ تَفهيمٌ ، و ذاتُهُ حَقيقَةٌ .
 نامهاى او تعبير [ى از او ]است و افعالش تفهيم و ذاتش حقيقت .

اسم اعظم خدا

امام باقر عليه السلام :

 إنَّ اسمَ اللّه ِ الأعظَمَ على ثلاثةٍ و سَبعينَ حَرفا ، و إنّما كانَ عندَ آصَفَ مِنها حَرفٌ واحِدٌ فَتَكَلَّمَ بهِ فَخَسَفَ بِالأرضِ ما بَينَهُ و بينَ سَرِيرِ بِلقِيسَ حتّى تَناوَلَ السَّرِيرَ بِيَدِهِ ، ثُمّ عادَتِ الأرضُ كما كانَت أسرَعَ مِن طَرفَةِ العَينِ ، و نحنُ عِندَنا مِنَ الاسمِ الأعظَمِ اثنانِ و سَبعونَ حَرفا ، و حَرفٌ عِندَ اللّه ِ تَبارَكَ و تعالى استَأثَرَ بهِ في عِلمِ الغَيبِ عِندَهُ ، و لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ العَلِيِّ العظيمِ .
 نام اعظم خدا هفتاد و سه حرف است كه آصف يك حرف آن را مى دانست و آن را به زبان آورد ؛ پس ، هر آنچه ميان آصف و تخت بلقيس بود در كام زمين فرو رفت و آصف دست دراز كرد و تخت را برداشت و سپس زمين به حال نخست برگشت و اين همه در يك چشم بر هم زدن رخ داد . هفتاد و دو حرف از اسم اعظم نزد ماست و يك حرف نزد خداوند تبارك و تعالى مى باشد و آن را به علم غيب خود ويژه گردانيده است و هيچ قدرت و توانى جز از خداى بلند مرتبه بزرگ نيست .

امام صادق عليه السلام :

اسمُ اللّه ِ الأعظمُ مُقَطَّعٌ في اُمِّ الكِتابِ .
 اسم اعظم خداوند ، در اُمّ الكتاب (سوره فاتحه) مندرج است .

امام صادق عليه السلام : 

إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ جَعَلَ اسمَهُ الأعظَمَ على ثلاثَةٍ و سَبعينَ حَرفا ، فَأعطى آدَمَ مِنها خَمسةً و عِشرينَ حَرفا ، و أعطى نُوحا مِنها خَمسةً و عِشرينَ حَرفا ، و أعطى مِنها إبراهيمَ ثمانيةَ أحرُفٍ ، و أعطى موسى مِنها أربَعةَ أحرُفٍ ، و أعطى عيسى مِنها حَرفَينِ و كانَ يُحيِي بِهِما المَوتى و يُبرِئُ الأكمَهَ و الأبرَصَ ، و أعطى محمّدا اثنَينِ و سَبعينَ حَرفا ، و احتَجَبَ حَرفا لِئلاّ يُعلَمَ ما في نفسِهِ و يَعلَمُ ما في نَفسِ العِبادِ .
خداوند عزّ و جلّ اسم اعظم خود را بر هفتاد و سه حرف نهاد ؛ از آن شمار، بيست و پنج حرف به آدم داد و بيست و پنج حرف به نوح و هشت حرف به ابراهيم و چهار حرف به موسى و دو حرف به عيسى كه به كمك آن دو، مردگان را زنده مى كرد و كوران مادر زاد و مبتلايان به پيسى را شفا مى بخشيد و هفتاد و دو حرف به محمّد داد و يك حرف را دريغ داشت ، تا از آنچه در ذات اوست بر كسى معلوم نشود ، در حالى كه او از آنچه درون بندگان مى گذرد آگاه است .

امام عسكرى عليه السلام :

بِسمِ اللّه ِ الرحمنِ الرحيمِ أقرَبُ إلى اسمِ اللّه ِ الأعظَمِ مِن سَوادِ العَينِ إلى بَياضِها .
بسم اللّه الرحمن الرحيم ، به نام اعظم خدا، نزديكتر از سياهى چشم به سفيدى آن است .

الكنى و الألقاب به نقل از سعد خفّاف :

لِزاذانَ أبي عمرةَ ـ : يا زاذانُ ، إنَّكَ لَتَقرَأُ القرآنَ فَتُحسِنُ قِراءَتَهُ، فَعَلى مَن قَرَأتَ ؟ قال : فَتَبَسَّمَ ثُمّ قالَ : إنَّ أميرَ المؤمنينَ عليه السلام مَرَّ بي و أنا اُنشِدُ الشِّعرَ ، و كانَ لي حَلقٌ حَسَنٌ فَأعجَبَهُ صَوتي ، فقالَ : يا زاذانُ ، فهَلاّ بِالقرآنِ ؟ ! قلتُ : يا أميرَ المؤمنينَ ، و كيفَ لي بالقرآنِ ؟ ! فَو اللّه ِ ما أقرَأُ مِنهُ إلاّ بِقَدرِ ما اُصَلِّي بهِ . قالَ : فادْنُ مِنّي ، فَدَنَوتُ مِنهُ فَتَكَلَّمَ في اُذُني بكلامٍ ما عَرَفتُهُ و لا عَلِمتُ ما يَقولُ ، ثُمّ قالَ : افتَحْ فاكَ ، فَتَفَلَ في فِيَّ ، فو اللّه ِ ما زالَت قَدَمي مِن عندِهِ حتّى حَفِظتُ القُرآنَ بِإعرابِهِ و هَمزِهِ ، و ما احتَجتُ أن أسألَ عَنهُ أحَدا بَعدَ موقِفِي ذلكَ . قالَ سعدٌ : فَقَصَصتُ قِصَّةَ زاذانَ على أبي جعفرٍ عليه السلام قالَ : صَدَقَ زاذانُ ، إنَّ أميرَ المؤمنينَ دَعا لِزاذانَ بِالاسمِ الأعظَمِ الذي لا يُرَدُّ .
 به ابو عمره زادان گفتم : اى زادان! تو نيكو قرآن قرائت مى كنى ، نزد چه كسى قرائت آموخته اى؟ زادان تبسمى كرد و گفت : روزى در حال خواندن شعرى بودم كه امير المؤمنين عليه السلام بر من گذشت . من صدايى خوش داشتم . حضرت از صداى من خوشش آمد و فرمود : اى زادان! چرا قرآن تلاوت نمى كنى؟ عرض كردم : يا امير المؤمنين! چگونه قرآن بخوانم؟ به خدا سوگند از قرآن چيزى بيش از همان مقدار كه در نماز مى خوانم ، نمى دانم . حضرت فرمود : نزديك من آى . من به ايشان نزديك شدم . پس ، در گوش من سخنى گفت كه نفهميدم چه بود و چه گفت . سپس فرمود : دهانت را باز كن و آب مبارك دهانش را در دهانم گذاشت . به خدا قسم هنوز از نزد آن حضرت قدمى بر نداشته بودم كه قرآن را با اِعراب و قرائتش از بر بودم و از آن پس هرگز نيازى پيدا نكردم كه از كسى چيزى درباره قرآن بپرسممن اين داستان زادان را براى امام باقر عليه السلام بازگو كردم ، حضرت فرمود : زادان راست گفته است . امير المؤمنين عليه السلام با نام اعظم براى زادان دعا كرد و چنين دعايى هرگز ردّ نمى شود .

میزان الحکمه،جلد پنجم.