احترام و بزرگداشت در احادیث

بزرگداشت فرمانروايان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

لا تَفعَلوا  كَما تَفعَلُ أهلُ فارِسٍ بِعُظَمائها .

رفتارى را كه پارسيان با بزرگان خود مى كنند شما نكنيد.

( كنز العمّال : ۲۵۴۷۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا تَقوموا كَما تَقومُ الأعاجِمُ بَعضُهُم لِبَعضٍ .

 مانند عجمها   جلو پاى يكديگر بلند نشويد.

( بحار الأنوار : ۱۶/۲۴۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَقوموا كَما تَقومُ الأعاجِمُ يُعظِّمُ بَعضُها بَعضا .

مانند عجمها كه براى بزرگداشت يكديگر از جايشان بلند مى شوند، شما بلند نشويد.

( كنز العمّال : ۲۵۴۷۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ أن يَمثُلَ لَهُ الرِّجالُ  ، فَلْيَتبَوَّأْ مَقعَدَهُ في النّارِ .

 هر كس دوست داشته باشد كه او نشسته باشد و مردم در برابرش بايستند، جايگاهش در آتش است.

( بحار الأنوار : ۱۶/۲۴۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن سَرَّهُ أن يَستَجِمَّ لَهُ بَنو آدَمَ قِياما ، دَخَلَ النّارَ .

 هر كس خوش داشته باشد كه مردمان بسيارى در حضورش بايستند و او نشسته باشد ، وارد آتش شود.

( كنز العمّال : ۲۵۴۸۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن سَرَّهُ إذا رَأتهُ الرِّجالُ مُقبِلاً، أن يَمثُلوا لَهُ قِياما ، ليَتبَوَّأْ بَيتا في النّارِ .

هر كس خوش داشته باشد كه مردم وقتى ديدند مى آيد ، در برابرش بلند شوند ، خانه اى در دوزخ جايگاه او باشد.

( كنز العمّال : ۲۵۴۸۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

لا يُقام لي  . إنَّما يُقامُ للّه ِِ عزَّ و جلَّ .

براى من نبايد از جا بلند شد . فقط براى خداوند عزّ و جلّ بايد برخاست.

( كنز العمّال : ۲۵۴۷۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَعَنَ اللّه ُ عزَّ و جلَّ مَن قامَت لَهُ العَبيدُ صُفوفا
 

لعنت خداوند عزّ و جلّ بر كسى باد كه بندگان در برابرش به صف ايستند.

( كنز العمّال : ۲۵۴۷۹ )

بحار الأنوار ـ به نقل از ابوذر رحمه الله ـ :

رَأيتُ سَلمانَ و بِلالاً يُقبِلانِ إلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله  . إذ انكَبَّ سَلمانُ عَلى قَدَمِ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُقَبِّلُها .

فزَجَرَهُ النّبِيُّ صلى الله عليه و آله عَن ذلكَ . ثُمّ قالَ لَهُ :يا سَلمانُ ! لا تَصنَعْ بي ما تَصنَعُ الأعاجِمُ بِمُلوكِها .

أنا عَبدٌ مِن عَبيدِ اللّه ِ.آكُلُ مِمّا يَأكُلُ العَبدُ و أقعُدُ كَما يَقعُدُ العَبدُ .

 سلمان و بلال را ديدم كه به سوى پيامبر صلى الله عليه و آله مى آيند . ناگاه سلمان روى پاى رسول خدا صلى الله عليه و آله افتاد و شروع به بوسيدن آن كرد . 

 پيامبر صلى الله عليه و آله او را از اين كار باز داشت و سپس به او فرمود:اى سلمان ! رفتارى را كه عجمها با شهرياران خود مى كنند با من نكن .

من بنده اى از بندگان خدا هستم و مانند بنده غذا مى خورم و مانند بنده نشست و برخاست مى كنم .

( بحار الأنوار : ۷۶/۶۳/۳ )

تنبيه الخواطر ـ به نقل از أنس ـ :

لَم يَكُن شَخصٌ أكرَمَ عَلَى اللّه ِ مِن رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .

كُنّا إذا رَأيناهُ لَم نَقُمْ لَهُ  ؛

لِما نَعلَمُ مِن كَراهَتِهِ ذلكَ .
 

هيچ شخصى نزد خداوند گرامي تر از رسول خدا صلى الله عليه و آله نبود.

با اين حال وقتى آن حضرت را مى ديديم، برايش بلند نمى شديم ؛

چون مى دانستيم كه از اين كار خوشش نمى آيد.

( تنبيه الخواطر : ۲/۲۲۹ )

نهج البلاغه :

قالَ [ أميرُ المُؤمنينَ] عليه السلام و قَد لَقِيَهُ عندَ مَسيرِهِ إلَى الشّامِ دَهاقينُ الأنبارِ فَتَرَجَّلوا لَهُ وَ اشتَدُّوا بَينَ يَدَيهِ . فقالَ :

ما هذا الّذي صَنَعتُموهُ ؟

فَقالوا : خُلقٌ مِنّا نُعَظِّمُ بِهِ اُمَراءَنا .

فقالَ : وَ اللّه ِ، ما يَنتَفِعُ بِهذا اُمَراؤكُم  و إنَّكُم لَتَشُقُّونَ عَلى أنفُسِكُم في دُنياكُم  و تَشقَونَ بِهِ في آخِرَتِكُم

 و ما أخسَرَ المَشَقَّةَ وَراءَها العِقابُ و أربَحَ الدَّعَةَ مَعَها الأمانُ مِنَ النّارِ ! 

امام على عليه السلام ـ در مسير سفر شام به زمين داران انبار كه از مركب هايشان پياده شدند و در برابر ايشان دويدند ـ فرمود :

اين چه كارى است كه مى كنيد؟

عرض كردند: رسمى است كه با آن زمام داران خود را احترام مى نهيم .

حضرت فرمود: سوگند به خدا ، كه زمام داران شما از اين كار سودى نمى برند و شما نيز در دنيا خود را به رنج مى افكنيد و در آخرت به سبب اين رفتار شور بخت مى شويد

و چه زيانبار است رنج و مشقّتى كه در پى آن كيفر باشد و چه سودمند است آسودگيى كه ايمنى از آتش آورد!

( نهج البلاغة : الحكمة ۳۷ )

شرح نهج البلاغه : در نقلى آمده است:

أنَّهُ عليه السلام مَرَّ بِالأنبارِ فاستَقبَلَهُ دَهاقينُها ··· فلَمّا استَقبَلوهُ نَزَلوا عَن خُيولِهِم ثُمّ جاؤوا يَشتَدُّونَ مَعَهُ . ···

فقالَ (لَهُم) : ما هذِهِ الدَّوابُّ الّتي مَعَكُم و ما أرَدتُم بِهذا الّذي صَنَعتُم ؟

قالوا : أمّا هذا الّذي صَنَعنا فهُوَ خُلقٌ مِنّا نُعَظِّمُ بِهِ الاُمَراءَ و أمّا هذِهِ البَراذِينُ فهَدِيَّةٌ لَكَ

 و قَد صَنَعنا لِلمُسلِمينَ طَعاما و هَيَّأنا لِدوابِّكُم عَلَفا كَثيرا .

فقالَ عليه السلام : أمّا هذا الّذي زَعَمتُم أنَّهُ فيكُم خُلقٌ تُعَظِّمونَ بِه الاُمَراءَ  ،

فوَ اللّه ِ ، ما يَنفَعُ ذلِكَ الاُمَراءَ و إنَّكُم لَتَشُقُّونَ بِهِ عَلى أنفُسِكُم و أبدانِكُم ؛ فَلا تَعودوا لَهُ

 و أمّا دَوابُّكُم هذِهِ  ، فإن أحبَبتُم أن آخُذَها مِنكُم و أحسُبَها لَكُم مِن خَراجِكُم أخَذناها مِنكُم

و أمّا طَعامُكُمُ الّذي صَنَعتُم لَنا  ، فإنّا نَكرَهُ أن نَأكُلَ مِن أموالِكُم إلاّ بِثَمَنٍ .

 در هنگام عبور امام على عليه السلام از شهر انبار ، زمين داران آن جا به استقبال ايشان آمدند و از مركب هايشان پياده شده شروع به دويدن در كنار آن حضرت كردند.

امام فرمود: اين ستوران كه با خود داريد چيست و مقصودتان از اين كارى كه كرديد چيست؟

عرض كردند: اين كارى كه كرديم رسمى است كه با آن اميران خود را احترام مى نهيم و اين استرها پيشكشى است براى شما.

ما براى مسلمانان غذا تدارك ديده ايم و براى چارپايانتان علوفه زيادى فراهم آورده ايم .

 حضرت فرمود: امّا اين كه گفتيد اين رسمى است كه با آن اميرانتان را احترام مى نهيد .

به خدا سوگند كه اين كار اميران شما را سود نمى بخشد و شما با اين كار جسم و جانتان را به رنج مى افكنيد؛ بنا بر اين  اين عمل را تكرار نكنيد

 و اما اين چارپايانتان  اگر دوست داريد كه آنها را قبول كنيم و جزو خراج شما حساب كنيم مى پذيريم

و اما آن غذايى كه برايمان تهيه ديده ايد ما خوش نداريم از مال شما چيزى بخوريم ، مگر اين كه بهايش را بپردازيم.

( شرح نهج البلاغة : ۳/۲۰۳ ، انظر تمام الخبر )

سجده بزرگداشت :

امام على عليه السلام ـ درباره آيه « همانا سجده گاهها از آن خداست ؛ پس هيچ كس را با خدا مخوانيد» ـ فرمود :

 ما سَجَدتَ بِهِ مِن جَوارِحِكَ للّه ِِ تَعالى ؛  فَلا تَدعُ مَعَ اللّه ِ أحَدا .

مقصود آن قسمت از اندامهاى توست كه با آنها در برابر خدا سجده مى كنى ؛  پس هيچ كس را با خدا مخوانيد [ و در برابر احدى به سجده ميفتيد ].

( الجنّ : ۱۸- النوادر للراوندي: ۱۶۳ )

بزرگداشت شايسته :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

إنَّ مِن تَعظيمِ جَلالِ اللّه ِ عزَّ و جلَّ  ، كَرامَةَ ذي الشَّيبَةِ  و حامِلِ القُرآنِ و الإمامِ العادِلِ .

احترام نهادن به ريش سفيد و حافظ قرآن و پيشواى دادگر، گونه اى بزرگداشت جلال و شكوه خداوند عزّ و جلّ است.

( كنز العمّال : ۲۵۵۰۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

إذا أتاكُم كَريمُ قَومٍ ؛ فأكرِموهُ

هر گاه كريم قومى نزد شما آمد ؛ او را گرامى داريد.

( كنز العمّال : ۲۵۴۸۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ وقتى در مسجد نشسته بود و مردى وارد شد و آن حضرت براى او جا باز كرد ـ فرمود :

إنَّ مِن حَقِّ المُسلِمِ عَلى المُسِلمِ  ، إذا أرادَ الجُلوسَ ، أن يَتَزَحزَحَ لَهُ .

يكى از حقوق مسلمان بر مسلمان اين است كه ، هر گاه خواست بنشيند ، برايش جا باز كند.

( وسائل الشيعة : ۸/۵۶۰/۴ )

امام على عليه السلام :

قُمْ عَن مَجلِسِكَ لأِبيكَ و مُعَلِّمِكَ ، و إن كُنتَ أميرا

براى [ احترام ] پدر و آموزگارت از جاى خود بلند شو، گر چه امير باشى.

(غرر الحكم : ۲۳۴۱ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش درباره بلند شدن به احترام كسى ـ فرمود :

 مَكروهٌ  ، إلاّ لِرَجُلٍ في الدِّينِ .

اين كار ناپسند است، مگر براى شخصيّتى دينى.

( المحاسن : ۱/۳۶۴/۷۸۶ )

امام كاظم عليه السلام :

عَظِّمِ العالِمَ لِعِلمِهِ و دَعْ مُنازَعتَهُ

 و صَغِّرِ الجاهِلَ لِجَهلِهِ و لا تَطرُدْهُ ؛ و لكِن قَرِّبْهُ و عَلِّمْهُ .

 دانشمند را به خاطر دانشش احترام بنه و با او ستيزه مكن

 و نادان را به سبب نادانيش كوچك شمار، اما او را از خود مران ؛ بلكه به خود نزديك گردان و او را علم بياموز.

( تحف العقول : ۳۹۴ )

امام عسكرى عليه السلام :

إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لَمّا جاءَ جَعفَرُ بنُ أبي طالِبٍ مِنَ الحَبَشَةِ قامَ إلَيهِ وَ استَقبَلَهُ اثنَتَي عَشرَةَ خطيةً (خُطوَةً) و عانَقَهُ و قَبَّلَ ما بَينَ عَينَيهِ ـ إلى أن قالَ : ـ و بَكى فَرَحا بِرُؤيَتِهِ .

 هنگامى كه جعفر بن ابى طالب از حبشه آمد، رسول خدا صلى الله عليه و آله برخاست و دوازده قدم به استقبال او رفت و با وى معانقه كرد و پيشانيش را بوسيد··· و از ديدن او اشك شادى ريخت.

( وسائل الشيعة : ۸/۵۵۹/۱ )

میزان الحکمه،جلد هفتم.