نماز شب در احادیث

فضيلت نماز شب :

الامام الصادق عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارش به على عليه السلام ـ فرمود :

علَيكَ بصلاةِ اللَّيلِ . 

يُكَرِّرُها أربَعا .

بر تو باد نماز شب .

حضرت اين جمله را چهار بار تكرار فرمود .

( بحار الأنوار : ۶۹/۳۹۲/۶۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به على عليه السلام ـ فرمود :

يا عَلِيُّ ! ثلاثُ فَرحاتٍ لِلمُؤمِنِ :

لِقَى الإخوانِ  و الإفطارُ مِن الصِّيامِ  و التَّهَجُّدُ مِن آخِرِ اللَّيلِ .

 اى على! مؤمن از سه چيز شاد مى شود :

ديدار برادران ، افطار كردن روزه  و عبادت آخر شب .

( بحار الأنوار : ۷۴/۳۵۲/۲۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما زالَ جَبرَئيلُ يُوصِيني بقيامِ اللَّيلِ  ؛

حَتّى ظَنَنتُ أنَّ خِيارَ أُمَّتي لَن يَنامُوا مِن اللَّيلِ إلاّ قليلاً .

جبرئيل پيوسته مرا به شب زنده دارى سفارش مى كرد ؛

چندان كه گمان كردم نيكان امّت من جز اندكى از شب را هرگز نخواهند خفت .

( كنز العمّال : ۲۱۴۲۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما اتَّخَذَ اللّه ُ إبراهيمَ خَليلاً ، 

إلاّ لإِطعامِهِ الطَّعامَ  و صلاتِهِ باللَّيلِ و النّاسُ نِيامٌ .

 خداوند ابراهيم را خليل خود نكرد ،

مگر از آن رو كه مردم را اطعام مى كرد و شب هنگام كه مردم خفته بودند ، او به نماز مى ايستاد .

(علل الشرائع : ۳۵/۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا أيقَظَ الرجُلُ أهلَهُ مِنَ اللَّيلِ ، فَتَوََضَّآ و صَلَّيا ،  كُتِبا مِنَ الذّاكِرينَ اللّه َ كثيرا و الذّاكِراتِ .

هرگاه مرد نيمه شب همسرش را از خواب بيدار كند و هر دو وضو بگيرند و نماز بخوانند ، در شمار مردان و زنانى قلمداد مى شوند كه بسيار به ياد خدايند .

( مجمع البيان : ۸/۵۶۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

رَحِمَ اللّه ُ رَجلاً قامَ مِنَ الليلِ فَصلّى و أيقَظَ امرَأتَهُ فَصَلَّت ، فإن أبَت نَضَحَ في وَجهِها الماءَ .

رَحِمَ اللّه ُ امرأةً قامَت مِنَ اللَّيلِ فَصَلَّت و أيقَظَت زَوجَها، فإن أبى نَضَحَت في وَجهِهِ الماءَ .

رحمت خدا بر آن مردى باد كه نيمه هاى شب برخيزد و نماز بخواند و همسرش را براى نماز خواندن بيدار كند و اگر بيدار نشد  ، آب به صورتش بپاشد .

رحمت خدا بر آن زنى باد كه نيمه هاى شب از خواب برخيزد و نماز بخواند و شوهرش را براى نماز بيدار كند و اگر امتناع كرد ، به صورتش آب پاشد .

( سنن أبي داوود : ۲/۷۰/۱۴۵۰ )

امام على عليه السلام ـ پيوسته ـ مى فرمود :

إنّا أهلُ بيتٍ أُمِرنا أن نُطعِمَ الطَّعامَ و نُؤَدِّيَ في النائبَةِ  و نُصَلِّيَ ، إذا نامَ النّاسُ .

ما خاندانى هستيم كه دستور داريم اطعام كنيم و در گرفتاريها [ به مردم ] كمك كنيم و وقتى مردم خفته اند، نماز بگزاريم .

( المحاسن : ۲/۱۴۲/۱۳۶۸ )

امام باقر عليه السلام :

إنّ اللّه َ يُحِبُّ ··· المُساهِرَ بِالصَّلاةِ .

خداوند دوست دارد ··· كسى را كه با نماز، شب زنده دارى كند .

( بحار الأنوار: ۷۶/۶۰/۱۲)

امام باقر و امام صادق عليهما السلام ـ درباره آيه « قطعاً برخاستن شب ، رنجش بيشتر و گفتار [ در آن هنگام ] استوارتر است . » (  المزمّل : ۶ ) ـ فرمودند :

 

هيَ القيامُ في آخِرِ اللَّيلِ .

 منظور برخاستن در ساعات آخر شب است .

(   مجمع البيان : ۱۰/۵۷۰ )

امام صادق عليه السلام ـ نيز درباره همين آيه ـ فرمود :

يعني بقولِهِ « و أَقْوَمُ قِيلا » قِيامَ الرجُلِ عن فِراشِهِ بينَ يَدَيِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ لا يُرِيدُ به غَيرَهُ .

منظور از « و گفتار [ در آن هنگام ] استوارتر است »  ( المزمّل : ۶ ) اين است كه فقط براى خدا نه جز او  از بستر برخيزد و در پيشگاه او به نماز ايستد .

(   بحار الأنوار : ۸۷/۱۴۸/۲۲ )

امام صادق عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ فرموده است :

 إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ قالَ : « المالُ و البَنونَ  ، زِينَةُ الحَياةِ الدُّنيا . »

إنّ الثَّمانِيَ رَكعاتٍ يُصَلِّيها العَبدُ آخِرَ اللَّيلِ ،  زينَةُ الآخِرَةِ .

« دارايى و فرزندان ، زيور زندگى اين جهانند . » ( الكهف : ۴۶ )

[ و ]هشت ركعتى كه بنده در آخرِ شب مى خواند ، زيور آخرت است .

(  بحار الأنوار : ۸۳/۱۲۶/۷۵ )

امام صادق عليه السلام :

لا تَدَعْ قِيامَ اللَّيلِ ؛

فإنَّ المَغبونَ  ، مَن غُبِنَ قِيامَ اللَّيلِ .

 شب زنده دارى را فرو مگذار ؛

زيرا مغبون [ واقعى ]  ، كسى است كه شب زنده دارى را از دست بدهد .

( معاني الأخبار : ۳۴۲/۱ )

امام صادق عليه السلام : 

إنّي لأَمقُتُ الرَّجُلَ قد قَرَأ القرآنَ ثُمّ يَستَيقِظُ مِن الليلِ  ،

فلا يَقومُ  ، حتّى إذا كانَ عندَ الصُّبحِ قامَ يُبادِرُ بالصَّلاةِ .

من نفرت دارم از مردى كه قرآن را خوانده است و نيمه هاى شب از خواب بيدار مى شود  ، 

اما براى نماز بر نمى خيزد ، تا آن كه نزديك صبح  و براى نمازش مى شتابد .

( بحار الأنوار : ۸۳/۱۲۷/۷۹ )

 

امام صادق عليه السلام :

شَرَفُ المُؤمِنِ صلاتُهُ بالليلِ

و عِزُّ المؤمِنِ كَفُّهُ عن أعراضِ الناسِ .

شرافت مؤمن در نماز شب اوست  و عزّت مؤمن در خوددارى او از لطمه زدن به آبروى مردم .

( الكافي : ۳/۴۸۸/۹ )

الكافى ـ به نقل از احمد بن عبد العزيز از بعضى از ياران ما ـ :

كان ابو الحسن الاول عليه السلام إذا رفع رَأسَهُ مِن آخِرِ رَكعَةِ الوِترِ قال : 

 « هذا مَقامُ مَن حَسَناتُهُ نِعمَةٌ مِنكَ و شُكرُهُ ضَعيفٌ

و ذَنبُهُ عَظيمٌ و ليسَ لَهُ إلاّ دَفعُكَ و رَحمَتُكَ  ؛

فإنّكَ قلتَ في كتابِكَ المُنزَلِ على نَبِيِّكَ المُرسَلِ صلى الله عليه و آله :

« كانُوا قَليلاً مِنَ اللَّيلِ ما يَهْجَعُونَ * و بِالأسحارِ هُم يَستَغْفِرُونَ . »

طالَ هُجُوعِي و قَلَّ قِيامِي و هذا السَّحَرُ و أنا أستَغفِرُكَ لِذَنبي ، 

استِغفارَ مَن لَم يَجِدْ لنفسِهِ ضَرّا و لا نَفعا و لا مَوتا و لا حَياةً و لا نُشُورا . » 

ـ ثُمّ يَخِرُّ ساجِدا صلواتُ اللّه ِ علَيهِ و آلِهِ ـ .

امام كاظم عليه السلام هنگام سر برداشتن از ركعت آخر نماز وَتْر فرمود : 

« اين جايگاه كسى است كه نيكيهاى او نعمتى است كه تو به او داده اى و او در سپاسگزارى آنها ناتوان است

و گناهش بزرگ و بسيار و چيزى جز حمايت و رحمت تو در كف ندارد ؛

زيرا تو در كتاب خود كه بر پيامبر مرسلت صلى الله عليه و آله فرو فرستاده اى  فرموده اى :

« اندكى از شب را مى خفتند و در سحرگاهان آمرزش مى خواستند . » (  الذاريات : ۱۵ ـ ۱۸ )

خفتنم به درازا كشيد و شب زنده داريم دوامى نياورْد و اينك سحر است و من براى گناهم از تو آمرزش مى طلبم ،

آمرزش طلبىِ كسى كه سود و زيان و مرگ و زندگى و حشر و نشرش به دست او نيست . »

حضرت صلى الله عليه و آله پس از بيان اين جملات به سجده مى افتاد .

( الكافي : ۳/۳۲۵/۱۶ )

امام رضا عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از تسبيح در آيه « و در بخشى بلند از شب او را به پاكى بستاى . »  (       ) ـ فرمود :

 صلاةُ الليلِ .

منظور نماز شب است .

( مجمع البيان : ۱۰/۶۲۶ )

باليدن خدا به كسى كه در دل شب نماز مى خواند :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ العَبدَ إذا تَخَلّى بِسَيِّدِهِ في جَوفِ اللَّيلِ المُظلِمِ و ناجاهُ ، أثبَتَ اللّه ُ النورَ في قَلبِهِ ···

ثُمّ يقولُ جَلَّ جلالُهُ لِملائكَتِهِ : « يا ملائكَتي ! اُنظُرُوا إلى عَبدِي ، فقد تَخَلّى بي في جَوفِ اللَّيلِ المُظلِمِ و البطّالونَ لاهُونَ و الغافِلونَ نِيامٌ  .

اشهَدُوا أنّي قد غَفَرتُ لَهُ .

هرگاه بنده در دل شب تار با سروَر خود خلوت كند و با او به راز و نياز پردازد ، خداوند دلش را نورانى گرداند ···

سپس به فرشتگانش گويد : « اى فرشتگان من ! به بنده ام بنگريد ، كه در دل شب تار كه هرزه درايان به لهو سرگرمند و غافلان خفته اند ، با من خلوت كرده است .

گواه باشيد كه من او را آمرزيدم » .

( الأمالي للصدوق : ۳۵۴/۴۳۲ )

الأمالي للصدوق ـ به نقل از ابن عباس ـ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن رُزِقَ صلاةَ اللَّيلِ مِن عَبدٍ أو أمَةٍ قامَ للّه ِِ عَزَّ و جلَّ مُخلِصا  فَتَوَضَّأ وُضوءا سابِغا

و صَلّى للّه ِِ عَزَّ و جلَّ بِنِيَّةٍ صادِقَةٍ و قَلبٍ سَليمٍ و بَدَنٍ خاشِعٍ و عَينٍ دامِعَةٍ ،

جَعَلَ اللّه ُ تَباركَ و تعالى خَلفَهُ تِسعَةَ صُفوفٍ مِن الملائكةِ ،

في كُلِّ صَفٍّ ما لا يُحـصي عَدَدَهُم إلاّ اللّه ُ تباركَ و تعالى ، أحَدُ طَرَفَي كُلِّ صَفٍّ بالمَشرِقِ و الآخَرُ بِالمَغرِبِ .

  قالَ : فإذا فَرَغَ  ، كُتِبَ لَهُ بِعَدَدِهِم ، دَرَجاتٌ .

هر بنده اى ، مرد يا زن ، كه نماز شب روزيش شود و از روى اخلاص براى خداوند عزّ و جلّ برخيزد و وضوى كامل بگيرد

و با نيّت درست و قلب پاك و پيكرى خاشع و ديده اى گريان براى خداوند عزّ و جلّ نماز گزارد ،

خداوند تبارك و تعالى نُه صف از فرشتگان را پشت سر او قرار دهد ،

كه شمار فرشتگان هر صف را جز خداوند تبارك و تعالى نداند . يك طرف هر صف در مشرق باشد و طرف ديگرش در مغرب .

حضرت فرمود : چون از نماز فارغ گردد  ، به تعداد آن فرشتگان  ، برايش درجه و مقام نوشته شود .

( الأمالي للصدوق : ۱۲۵/۱۱۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ رَبَّكَ يُباهِي الملائكةَ بثلاثةِ نَفَرٍ :

··· و رجُلٌ قامَ مِنَ اللَّيلِ يُصَلِّي وَحدَهُ فَسَجَدَ و نامَ و هُو ساجِدٌ ؛ 

فيقولُ : انظُرُوا إلى عَبدِي رُوحُهُ عندِي و جَسَدُهُ ساجِدٌ لي .

 پروردگارت به وجود سه نفر بر فرشتگان مى بالد :

··· و مردى كه شب هنگام برخيزد و در تنهايى نماز خواند و سجده كند و در حال سجده خوابش برد ؛

پس خداوند فرمايد : به بنده ام بنگريد كه روحش نزد من است و پيكرش در حال سجده براى من .

( بحار الأنوار : ۸۴/۲۵۹/۵۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثلاثةٌ يُحِبُّهُم اللّه ُ و يَضحَكُ إلَيهِم و يَستَبشِرُ بهِم :

الذي إذا انكَشَفَ فئةٌ قاتَلَ وَراءَها بنَفسِهِ للّه ِِ عَزَّ و جلَّ 

فإمّا أن يُقتَلَ و إمّا أن يَنصُرَهُ اللّه ُ تعالى و يَكفِيَهُ ؛

فيقولُ : انظُرُوا إلى عبدِي كيفَ صَبَرَ لي نفسَهُ

و الذي له امرَأةٌ حَسناءُ و فِراشٌ لَيِّنٌ حَسنٌ ،  فَيَقُومُ مِن اللَّيلِ فَيَذَرُ شَهوَتَهُ فَيَذكُرُني و يُناجِينِي ،

و لَو شاءَ رَقَدَ

و الذي إذا كانَ في سَفَرٍ و كانَ مَعهُ رَكبٌ فَسَهِرُوا و نَصِبُوا ثُمّ هَجَعُوا ، 

فقامَ مِن السَّحَرِ في سَرّاءَ أو ضَرّاءَ .

 سه نفرند كه خداوند آنها را دوست دارد و به رويشان مى خندد و از وجودشان شادى مى كند :

[اوّل:] كسى كه هرگاه با گروهى [ از دشمنان خدا ] رو برو شود ، در راه خداوند عزّ و جلّ جانبازى مى كند

تا آن كه يا كشته شود يا خداوند متعال او را پيروز گرداند و از شرّشان نگه دارد؛ 

پس خداوند فرمايد : بنگريد به بنده ام كه چگونه براى من جانبازى كرد

و [دوم :] كسى كه زنى زيبا دارد و بسترى نرم و گرم ، اما نيمه شب از خواب برمى خيزد و شهوتش را وا مى گذارد و مرا ياد مى كند و با من به راز و نياز مى پردازد ،

در صورتى كه مى توانست در بستر بيارمد

و [سوم : ] كسى كه در سفر است و همسفرانش شب تا دير هنگام از هر در سخنى مى گويند [ و يا راه مى سپارند ] و چون خسته شدند ، مى خوابند ،

اما او در خوشى يا ناخوشى سحر را به عبادت برمى خيزد .

( الدرّ المنثور : ۲/۳۸۳ )

امام على عليه السلام :

ثلاثةٌ يَضحَكُ اللّه ُ إلَيهِم يَومَ القِيامَةِ :

رَجُلٌ يكون على فِراشِهِ و مَعهُ زَوجَتُهُ و هُو يُحِبُّها ، 

فَيَتَوَضَّأُ و يَدخُلُ المَسجِدَ فَيُصَلِّي و يُناجِي رَبَّهُ .

سه نفرند كه خداوند در روز قيامت به روى آنها مى خندد :

[يكى از آنها ] مردى كه در بستر خود كنار همسرش آرميده و او را دوست دارد ، 

اما برمى خيزد و وضو مى سازد و به مسجد مى رود و نماز مى گزارد و با پروردگار خويش به راز و نياز مى پردازد .

( الإختصاص : ۱۸۸ )

ثواب نماز شب :

امام صادق عليه السلام :

ما مِن عَمَلٍ حَسَنٍ يَعمَلُهُ العَبدُ ،  إلاّ و لَهُ ثَوابٌ في القرآنِ ،  إلاّ صلاةَ اللَّيلِ ؛

فإنَّ اللّه َ لَم يُبَيِّنْ ثَوابَها لِعَظيمِ خَطَرِها  عندَهُ   فقالَ :

« تَتَجافى جُنُوبُهم عَن المَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَ طَمَعًا وَ مِمَّا رَزَقْنَـاهُمْ يُنفِقُونَ *

فلا تَعْلَمُ نَفسٌ ما أُخْفِيَ لَهُم مِن قُرَّةِ أعْيُنٍ جَزاءً بِما كانوا يَعمَلونَ » .

 هر كار نيكى كه بنده مى كند ، در قرآن برايش ثوابى ذكر شده  ، مگر نماز شب  ؛

كه از بس نزد خدا پر اهميت است ،  ثواب آن را معلوم نكرده و فرموده است :

« پهلوهايشان را از بسترها دور مى كنند[ و ] پروردگارشان را از روى بيم و طمع مى خوانند و از آنچه روزيشان داده ايم انفاق مى كنند

و هيچ كس نمى داند به پاداش آنچه مى كرده اند  ، چه مسرت هايى برايشان نهفته شده است . » ( السجدة : ۱۶ و ۱۷ )

( بحار الأنوار : ۸/۱۲۶/۲۷ )

ثمره هاى شب زنده دارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

علَيكُم بقيامِ اللَّيلِ ؛ فإنّهُ دَأْبُ الصالِحِينَ قَبلَكُم

و إنَّ قيامَ اللَّيلِ قُربَةٌ إلى اللّه ِ و مَنهاةٌ عنِ الإثمِ .

 بر شما باد شب زنده دارى  ؛  كه آن شيوه صالحانِ پيش از شماست .

شب زنده دارى مايه تقرّب به خدا و باز داشتن از گناه است .

( كنز العمّال : ۲۱۴۲۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن كَثُرَ صلاتُهُ بِالليلِ ،  حَسُنَ وَجهُهُ بِالنهارِ

هر كه نماز شب زياد بخواند ، روز هنگام، خوش سيما باشد .

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۱/۴۷۴/۱۳۷۰ )

امام على عليه السلام :

قيامُ اللَّيلِ مَصَحَّةٌ لِلبَدَنِ و مَـرضـاةٌ لِلـرَّبِّ عَزَّ و جلَّ

و تَعَـرُّضٌ للرَّحمَةِ  و تَمَسُّكٌ بأخلاقِ النَّبِيِّينَ .

شب زنده دارى مايه تندرستى است و خشنودى پروردگار عزّ و جلّ

و قرار گرفتن در معرض رحمت خدا  و چنگ آويختن به اخلاق پيامبران .

( بحار الأنوار : ۸۷/۱۴۳/۱۷ )

امام على عليه السلام :

 قيامُ اللَّيلِ  ، مَصَحَّةٌ لِلبَدَنِ

شب زنده دارى ، مايه تندرستى است .

(  الدعوات : ۷۶/۱۸۲ )

بحار الأنوار : امام على عليه السلام فرمود :

ما تَرَكتُ صلاةَ اللَّيلِ ، 

منذُ سَمِعتُ قولَ النبيِّ صلى الله عليه و آله :  « صلاةُ اللَّيلِ نُورٌ » 

فقالَ ابنُ الكَوّاءِ : و لا ليلةَ الهَريرِ ؟

قالَ : و لا ليلةَ الهَرِيرِ .

از وقتى اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله را كه : « نماز شب نور است »  شنيدم  ،

نماز شب را ترك نكردم .

ابن كوّاء پرسيد : حتى در ليلة الهَرير؟ 

فرمود : حتى در ليلة الهرير .

( بحار الأنوار:۴۱/۱۷/۱۰-  يكى از سخت ترين شب هاى جنگ صفّين كه حضرت على عليه السلام و يارانش ، تا صبح به نبرد مشغول بودند. (م))

 

امام زين العابدين عليه السلام ـ وقتى از ايشان سؤال شد : چرا شب زنده داران از همه مردم خوش سيماترند؟ ـ فرمود :

 لأنّهُم خَلَوا باللّه ِ فَكَساهُمُ اللّه ُ مِن نُورِهِ .

چون با خداوند خلوت مى كنند و خدا نيز جامه اى از نور بر آنان مى پوشاند .

(علل الشرائع : ۳۶۶/۱ )

امام صادق عليه السلام :

علَيكُم بصلاةِ اللَّيلِ ؛

 فإنّها سُنَّةُ نَبِيِّكُمو دَأْبُ الصالِحِينَ قَبلَكُم

و مَطرَدَةُ الدّاءِ عن أجسادِكُم .

بر شما باد نماز شب ؛ 

كه آن سنّت پيامبر شماست و شيوه صالحانِ پيش از شما

و دور كننده درد و بيمارى از جسمهاى شما .

(علل الشرائع : ۳۶۲/۱ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « همانا خوبيها بديها را از بين مى برد . » ( هود : ۱۱۴ ) ـ فرمود : 

صلاةُ المؤمنِ بِالليلِ ،  تَذهَبُ بما عَمِلَ مِن ذَنبٍ بِالنهارِ .

نماز شبِ مؤمن ، گناهى را كه در روز مرتكب شده است  از بين مى برد .

( الكافي : ۳/۲۶۶/۱۰ )

امام صادق عليه السلام :

صلاةُ اللَّيلِ  ، تُبَيِّضُ الوَجهَ

و صلاةُ اللَّيلِ ، تُطَيِّبُ الرِّيحَ

و صلاةُ اللَّيلِ ،  تَجلِبُ الرِّزقَ .

نماز شب ، چهره را سفيد و نورانى مى كند . 

نماز شب، انسان را خوشبو مى كند .

  نماز شب ، روزى مى آورد .

(علل الشرائع : ۳۶۳/۱ )

عوامل محروم شدن از نماز شب :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند عزّ و جلّ فرمود :

إنّ مِن عِبادِيَ المؤمنينَ لَمَن يَجتَهِدُ في عِبادَتِي

فَيَقُومُ مِن رُقادِهِ و لَذيذِ وِسادِهِ فَيَتَهَجَّدُ لي اللَّياليَ فَيُتعِبُ نفسَهُ في عبادَتِي ، 

فَأضرِبُهُ بالنُّعاسِ اللَّيلةَ و اللَّيلَتَينِ نَظَرا مِنّي له و إبقاءً علَيهِ

فَيَنامُ حتّى يُصبِحَ فَيَقومُ و هُو ماقِتٌ لنفسِهِ  زارٍ علَيها

و لو اُخَلِّي بينَهُ و بينَ ما يُرِيدُ مِن عِبادَتِي ،  لَدَخَلَهُ العُجبُ مِن ذلكَ  فَيُصَيِّرُهُ العُجبُ إلى الفِتنَةِ بأعمالِهِ

فَيَأتِيهِ مِن ذلكَ ،  ما فيهِ هَلاكُهُ ؛

لِعُجبِهِ بِأعمالِهِ و رِضاهُ عن نفسِهِ ، حتّى يَظُنَّ أنّهُ قد فاقَ العابِدينَ

و جازَ في عِبادَتِهِ حَدَّ التَّقصيرِ . 

فَيَتَباعَدُ مِنّي عندَ ذلكَ،  و هو يَظُنُّ أنّهُ يَتَقَرَّبُ إلَيَّ .

 گاه باشد كه يكى از بندگان مؤمن من در عبادت من مى كوشد

و از بستر خود برمى خيزد و بالين خوش را رها مى سازد و شبها به عبادت من مى پردازد و خود را در راه بندگى من به رنج مى افكند ،

اما من از روى لطف و محبّتِ به او و براى حفظ [ سلامتى معنوى ] و يكى دو شب ، چرت را بر وى مسلّط مى كنم

و او مى خوابد و صبح برمى خيزد و نمازش را مى خواند  ، در حالى كه از نفْس خود در خشم است و آن را سرزنش مى كند .

اگر رهايش كنم تا همچنان به عبادت من ادامه دهد ، دچار خودپسندى مى شود و خودپسندى موجب مى شود تا به كارهايش مغرور گردد

و از همين جا  آنچه مايه هلاكت اوست به وى در رسد؛

زيرا به اعمال خويش مغرور مى گردد و چندان از خود راضى مى شود  ، كه گمان مى برد از همه عبادت پيشگان برتر است

و در عبادتش مرز تقصير ( كوتاهى ) را پشت سر گذاشته است .

در اين هنگام از من دور مى گردد ، در حالى كه خيال مى كند به من نزديك مى شود .

( الكافي : ۲/۶۰/۴ )

امام على عليه السلام ـ به مردى كه عرض كرد :من از نماز شب محروم شده ام ـ فرمود : 

أنتَ رَجُلٌ  قد قَيَّدَتكَ ذُنوبُكَ . 

تو مردى هستى كه گناهانت تو را به بند كشيده اند .

( الكافي : ۳/۴۵۰/۳۴ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الرَّجُلَ يُذنِبُ الذَّنبَ فَيُحرَمُ صلاةَ اللَّيلِ ؛ 

و إنَّ العَمَلَ السَّيِّءَ أسرَعُ في صاحِبِهِ  مِن السِّكِّينِ في اللَّحمِ .

آدمى گناهى مى كند و بدان سبب از نماز شب محروم مى شود ؛

تأثير كار بد در صاحب آن  سريعتر است از تأثير كارد در گوشت .

( الكافي : ۲/۲۷۲/۱۶ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ الرجُلَ لَيَكذِبُ الكِذبَةَ ؛  فيُحرَمُ بها صلاةَ اللَّيلِ .

 آدمى دروغى مى گويد و به سبب آن از نماز شب محروم مى شود .

(علل الشرائع : ۳۶۲/۲ )

اجر كسى كه نيّت نماز شب داشته باشد ، اما خواب بماند :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن عَبدٍ يُحَدِّثُ نفسَهُ بقيامِ ساعَةٍ مِنَ اللَّيلِ  فَيَنامُ عنها ، 

إلاّ كانَ نَومُهُ صَدَقَةً تَصَدَّقَ اللّه ُ بها علَيهِ و كُتِبَ لَهُ أجرُ ما نَوى .

هيچ بنده اى نيست كه قصد كند پاسى از شب را براى نماز برخيزد   اما خواب بماند ،

جز اين كه خوابش صدقه اى باشد كه خداوند آن را از طرف او بدهد و ثواب نيّتى كه كرده است ، برايش منظور گردد .

( كنز العمّال : ۲۱۴۷۵ )

پاداش كسى كه خود را براى نماز شب آماده مى سازد :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يَقومُ أحَدُكُم مِنَ اللَّيلِ يُعالِجُ نفسَهُ لِلطَّهُورِ و علَيهِ عُقَدٌ ؛

فَيَتَوَضَّأُ  ؛ فإذا وَضَّأ يَدَهُ ، انحَلَّتْ عُقدَةٌ ؛ فإذا وَضَّأ وَجهَهُ ،  انحَلَّتْ عُقدَةٌ···

فَيقولُ اللّه ُ للذينَ وَراءَ الحِجابِ : اُنظُرُوا إلى عَبدِي هذا يُعالِجُ نفسَهُ يَسألُنِي . 

ما سَألَني عَبدي  ،  فَلَهُ ما سَألَني .

فردى از شما شب برمى خيزد و خود را براى طهارت آماده مى كند و بر او گرههايى است [ كه نمى گذارند براى نماز و دعا برخيزد ] ؛

پس شروع به وضو مى كند ؛  چون دستش را بشويد، يك گره گشوده مى شود و چون صورتش را بشويد، گره ديگرى گشوده مى شود ···

پس خداوند به پرده نشينان [عالم غيب] فرمايد : به اين بنده من بنگريد كه خود را آماده مى سازد تا از من درخواست كند .

هر چه بنده ام از من بخواهد ، به او مى دهم .

( كنز العمّال : ۲۱۴۴۴ )

نمازى كه بنده از آن باز خواست مى شود :

امام على عليه السلام :

يا كُميلُ ! لا رُخصَةَ في فَرضٍ و لا شِدَّةَ في نافِلَةٍ .

يا كُميلُ ! إنَّ اللّه َ عزّ و جلّ لا يَسألُكَ  ، إلاّ عمّا فَرَضَ .

 اى كميل ! نه در هيچ فريضه اى رخصت ترك نيست و در هيچ نافله اى سختگيرى .

اى كميل ! خداوند عزّ و جلّ از تو جز درباره آنچه واجب فرموده است ، بازخواست نمى كند .

( بشارة المصطفى : ۲۸ )

امام باقر عليه السلام : 

لا يَسألُ اللّه ُ عَبدا عن صلاةٍ  بعدَ الفَريضَةِ 

و لا عن صَدَقةٍ بعدَ الزَّكاةِ 

و لا عن صَومٍ بعدَ شهرِ رَمَضانَ .

چون بنده نمازهاى واجب خود را بگزارَد ، خداوند درباره نماز ديگرى از او بازخواست نمى كند

و چون زكاتش را بپردازد، از صدقه ديگرى بازخواستش نمى كند

و چون ماه رمضان را روزه بگيرد، از روزه ديگرى او را بازخواست نمى كند .

( بحار الأنوار : ۸۲/۲۹۴/۲۵ )

امام صادق عليه السلام :

إذا لَقِيتَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ بِالصَّلواتِ الخَمسِ المَفروضاتِ ،  لَم يَسألْكَ اللّه ُ عمّا سِوى ذلكَ .

هرگاه با نمازهاى پنجگانه واجب خداوند عزّ و جلّ را ديدار كنى ، درباره نمازهاى ديگر از تو بازخواست نمى كند .

( بحار الأنوار : ۸۲/ ۲۸۸/۹ )

میزان الحکمه،جلد ششم.