سخن از نظر احادیث

سخن از نظر احادیث

۲۱ تیر ۱۳۹۴ 0 معارف

سخن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 إنّ الرجُلَ لَيتكَلَّمُ بالكَلِمَةِ مِن رِضوانِ اللّه ِ ما كانَ يَظُنُّ أن تَبلُغَ ما بَلَغَت يَكتُبُ اللّه ُ تعالى لَهُ بها رِضوانَهُ إلى يَومِ يَلقاهُ ، و إنّ الرجُلَ لَيَتكلَّمُ بالكَلِمَةِ مِن سَخَطِ اللّه ِ ما كانَ يَظُنُّ أن تَبلُغَ ما بَلَغَت يَكتُبُ اللّه ُ لَهُ بها سَخَطَهُ إلى يَومِ يَلقاهُ .
 گاه انسان سخنى خشنود كننده خدا مى گويد كه گمان نمى كند آن سخن بدانجا رسد كه رسيد و خداوند متعال به سبب آن سخن خشنودى خود را تا روزى كه ديدارش كند، براى او مى نويسد و گاه انسان سخنى نا خرسند كننده خداوند مى گويد كه گمان نمى كند آن سخن بدانجا رسد كه رسيد و خداوند به سبب آن سخن خشم و ناخشنودى خود را تا روزى كه ديدارش كند، براى او مى نويسد.
امام على عليه السلام : 
مَغرِسُ الكلامِ القَلبُ ، و مُستَودَعُهُ الفِكرُ ، و مُقَوِّيهِ [ و مُقوِّمُهُ] .حديث العَقلُ ، و مُبدِيهِ اللِّسانُ ، و جِسمُهُ الحُروفُ ، و رُوحُهُ المَعنى ، و حِليَتُهُ الإعرابُ ، و نِظامُهُ الصَّوابُ .
كشتگاه سخن، دل است و انبار آن، انديشه و تقويت كننده آن، خرد و آشكار كننده آن، زبان و جسم آن، حروف (كلمات) و جانش، معنا و زيورش، درست بيان كردن و نظامش، درستى.
امام على عليه السلام : 
اِعجَبُوا لِهذا الإنسانِ ، يَنظُرُ بشَحمٍ ، و يَتَكَلَّمُ بِلَحمٍ ! .
به شگفت آييد از اين انسان، كه با تكه اى پيه مى بيند و با پاره اى گوشت، سخن مى گويد.
امام على عليه السلام :
 لِلإنسانِ فَضيلَتانِ : عَقلٌ و مَنطِقٌ ، فبِالعَقلِ يَستَفيدُ ، و بالمَنطِقِ يُفيدُ .
 انسان از دو مزّيت برخوردار است: خرد و گويايى. با خرد بهره مند مى شود و با گويايى بهره مند مى سازد.
تحف العقول : 
 سُئلَ [ عليٌّ] عليه السلام أيُّ شَيءٍ مِمّا خلقَ اللّه ُ أحسَنُ ؟ فَقالَ عليه السلام : الكلامُ ، فقيلَ : أيُّ شيءٍ ممّا خَلَقَ اللّه ُ أقبَحُ ؟ قالَ : الكلامُ ، ثُمّ قالَ : بالكلامِ ابيَضَّتِ الوُجوهُ ، و بالكلامِ اسوَدَّتِ الوُجوهُ .
از امام على عليه السلام پرسيدند: بهترين چيزى كه خدا آفريده كدام است؟ فرمود: سخن. عرض شد: زشت ترين چيزى كه خدا آفريده كدام است؟ فرمود: سخن. سپس فرمود: با سخن است كه رو سفيدى حاصل مى شود و با سخن است كه رو سياهى به وجود مى آيد.

تأثير بسيار سخن

امام على عليه السلام : 
رُبَ قَولٍ أنفَذُ مِن صَولٍ .
بسا سخنى كه از يورش كارگرتر است.
امام على عليه السلام :  
صُورَةُ المرأةِ في وَجهِها ، و صُورَةُ الرجُلِ في مَنطِقِهِ .
صورت زن در رخسار اوست و صورت مرد در گفتار او.
امام على عليه السلام :
 رُبَّ كلامٍ كالحُسامِ .
 بسا سخنى كه چون شمشيرِ بران است.
امام على عليه السلام : 
 رُبَّ كلامٍ كَلاّمٌ .
بسا سخنى كه زخمى عميق وارد مى آورد.
امام على عليه السلام : 
 رُبَّ كلامٍ أنفَذُ مِن سِهامٍ .
بسا سخنى كه از تير كارگرتر است.

پرهيز از گفتار زشت

امام على عليه السلام :
إيّاكَ و ما يُستَهجَنُ مِن الكلامِ ؛ فإنّهُ يَحبِسُ علَيكَ اللِّئامَ و يُنَفِّرُ عنكَ الكِرامَ 
 زنهار، از به زبان آوردن سخنان زشت ؛ زيرا كه فرومايگان را گرد تو جمع مى كند و گران مايگان را از تو مى رماند.
امام على عليه السلام :
 إيّاكَ و مُستَهجَنَ الكلامِ ؛ فإنّهُ يُوغِرُ القَلبَ .
زنهار از سخن زشت ؛ كه دل را كينه ور مى سازد.
امام على عليه السلام : 
لا تَقولَنَّ ما يَسُوؤكَ جَوابُهُ .
هرگز سخنى را كه از جوابش ناراحت مى شوى، مگوى.
امام على عليه السلام :
 مَن ساءَ كلامُهُ كَثُرُ مَلامُهُ .
 هر كه گفتارش بد باشد، ملامت بسيار شنود.
امام على عليه السلام : 
مَن ساءَ لَفظُهُ ساءَ حَظُّهُ .
هر كه سخنش بد باشد، بهره بد بَرد.
امام على عليه السلام :
 لا تُسِئِ اللَّفظَ و إن ضاقَ علَيكَ الجَوابُ 
 سخن بد مگوى، اگر چه از پاسخ درماندى.
امام على عليه السلام :
 سُنَّةُ اللِّئامِ قُبحُ الكلامِ .
 شيوه فرومايگان، زشت گويى است.
امام على عليه السلام :
سُوءُ المَنطِقِ يُزري بالبَهاءِ و المُروّةِ .
 زشت گويى، شكوه و مروّت را لكّه دار مى كند.
امام على عليه السلام :
 سُوءُ المَنطِقِ يُزري بالقَدْرِ و يُفسِدُ الاُخُوَّةَ .
 بد زبانى، قدر و منزلت را لكّه دار مى كند و برادرى را از بين مى برد.

ترغيب به ترك بيهوده گويى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 مِن فِقهِ الرجُلِ قِلَّةُ كَلامِهِ فيما لا يَعنيهِ .
نشانه فهميدگى مرد،اين است كه كمتر سخن بيهوده مى گويد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 
 مِن حُسنِ إسلامِ المَرءِ تَركُهُ الكلامَ فيما لا يَعنيهِ .
از نشانه هاى نيكويىِ اسلامِ شخص، دم فرو بستن از بيهوده گويى است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 أكثَرُ النّاسِ ذُنوبا أكثَرُهُم كلاما فيما لا يَعنيهِ .
 پر گناهترين مردم، آنانند كه بيشتر بيهوده گويى مى كنند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ أكثَرَ النّاسِ ذُنوبا يَومَ القِيامَةِ أكثَرُهُم كلاما فيما لا يَعنيهِ .
 بيشترين گناه را در روز قيامت آن مردمى دارند، كه بيشتر سخنان بيهوده بگويند.
امام على عليه السلام ـ وقتى بر مردى گذشت كه زياده گويى مى كرد ـ فرمود :
 إنّك تُملِي على حافِظَيكَ كِتابا إلى رَبِّكَ ، فَتَكَلَّمْ بما يَعنيكَ و دَعْ ما لا يَعنيكَ 
 بدان كه تو بر دو فرشته نگهبان اعمالت نوشته اى املا مى كنى و به سوى پروردگارت مى فرستى. پس، سخنانى بگو كه برايت سودمند باشد و از سخنان بيهوده دم فرو بند.
امام حسين عليه السلام ـ به ابن عباس ـ فرمود : 
 لا تَتَكَلَّمَنَّ فيما لا يَعنيكَ فإنّي أخافُ علَيكَ الوِزرَ، و لا تَتكَلَّمَنَّ فيما يَعنيكَ حتّى تَرى لِلكلامِ مَوضِعا .
هرگز سخن بيهوده مگوى؛ زيرا بيم گناه براى تو دارم و سخن سودمند نيز هرگز مگوى، مگر اين كه آن سخن به جا باشد.
امام باقر عليه السلام : ابوذر گفت:
 اجعَلِ الدُّنيا كَلِمَتَينِ : كَلِمَةً في طَلَبِ الحَلالِ ، و كَلِمَةً للآخِرَةِ ، و الثالثةُ تَضُرُّ و لا تَنفَعُ فلا تُرِدْها .
 دنيا را دو كلمه قرار بده: كلمه اى در طلب [روزى ]حلال و كلمه اى براى آخرت و كلمه سوم زيان مى زند و سود نمى رساند ، پس به آن نپرداز.

نكوهش زياده گويى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
كلامُ ابنِ آدمَ علَيهِ لا لَهُ إلاّ الأمرَ بِالمَعروفِ ، و النَّهيَ عنِ المُنكَرِ ، و ذِكرَ اللّه ِ عزّ و جلّ .
 سخن فرزند آدم به زيان اوست نه به سودش، مگر امر به معروف و نهى از منكر و ياد خداوند عزّ و جلّ.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 إنّ الرجُلَ لَيَتحَدَّثُ بالحَديثِ ما يُريدُ بهِ سُوءً إلاّ لِيُضحِكَ بهِ القَومَ يَهوي بهِ أبعَدَ مِن السماءِ .
آدمى، گاه سخنى مى گويد و قصد بدى ندارد، جز اين كه مردم را بخنداند [اما با اين كارش ]به اندازه اى دورتر از آسمان سقوط مى كند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 ألا هَل عَسى رجُلٌ مِنكُم أن يَتكلَّمَ بالكَلِمَةِ يُضحِكُ بها القَومَ فَيَسقُطُ بها أبعَدَ مِن السماءِ ؟ ! ألا هَل عسى رجُلٌ مِنكُم يَتكلَّمُ بالكَلِمَةِ يُضحِكُ بها أصحابَهُ فَيُسخِطُ اللّه َ بها علَيهِ لا يَرضى عنهُ حتّى يُدخِلَهُ النّارَ 
هان! گاه مى شود كه مردى از شما براى خنداندن مردم، سخنى مى گويد و بدان سبب به مسافتى دورتر از آسمان سقوط مى كند. هان! گاه مى شود كه مردى از شما براى خنداندن دوستان خود، سخنى مى گويد و بدان سبب خداوند بر او خشم مى گيرد، به طورى كه تا به دوزخش نبرد راضى نمى شود!
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 إنّ الرجُلَ لَيَدنُو مِن الجَنَّةِ حتّى ما يكونُ بينَهُ و بينَها إلاّ قِيدُ رُمحٍ ، فيَتَكلَّمُ بالكَلِمَةِ فَيَتباعَدُ مِنها أبعَدَ مِن صَنعاءَ .
آدمى [گاه] چندان به بهشت نزديك مى شود كه به اندازه نيزه اى با آن فاصله دارد. پس سخنى مى گويد و به فاصله اى دورتر از صنعا، از بهشت دور مى شود.
امام على عليه السلام : 
إيّاكَ و فضولَ الكلامِ ؛ فإنّهُ يُظهِرُ مِن عُيوبِكَ ما بَطَنَ ، و يُحَرِّكُ علَيكَ مِن أعدائكَ ما سَكَنَ .
از زياده گويى بپرهيز،كه آن عيبهاى پنهان تو را آشكار مى سازد و كينه هاى آرام گرفته دشمنانت را بر ضد تو تحريك مى كند.
امام على عليه السلام : 
 طوبى لِمَن ··· أنفَقَ الفَضلَ مِن مالِهِ ، و أمسَكَ الفَضلَ مِن لِسانِهِ .
خوشا به حال كسى كه زيادى مال خود را انفاق كرد و زبانش را از زياده گويى نگه داشت.
امام على عليه السلام : 
 عَجِبتُ لِمَن يَتكلَّمُ بما لا يَنفَعُهُ في دُنياهُ و لا يُكتَبُ لَهُ أجرُهُ في اُخراهُ 
در شگفتم از كسى كه سخنانى مى گويد كه نه در دنيايش به او سود مى رساند و نه در آخرتش براى او اجرى نوشته مى شود.
امام على عليه السلام :
 عَجِبتُ لِمَن يَتَكلَّمُ فيما إن حُكيَ عَنهُ ضَرَّهُ ، و إن لم يُحكَ عَنهُ لم يَنفَعْهُ .
 در شگفتم از كسى كه سخنانى مى گويد كه اگر از قول او بازگو شود، زيانش مى رساند و اگر بازگو نشود، سودش نمى رساند.
امام صادق عليه السلام :
 العالِمُ لا يَتَكلَّمُ بالفُضولِ .
 دانا، زياده گويى نمى كند.
امام رضا عليه السلام :
 ما مِن شيءٍ مِن الفُضولِ إلاّ و هُو يَحتاجُ إلَى الفُضولِ مِن الكلامِ .
 هيچ زياده اى نيست، مگر اين كه نياز به سخن زيادى دارد.

نهى از ياوه گويى

امام على عليه السلام :
اِجتَنِبِ الهَذَرَ ، فأيسَرُ جِنايَتِهِ المَلامَةُ .
 از ياوه گويى بپرهيز؛زيرا كمترين زيان آن، سرزنش است.
امام على عليه السلام : 
 إيّاكَ و الهَذَرَ ؛ فَمَن كَثُرَ كلامُهُ كَثُرَت آثامُهُ .
زنهار از ياوه گويى؛ زيرا هر كه پر گو باشد، گناهانش بسيار شود.
امام على عليه السلام : 
 قُبحُ الحَصَرِ خَيرٌ مِن جُرحِ الهَذَرِ .
زشتىِ درماندگى در سخن، بهتر از زخم ياوه گويى است.
امام على عليه السلام : 
كَثرَةُ الهَذَرِ تُكسِبُ العارَ .
ياوه گويىِ زياد، ننگ و عار به بار مى آورد.
امام على عليه السلام :
 كَثرَةُ الهَذَرِ تُمِلُّ الجَليسَ و تُهينُ الرَّئيسَ .
 ياوه گويى بسيار، همنشين را ملول مى سازد و رئيس را بى حرمت مى گرداند.
امام على عليه السلام : 
الهَذَرُ مُقَرِّبٌ مِن الغِيَرِ .
ياوه گويى، [آدمى را] به پيشامدهاى زيانبارِ دگرگونسازِ احوال، نزديك مى كند.
امام على عليه السلام : 
  الهَذَرُ يَأتِي علَى المُهجَةِ .
ياوه گويى، سر را بر باد مى دهد.

نهى از پرگويى

امام على عليه السلام : 
 كَثرَةُ الكلامِ تَبسُطُ حَواشيهِ و تَنقُصُ مَعانيهِ ، فلا يُرى لَهُ أمَدٌ و لا يَنتَفِعُ بهِ أحَدٌ .
پرگويى، حاشيه هاى سخن را مى گستراند و معانيش را كم مى كند. در نتيجه، پايان و كرانه اى براى سخن ديده نمى شود و كسى از آن سود نمى برد.
امام على عليه السلام :
إيّاكَ و كَثرَةَ الكَلامِ ؛ فإنّهُ يُكثِرُ الزَّلَلَ و يُورِثُ المَلَلَ .
 زنهار از پرگويى؛ زيرا كه لغزشها را زياد مى كند و ملال مى آورد.
امام على عليه السلام :
مَن أكثَرَ أهجَرَ ، و مَن تَفَكَّرَ أبصَرَ .
 هر كه پرگويى كند، به هذيان گويى كشانده شود و هر كه بينديشد، بينا گردد.
امام على عليه السلام :
 آفَةُ الكلامِ الإطالَةُ .
آفتِ سخن، دراز گويى است.
امام على عليه السلام : 
مَن أطالَ الحَديثَ فيما لا يَنبَغي فَقد عَرَّضَ نفسَهُ لِلمَلامَةِ .
هر كه سخن را در آنچه شايسته نيست به درازا كشاند، بي گمان خود را در معرض ملامت قرار داده است.
امام على عليه السلام : 
 الإكثارُ إضجارٌ .
دراز گويى، ملال مى آورد.
امام على عليه السلام : 
 الإكثارُ يُزِلُّ الحَكيمَ و يُمِلُّ الحَليمَ ، فلا تُكثِرْ فَتُضجِرَ و تُفَرِّطْ فَتُهَنَ .
پرگويى، حكيم را مى لغزاند و بردبار را به ستوه مى آورد. پس، بسيار مگوى كه دلگير كنى و كمتر از اندازه هم مگوى، كه خوار و بى حرمت شوى.
خضر عليه السلام ـ در سفارش هايش به موسى عليه السلام ـ فرمود : 
 لا تكونَنَّ مِكثارا بالنُطقِ مِهذارا ، فإنّ كَثرَةَ النُّطقِ تَشينُ العُلَماءَ ، و تُبدي مَساويَ السُّخَفاءِ .
هرگز پر گو و ياوه گو مباش؛ زيرا پرگويى، دانايان را لكّه دار مى كند و بديهاى سبك مغزان را آشكار مى سازد.

پرگويى دل را مى ميراند

إرشاد القلوب : در حديث معراج آمده است: 
يا أحمدُ ، علَيكَ بالصَّمتِ، فإنّ أعمَرَ مَجلِسٍ قُلوبُ الصّالِحينَ و الصّامِتينَ، و إنّ أخرَبَ مَجلِسٍ قُلوبُ المُتَكلِّمينَ بما لا يَعنيهِم
اى احمد! بر تو باد خاموشى؛ زيرا آبادترين مجلس، دلهاى پاكان و خاموشان است و ويرانترين مجلس، دلهاى بيهوده گويان.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 لا تُكثِرُوا الكلامَ بغيرِ ذِكرِ اللّه ِ ؛ فإنَّ كَثرَةَ الكلامِ بغَيرِ ذِكرِ اللّه ِ قَسوَةُ القَلبِ، إنّ أبعَدَ النّاسِ مِن اللّه ِ القَلبُ القاسي .
در غير از ياد خدا،بسيار سخن مگوييد؛ زيرا بسيار گويى جز در ياد خدا، موجب سخت دلى مى شود و دورترين مردم از خدا آدم سخت دل است.
امام على عليه السلام :
مَن كَثُرَ كلامُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ ، و مَن كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَياؤهُ ، و مَن قَلَّ حَياؤهُ قَلَّ وَرَعُهُ ، و مَن قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلبُهُ ، و مَن ماتَ قَلبُهُ دَخَلَ النّارَ .
 هر كه سخن بسيار گويد، خطايش بسيار شود و هر كه بسيار خطا كند، شرم و حيايش كم شود و هر كه كم شرم و حيا شود، پارسايى اش كاهش يابد و هر كه پارسايى اش كم شود، دلش بميرد و هر كه دلش بميرد، به آتش رود.
 
عيسى عليه السلام :
 لا تُكثِرُوا الكلامَ في غيرِ ذِكرِ اللّه ِ ؛ فإنّ الذينَ يُكثِرُونَ الكلامَ في غيرِ ذِكرِ اللّه ِ قاسِيَةٌ قُلوبُهُم ، و لكنْ لا يَعلَمونَ .
 جز در ياد خدا، زياد سخن مگوييد؛ زيرا كسانى كه در غير از ياد خدا بسيار سخن گويند، دلهايشان سخت است و خود نمى دانند.

ستايش كم گويى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 إنّ مِن حُسنِ إسلامِ المَرءِ قِلّةُ الكلامِ فيما لا يَعنيهِ .
از نشانه هاى نيكويى اسلام آدمى، اين است كه كمتر بيهوده گويى كند.
امام على عليه السلام : 
 مَن قَلَّ كلامُهُ بَطَلَ عَيبُهُ .
كسى كه گفتارش اندك باشد، عيبش نابود شود.
امام على عليه السلام : 
 أقلِلِ الكلامَ تَأمَنِ المَلامَ .
كم گوى، تا از ملامت در امان مانى.
امام على عليه السلام : 
 إذا تَمَّ العَقلُ نَقَصَ الكلامُ .
هر گاه عقل كامل شود، سخن گفتن كاستى گيرد.
امام على عليه السلام :  
كانَ لي فيما مَضى أخٌ في اللّه ِ··· و كانَ إذا غُلِبَ علَى الكلامِ لم يُغلَبْ علَى السُّكوتِ ، و كانَ على ما يَسمَعُ أحرَصَ مِنهُ على أن يَتكَلَّمَ
مرا در گذشته برادرى بود در راه خدا كه··· و اگر در سخن مغلوب مى شد، در سكوت مغلوب نمى شد و به شنيدن حريصتر بود تا گفتن.
امام على عليه السلام : 
 إن أحبَبتَ سَلامَةَ نفسِك و سَترَ مَعايبِكَ فَأقلِلْ كلامَكَ و أكثِرْ صَمتَكَ ، يَتَوَفَّرْ فِكرُكَ و يَستَنِرْ قَلبُكَ .
اگر دوستدار سلامت جان خود و پوشيده ماندن عيبهايت هستى، كمتر سخن گوى و بيشتر خاموش باش، تا انديشه ات فزونى گيرد و دلت نورانى شود.
امام على عليه السلام : 
  إذا أرادَ اللّه ُ سبحانَهُ صَلاحَ عَبدٍ ألهَمَهُ قِلَّةَ الكلامِ و قِلَّةَ الطَّعامِ و قلَّةَ المَنامِ .
هر گاه خداوند سبحان صلاح بنده اى را بخواهد، كم گويى و كم خورى و كم خوابى را در دل او افكند.
امام على عليه السلام :  
 قِلّةُ الكلامِ يَستُرُ العُيوبَ و يُقَلِّلُ الذُّنوبَ .
كم گويى، عيبها را مى پوشاند و گناهان را مى كاهد.
امام على عليه السلام : 
 قِلّةُ الكلامِ يَستُرُ العَوارَ و يُؤمِنُ العِثارَ .
كم گويى، معايب را مى پوشاند و از لغزش ايمن مى گرداند.
امام باقر عليه السلام :
 إنّي لَأكْرَهُ أن يكونَ مِقدارُ لِسانِ الرجُلِ فاضِلاً على مِقدارِ عِلمِهِ ، كما أكرَهُ أن يكونَ مِقدارُ عِلمِهِ فاضِلاً على مِقدارِ عَقلِهِ .
 من خوش ندارم كه اندازه زبان مرد، فزونتر از اندازه دانش او باشد؛ چنان كه خوش ندارم اندازه دانش او، فزونتر از اندازه خرد او باشد.

گوينده و بندِ سخن

امام على عليه السلام :
 الكلامُ في وَثاقِكَ ما لم تَتَكلَّمْ بهِ ، فإذا تَكَلَّمتَ بهِ صِرتَ في وَثاقِهِ ، فَاخزُنْ لِسانَكَ كما تَخزُنُ ذَهَبَكَ و وَرِقَكَ ، فَرُبَّ كَلِمَةٍ سَلَبَت نِعمَةً و جَلَبَت نِقمَةً .
 تا سخن را به زبان نياورده اى، سخن در بند توست. همين كه آن را به زبان آوردى، تو در بند سخن در مى آيى. پس همان گونه كه زر و سيم خود را در گنجينه مى نهى، زبانت را نيز در گنجخانه دهان نگه دار؛ كه بسا سخنى نعمتى را از كف برده و خشم و كيفرى [الهى] را آورده است.
امام على عليه السلام :
إذا تَكَلَّمتَ بالكَلِمَةِ مَلَكَتكَ ، و إذا أمسَكتَها مَلَكتَها .
 هر گاه سخنى گفتى، آن سخن مالك توست و هر گاه آن را، نگه داشتى در اختيار توست.
امام على عليه السلام :
 
احفَظْ لسانَكَ ؛ فإنّ الكَلِمَةَ أسيرَةٌ في وَثاقِ الرجُلِ ، فإن أطلَقَها صارَ أسيرا في وَثاقِها 
 زبانت را نگه دار؛ زيرا سخن، در بندِ آدمى اسير است. پس چون آن را رها كند، او اسيرِ بند آن مى شود.
امام على عليه السلام : 
في الصَّمتِ السَّلامَةُ مِن النَّدامَةِ ، و تَلافيكَ ما فَرَطَ مِن صَمتِكَ أيسَرُ مِن إدراكِ فائدةِ ما فاتَ مِن مَنطِقِكَ ، و حِفظُ ما في الوِعاءِ بِشَدِّ الوِكاءِ .
خاموشى، مايه مصون ماندن از پشيمانى است و تلافى آنچه بر اثر خاموشى ات از دست رفته، آسانتر از جبران فايده اى است كه بر اثر سخن گفتنت از كف رفته باشد و نگه داشتن آنچه در ظرف است با بستن بندِ آن است.
 
امام هادى عليه السلام :  
 الجاهِلُ أسيرُ لِسانِهِ .
نادان، اسير زبان خويش است.

گفتار ، جزئى از كردار است

إنّپيامبر خدا صلى الله عليه و آله :  
مَن حَسَبَ كلامَهُ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كلامُهُ إلاّ فيما يَعنيهِ .
كسى كه گفتارش را جزئى از كردارش به شمار آورد، گفتار بى فايده او كاستى پذيرد.
 
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 مَن رَأى مَوضِعَ كلامِهِ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كلامُهُ إلاّ فيما يَعنيهِ .
هر كس بداند كه گفتارش چه جايگاهى از كردارش دارد، سخن گفتنش كاستى پذيرد مگر در آنچه كه مفيد است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 مَن لم يَحسُبْ كلامَهُ مِن عَمَلِهِ كَثُرَت خَطاياهُ و حَضَرَ عَذابُهُ .
كسى كه گفتارش را از كردارش به شمار نياورد، گناهانش بسيار شود و عذابش حاضر و آماده گردد.
امام على عليه السلام : 
كلامُكَ مَحفوظٌ علَيكَ مُخَلَّدٌ في صَحيفَتِكَ ، فاجعَلْهُ فيما يُزلِفُكَ .
سخن تو، برايت نگهدارى و در كار نامه ات براى هميشه ثبت مى شود. پس آن را در چيزى به كار گير كه تو را [به خداوند ]نزديك مى سازد.
 امام على عليه السلام :
 مَن عَلِمَ أنّ كلامَهُ مِن عَمَلِهِ قلّ كلامُهُ إلاّ فيما يَعنيهِ .
 كسى كه بداند گفتار او در شمار كردار اوست [و بازخواست مى شود]، گفتار او جز در مواردى كه مفيد است، اندك شود.
امام على عليه السلام : 
 مَن عَلِمَ أنّهُ مُؤاخَذٌ بقولِهِ فَلْيُقَصِّرْ في المَقالِ .
كسى كه مى داند سخنش بازخواست مى شود، بايد گفتارش را كوتاه كند.
امام صادق عليه السلام : 
  مَن عَلِمَ مَوضِعَ كلامِهِ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كلامُهُ فيما لا يَعنيهِ .
هر كس جايگاه گفتار خود نسبت به كردارش را بداند، سخنان بيهوده كمتر گويد.

نكوهش آشكار ساختن همه دانسته ها

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
كَفى بالمَرءِ مِن الكَذِبِ أن يُحَدِّثَ بكُلِّ ما سَمِعَ .
براى دروغ گويى آدمى همين بس كه هر چه مى شنود بازگو كند.
امام على عليه السلام :
لا تَقُلْ ما لا تَعلَمُ ، بَل لا تَقُلْ كُلَّ ما تَعلَمُ ، فإنَّ اللّه َ فَرَضَ على جَوارِحِكَ كُلِّها فَرائضَ يَحتَجُّ بها علَيكَ يَومَ القِيامَةِ .
 آنچه نمى دانى مگوى، حتى تمام آنچه را هم كه مى دانى مگوى؛ زيرا خداوند بر كليه اعضاى بدن تو فرايضى واجب كرده است، كه روز قيامت به وسيله آنها بر ضدّ تو حجّت مى آورد.
امام على عليه السلام :
مِن عَقلِ الرجُلِ أن لا يَتَكلَّمَ بجَميعِ ما أحاطَ بهِ عِلمُهُ .
 از خردمندى آدمى اين است كه تمام آنچه را مى داند نگويد.
امام على عليه السلام : 
لا تَتَكلَّمْ بكُلِّ ما تَعلَمُ ، فَكَفى بذلكَ جَهلاً .
هر چه را كه مى دانى مگوى؛ زيرا اين كار نشانه نادانى است.
 
امام على عليه السلام : 
لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِكُلِّ ما تَسمَعُ، فكَفى بذلكَ خُرقا .
هر چه را مى شنوى براى مردم بازگو مكن، كه اين نشانه حماقت است.
امام صادق عليه السلام : 
 اسمَعُوا مِنّي كلاما هُو خَيرٌ لَكُم مِن الدُّهمِ المُوقَفَةِ : لا يَتكلَّمْ أحدُكُم بما لا يَعنيهِ ، وَ ليَدَعْ كثيرا مِن الكلامِ فيما يَعنيه حتّى يَجِدَ له مَوضِعا ، فَرُبَّ مُتَكلِّمٍ في غيرِ مَوضِعِهِ جَنى على نفسِهِ بكلامِهِ .
سخنى را از من بشنويد كه از اشتران خاكسترى كه دست و پايشان خطوط سياه دارد، براى شما بهتر است: نبايد هيچ يك از شما سخن بيهوده بگويد و بسيارى از سخنان مفيد را هم نبايد به زبان آورد، مگر آن گاه كه برايش جايى بيابد كه بسا كسى سخنى نابجا بگويد و با آن سخن بر خود جنايت كند.

سخن چون داروست

امام على عليه السلام : 
 الكلامُ كالدَّواءِ ؛ قَليلُهُ يَنفَعُ ، و كَثيرُهُ قاتِلٌ 
سخن چون داروست، اندكش سود مى بخشد و بسيارش كشنده است.
امام على عليه السلام :
إذا قَلَّ الخِطابُ كَثُرَ الصَّوابُ ، إذا ازدَحَمَ الجَوابُ نُفِيَ الصَّوابُ
 هر گاه گفتار اندك شود، [سخنِ ]درست بسيار گردد. هر گاه پاسخها انبوه شود، [پاسخِ ]درست ناشناخته ماند.
امام على عليه السلام : 
العاقِلُ لا يَتَكلَّمُ إلاّ بِحاجَتِهِ أو حُجَّتِهِ .
خردمند سخن نگويد، مگر براى نياز خود يا دليل و حجتّش.
امام على عليه السلام : 
 الكلامُ بَينَ خَلَّتَي سَوءٍ ، هُما : الإكثارُ و الإقلالُ ، فالإكثارُ هَذَرٌ ، و الإقلالُ عِيٌّ و حَصَرٌ .
سخن، ميان دو خصلت زشت قرار گرفته است: پرگويى و كم گويى؛ زيرا پرگويى به ياوه گويى مى انجامد و كم گويى، نشانگر درماندگى و عجز در سخن گفتن است.
امام على عليه السلام : 
 إنّ كلامَ الحَكيمِ إذا كانَ صَوابا كانَ دَواءً ، و إذا كانَ خَطاءً كانَ داءً .
سخن حكيم اگر درست باشد، داروست و اگر نادرست باشد، درد است.

برترى سخن بر سكوت

امام على عليه السلام : 
 القولُ بالحَقِّ خيرٌ مِن العِيِّ و الصَّمتِ .
سخنِ حق گفتن، بهتر از درماندگى در سخن و خاموش ماندن است.
بحار الأنوار: 
سُئِلَ عليُّ بنُ الحُسَين عليه السلام عنِ الكلامِ و السُّكوتِ أيُّهُما أفضَلُ ؟ فقالَ عليه السلام : لكُلِّ واحِدٍ مِنهُما آفاتٌ ، فإذا سَلِما مِن الآفاتِ فالكلامُ أفضَلُ مِن السُّكوتِ قيلَ : كيفَ ذلكَ يا ابنَ رسولِ اللّه ِ ؟ قالَ : لأنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ ما بَعَثَ الأنبياءَ و الأوصياءَ بالسُّكوتِ ، إنّما بَعَثَهُم بالكلامِ ، و لا استُحِقَّتِ الجَنّةُ بالسُّكوتِ، و لا استُوجِبَت وَلايَةُ اللّه ِ بالسُّكوتِ ، و لا تُوُقِّيَتِ النّارُ بالسُّكوتِ ، إنّما ذلكَ كُلُّهُ بالكلامِ 
از امام زين العابدين عليه السلام سؤال شد كه سخن گفتن برتر است يا خاموشى گزيدن ؟ حضرت فرمود : هر يك از اين دو را آفاتى است. اگر هر دو از آفات به دور باشند، آن گاه سخن گفتن برتر از خاموشى گزيدن استعرض شد: چگونه، يا بن رسول اللّه ؟ فرمود: زيرا خداوند عزّ و جلّ، انبيا و اوصيا را با سكوت نفرستاده، بلكه آنان را با سخن و گفتار فرستاده است و نه بهشت با سكوت سزاوار كسى شده و نه ولايت و دوستى خدا با سكوت بر كسى واجب آمده و نه كسى با سكوت از آتش دور شده. بلكه همه اينها، از طريق سخن حاصل مى شود.
امام باقر عليه السلام ـ خطاب به مردى كه در حضور ايشان زياد سخن گفت ـ فرمود :
 أيُّها الرجُلُ ، تَحتَقِرُ الكلامَ و تَستَصغِرُهُ ؟ ! اِعلَمْ أنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ لم يَبعَثْ رُسُلَهُ حيثُ بَعَثَها و مَعها ذَهَبٌ و لا فِضَّةٌ ، و لكنْ بَعَثَها بالكلامِ ، و إنّما عَرَّفَ اللّه ُ جلَ و عزَّ نفسَهُ إلى خَلقِهِ بالكلامِ و الدَّلالاتِ علَيهِ و الأعلامِ .
اى مرد! سخن را دست كم و كوچك مى شمارى! بدان كه خداوند عزّ و جلّ، وقتى پيامبران خود را فرستاد، آنان را با زر و سيم نفرستاد، بلكه با سخن فرستاد. خداوند عزّ و جلّ، از طريق سخن و ديگر دلايل و نشانه ها، خود را به آفريدگانش شناساند.
امام صادق عليه السلام :
 النُّطقُ راحَةٌ للرُّوحِ، و السُّكوتُ راحَةٌ للعَقلِ .
 سخن، آرام بخش جان است و خاموشى، آرام بخش خرد.

برترى سكوت بر سخن

لقمان عليه السلام ـ به فرزندش ـ فرمود : 

 يا بُنَيَّ، إن كُنتَ زَعَمتَ أنَّ الكلامَ مِن فِضَّةٍ فإنَّ السُّكوتَ مِن ذَهَبٍ 
پسرم! اگر فرض كنى كه سخن، از نقره است، سكوت، از طلاست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 
 السُّكوتُ ذَهَبٌ و الكلامُ فِضّةٌ .
سكوت، طلاست و سخن، نقره.
امام صادق عليه السلام : 
 لا يَزالُ العَبدُ المؤمنُ يُكتَبُ مُحسِنا ما دامَ ساكِتا ، فإذا تَكَلَّمَ كُتِبَ مُحسِنا أو مُسِيئا .
بنده مؤمن تا زمانى كه خاموش است، نيكوكار قلمداد مى شود. اما چون سخن گويد، يا نيكوكار شمرده مى شود يا بدكار.
داوود عليه السلام ـ خطاب به سليمان عليه السلام ـ فرمود :
يا بُنَيَّ، علَيكَ بطُولِ الصَّمتِ إلاّ مِن خَيرٍ ؛ فإنّ النَّدامَةَ على طُولِ الصَّمتِ مَرّةً واحِدَةً خَيرٌ مِن النَّدامَةِ على كَثرَةِ الكلامِ مَرّاتٍ . يا بُنَيَّ ، لو أنّ الكلامَ كانَ مِن فِضّةٍ يَنبَغي للصَّمتِ أن يكونَ مِن ذَهَبٍ .
 فرزندم! دم فرو بستنِ خود را طولانى كن، مگر از خوبى؛ زيرا يك بار پشيمانى بر اثر خاموشىِ طولانى، بهتر از بارها پشيمانى است كه از پرگويى حاصل مى شود. پسرم! اگر سخن از نقره باشد، خاموشى را سزاست كه از طلا باشد .

خاموشى ممدوح

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 الصَّمتُ عِبادَةٌ لِمَن ذَكَرَ اللّه َ .
خاموشى براى كسى كه به ياد خدا باشد، عبادت است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَنبَغي للعالِمِ أن يَسكُتَ على عِلمِهِ ، و لا يَنبَغي للجاهِلِ أن يَسكُتَ على جَهلِهِ ، قالَ اللّه ُ تعالى : «فَاسْألُوا أهْلَ الذِّكْرِ إن كُنتُم لا تَعلَمُونَ» 
 سزاوار نيست شخص دانشمند از بيان دانش خود دم فرو بندد و سزاوار نيست نادان بر نادانى خود، سكوت كند. خداوند متعال فرموده است: «پس اگر نمى دانيد، از كسانى كه مى دانند بپرسيد».
امام على عليه السلام : 
لا خَيرَ في الصَّمتِ عنِ الحُكمِ ، كما أنّهُ لا خَيرَ في القَولِ بالجَهلِ .
در نگفتن حكمت، خيرى نيست، چنان كه در سخن گفتن از روى نادانى نيز خيرى نيست.
امام على عليه السلام : 
 كُلُّ سُكوتٍ ليسَ فيهِ فِكرٌ فهُو غَفلَةٌ .
هر سكوتى كه در آن انديشيدنى نباشد، آن غفلت است.
امام على عليه السلام : 
 الصَّمْتُ بغَيرِ تَفكُّرٍ خَرَسٌ .
خاموشىِ بدون تفكّر، گنگى است.
امام على عليه السلام :
 لِكُلِّ قادِمٍ حَيرَةٌ ، فَابسُطُوهُ بالكلامِ .
 هر تازه واردى دچار نوعى سرگشتگى است. پس با سخن گفتن به او انبساط خاطر دهيد.

خاموشى اى كه بر سخن برترى دارد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 السُّكوتُ خَيرٌ مِن إملاءِ الشَّرِّ ، و إملاءُ الخَيرِ خَيرٌ مِن السُّكوتِ 
خاموشى، بهتر از املا كردن بدى [بر فرشتگان كاتب اعمال ]است و املا كردن خوبى، بهتر از خاموشى است.
امام على عليه السلام : 
صَمتٌ يُكسِبُكَ الوَقارَ خَيرٌ مِن كلامٍ يَكسُوكَ العارَ .
 خاموشى اى كه تو را وقار بخشد، بهتر از سخن گفتنى است كه جامه عار بر تو پوشد.
امام على عليه السلام : 
صَمتٌ يُعقِبُكَ السَّلامَةَ خَيرٌ مِن نُطقٍ يُعقِبُكَ المَلامَةَ .
خاموشى اى كه براى تو سلامت در پى آورد، بهتر از گفتارى است كه برايت ملامت به بار نشاند.
امام على عليه السلام : 
 صَمتٌ يَكسُوكَ الكرامَةَ خَيرٌ مِن قَولٍ يُكسِبُكَ النَّدامَةَ .
خاموشى اى كه جامه كرامت بر تو پوشاند، بهتر از سخنى است كه برايت ندامت آورد.
امام على عليه السلام :
 الخَرَسُ خَيرٌ مِن الكَذِبِ .
 گنگ و لال بودن، بهتر از دروغ گفتن است.
امام على عليه السلام :
 الحَصَرُ خَيرٌ مِن الهَذَرِ .
 ناتوانى در سخن گفتن، بهتر از ياوه گويى است.

خاموشى اولياى خدا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
 إنَّ أولياءَ اللّه ِ سَكَتوا فكانَ سُكوتُهُم ذِكرا ، و نَظَرُوا فكانَ نَظَرُهُم عِبرَةً ، و نَطَقُوا فكانَ نُطقُهُم حِكمَةً .
همانا اولياى خدا، خاموش مى شوند و خاموشى شان، ياد [خداست] و مى نگرند و نگاهشان، عبرت [گرفتن] است و سخن مى گويند و سخنشان، حكمت است.
امام على عليه السلام : 
 إنّ للّه ِِ عِبادا كَسَرَت قُلوبَهُم خَشيَتُهُ فَأسكَتَتهُم عنِ المَنطِقِ ، و إنّهُم لَفُصَحاءُ عُقَلاءُ ، يَستَبِقُونَ إلَى اللّه ِ بالأعمالِ الزَّكيَّةِ، لا يَستَكثِرُونَ لَهُ الكثيرَ ، و لا يَرضَونَ لَهُم مِن أنفُسِهم بالقَليلِ .
خدا را بندگانى است كه ترس و خشيتِ از او دلهايشان را شكسته و زبانشان را از گفتار فرو بسته است، در حالى كه مردمانى سخنور و خردمندند. با كارهاى پاك به سوى خداوند پيشى مى گيرند، عملِ بسيار را در پيشگاه خدا، زياد نمى شمارند و به عملِ اندكِ خود، رضايت نمى دهند.

بهترين سخن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أحسَنُ الكلامِ كلامُ اللّه ِ .
 بهترين سخن، سخن خداست.
 امام على عليه السلام :
 أحسَنُ الكلامِ ما لا تَمُجُّهُ الآذانُ و لا يُتعِبُ فَهمُهُ الأفهامَ .
 بهترين سخن، آن است كه گوشها از شنيدن آن رنجه و بيزار نشود و فهميدن آن، انديشه ها را به رنج نيندازد.
امام على عليه السلام :
 أحسَنُ الكلامِ ما زانَهُ حُسنُ النِّظامِ ، و فَهِمَهُ الخاصُّ و العامُّ .
 بهترين سخن، آن است كه به زيبايى نظم (حسن تأليف و تركيب) آراسته باشد و خاصّ و عام آن را بفهمند.
امام على عليه السلام : 
 خَيرُ الكلامِ ما لا يُمِلُّ و لا يَقِلُّ .
بهترين سخن، آن است كه نه ملال آورد و نه اندك باشد [اطناب مملّ و ايجاز مخلّ در آن نباشد].

سخنان جامع (كم لفظ و پر معنا)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
بُعِثتُ بجَوامِعِ الكَلِمِ ، و نُصِرتُ بالرُّعبِ .
من با سخنان جامع مبعوث شدم و با رُعب و وحشت [كه خداوند در دل كفّار افكند ]يارى شدم.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ آنگاه كه باديه نشينى از او خواهش كرد كه سخنان جامع را به او بياموزد ـ فرمود :
 آمُرُكَ أن لا تَغضَبَ، فأعادَ علَيهِ الأعرابيُّ المَسألَةَ ثلاثَ مَرّاتٍ حتّى رَجَعَ الرجُلُ إلى نفسِهِ ، فقالَ : لا أسألُ عن شيءٍ بعدَ هذا ! .
 توصيه مى كنم كه خشم نگيرى. باديه نشين، خواهش خود را سه بار تكرار كرد [و همان جواب را شنيد ]تا اين كه آن مرد به خود آمد و گفت: بعد از اين ديگر سؤالى نمى كنم!
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ وقتى كه يزيد جعفى از ايشان خواهش كرد كه جمله اى به او بفرمايد، كه جامع باشد ـ فرمود :
اِتَّقِ اللّه َ فيما تَعلَمُ .
 در آنچه مى دانى، از خدا بترس.
بحار الأنوار ـ به نقل از عطاء بن سائب ـ : امام باقر عليه السلام از نياكان خود به نقل از رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : 
 اُعطِيتُ خَمسا لم يُعطَهُنَّ نَبيٌّ كانَ قَبلي : اُرسِلتُ إلَى الأبيَضِ و الأسوَدِ و الأحمَرِ ، و جُعِلَت لي الأرضُ مَسجِدا ، و نُصِرتُ بالرُّعبِ ، و اُحِلَّت لِيَ الغَنائمُ ، و لم تَحِلَّ لِأحَدٍ ـ أو قال : لِنبيٍّ قَبلي ـ و اُعطِيتُ جَوامِعَ الكَلِمِ قالَ عطاءٌ : فسألتُ أبا جعفرٍ عليه السلام قلتُ : ما جَوامِعُ الكَلِمِ ؟ قالَ : القرآنُ .
پنج چيز به من داده شده كه به هيچ يك از پيامبران پيش از من داده نشده است: من به سوى سفيد و سياه و سرخ فرستاده شده ام [رسالتم جهانى است]، [همه جاى ]زمين براى من سجده گاه قرار داده شده، با رُعب و وحشت يارى شدم، غَنايِم برايم حلال شده، در حالى كه براى هيچ كس ـ يا فرمود: هيچ پيامبرى پيش از من ـ حلال نشده بود و سخنان جامع به من داده شده است. از امام باقر عليه السلام پرسيدم: سخنان جامع چيست؟ فرمود: قرآن.

ارزش و برترى خوش سخنى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به مردى كه پرسيد برترين كارها كدام است ـ فرمود :
 إطعامُ الطَّعامِ، و إطيابُ الكلامِ .
 اطعام كردن و نيكو سخن گفتن.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 إنّ في الجَنَّةِ غُرَفا يُرى ظاهِرُها مِن باطِنِها و باطِنُها مِن ظاهِرِها ، يَسكُنُها مِن اُمَّتي مَن أطابَ الكلامَ ، و أطعَمَ الطَّعامَ، و أفشَى السَّلامَ، و أدامَ الصِّيامَ، و صَلَّى باللَّيلِ و النّاسُ نِيامٌ .
 در بهشت اتاقهايى است كه بيرون آنها از درونشان ديده مى شود و درونشان از بيرونشان. در اين اتاقها كسانى از امّت من ساكن مى شوند كه خوش سخن بگويند، اطعام كنند، سلام را رواج دهند، روز، روزه دارى كنند و شب هنگام كه مردم خفته اند، نماز بگزارند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 
و الذي نفسِي بِيَدِهِ ، ما أنفَقَ النّاسُ مِن نَفَقةٍ أحَبَّ مِن قَولِ الخَيرِ .
سوگند به آن كه جانم در دست اوست، مردم هيچ انفاقى نكردند كه دوست داشتنى تر از گفتار نيك باشد.
امام على عليه السلام : 
ثلاثٌ مِن أبوابِ البِرِّ : سَخاءُ النفسِ ، و طِيبُ الكلامِ ، و الصَّبرُ علَى الأذى .
سه چيز از درهاى نيكى است: سخاوت نفْس و نيكويى گفتار و شكيبايى در برابر آزار.
امام على عليه السلام : 
قُولُوا الخَيرَ تُعرَفوا بهِ ، و اعمَلُوا الخَيرَ تكونوا مِن أهلِهِ .
گفتار نيك بگوييد تا به آن معروف شويد و كردار نيك كنيد تا از اهل آن [نيكو كرداران ]باشيد.
 امام على عليه السلام : 
 أجمِلُوا في الخِطابِ تَسمَعُوا جَميلَ الجَوابِ .
زيبا سخن بگوييد تا پاسخ زيبا بشنويد.
امام على عليه السلام : 
نَكيرُ الجَوابِ مِن نَكيرِ الخِطابِ 
زشتى پاسخ [كه مى شنوى]، از زشتى سخن است [كه مى گويى].
امام على عليه السلام :
مَن حَسُنَ كلامُهُ كانَ النُّجحُ أمامَهُ .
 هر كه گفتارش نيكو باشد، رستگارى پيش روى اوست.
امام على عليه السلام : 
 لا تُرَخِّصْ لِنفسِكَ في شيءٍ مِن سَيِّئِ الأقوالِ و الأفعالِ .
به خودت اجازه كمترين زشت گفتارى و زشت كردارى مده.
امام على عليه السلام :
عَوِّدْ لِسانَكَ حُسنَ الكلامِ تَأمَنِ المَلامَ .
 زبانت را به نكو گويى عادت ده، تا از سرزنش ايمن مانى.
 امام على عليه السلام :
عَوِّدْ لِسانَكَ لِينَ الكلامِ و بَذلَ السَّلامِ ، يَكثُرْ مُحِبُّوكَ وَ يقِلَّ مُبغِضُوكَ .
 زبانت را به نرم گويى و سلام كردن[به ديگران] عادت ده، تا دوستدارانت زياد شوند و بد خواهانت اندك.
امام على عليه السلام : 
 مَن عَذُبَ لِسانُهُ كَثُرَ إخوانُهُ .
كسى كه زبانش شيرين باشد،برادرانش زياد شوند.
امام زين العابدين عليه السلام : 
القَولُ الحَسَنُ يُثرِي المالَ ، و يُنمي الرِّزقَ ، و يُنسِئُ في الأجَلِ ، و يُحَبِّبُ إلَى الأهلِ ، و يُدخِلُ الجَنَّةَ .
گفتار نيك، دارايى را زياد مى كند و روزى را افزايش مى دهد و اجل را به تأخير مى اندازد و انسان را نزد خانواده محبوب مى گرداند و [شخص را ]به بهشت مى برد.
امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «و با مردم[به زبان ]خوش سخن بگوييد» ـ فرمود : 
قولوا للناسِ أحسَنَ ما تُحِبُّونَ أن يُقالَ فيكُم .
بهترين سخنى را كه دوست داريد درباره شما گفته شود، به مردم بگوييد.
امام صادق عليه السلام :
 مَعاشِرَ الشِّيعَةِ ، كونوا لنا زَينا و لا تكونوا علَينا شَينا ، قولوا لِلناسِ حُسنا ، و احفَظُوا ألسِنَتَكُم ، و كُفُّوها عنِ الفُضولِ و قَبيحِ القَولِ .
 اى گروه شيعه! مايه زيور ما باشيد و باعث عيب و ننگ، نباشيد. با مردم نيكو سخن بگوييد و زبانهايتان را نگه داريد و از زياده گويى و سخن زشت، بازشان داريد.
امام صادق عليه السلام :
  اِتَّقُوا اللّه َ و لا تَحمِلُوا النّاسَ على أكتافِكُم ، إنَّ اللّه َ يَقولُ في كتابِهِ : «و قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنا» .
 از خدا بترسيد و مردم را بر شانه هايتان سوار نكنيد. خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: «و با مردم [به زبان ]خوش سخن بگوييد».

گوناگون

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الكلامُ ثلاثةٌ : فَرابِحٌ ، و سالِمٌ ، و شاحِبٌ . فأمّا الرابِحُ فالذي يَذكُرُ اللّه َ ، و أمّا السالِمُ فالذي يَقولُ ما أحَبَّ اللّه ُ ، و أمّا الشاحِبُ فالذي يَخوضُ في النّاسِ .
 سخن سه گونه است: سودآور، سالم و پژمرده. اما سودآور، [سخن] كسى است كه خدا را ياد مى كند. اما سالم، [سخن] كسى است كه آن مى گويد كه خدا دوست دارد و امّا پژمرده، [سخن ]كسى است كه به طعن و تمسخر مردم مى پردازد.
امام على عليه السلام : 
لِلكلامِ آفاتٌ .
سخن را، آفتهايى است.
امام على عليه السلام : 
 شَرُّ القَولِ ما نَقَضَ بَعضُهُ بَعضا .
بدترين سخن، سخنى است كه قسمتى از آن قسمت ديگرش را نقض كند.
امام على عليه السلام : 
 الألفاظُ قَوالِبُ المَعاني .
الفاظ، قالبهاى معانى اند.
امام على عليه السلام : 
 لِكُلِّ مَقامٍ مَقالٌ .
هر جايى را، سخنى است.
امام على عليه السلام : 
 لا تَتَكلَّمَنَّ إذا لم تَجِدْ لِلكلامِ مَوقِعا 
هر گاه براى سخن جايى (تأثيرى) نيافتى، هرگز سخن مگو.
امام على عليه السلام :
 لِأهلِ الفَهمِ تُصَرَّفُ الأقوالُ .
 سخن، از براى اهل فهم، برگردانيده مى شود .
امام على عليه السلام :
لِسانُ الحالِ أصدَقُ مِن لِسانِ المَقالِ .
 زبان حال، راستگوتر از زبان گفتار است.
امام على عليه السلام :
 مَن أعجَبَهُ قَولُهُ فقد غَرَبَ عَقلُهُ .
 كسى كه گفتارش او را خوش آيد، هر آينه خردش غروب كرده است.
میزان الحکمه،جلد دهم.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث