کتاب و نوشته از نظر احادیث
۲۲ تیر ۱۳۹۴ 0 معارفعناوین
كتاب و نوشته
امام على عليه السلام :
الكُتُبُ بَساتِينُ العُلَماءِ .
كتابها، بوستانهاى دانشمندانند.
امام على عليه السلام :
الكِتابُ أحَدُ المُحدِّثَينِ .
نامه، يكى از دو سخن گوست.
امام على عليه السلام :
الكِتابُ تَرجُمانُ النِّيَّةِ
نوشته، بازگو كننده نيّت (انديشه) است.
امام على عليه السلام :
نِعمَ المُحَدِّثُ الكتابُ .
خوب سخنگويى است، كتاب (نامه).
امام على عليه السلام :
مَن تَسَلّى بالكُتبِ لم تفُتْهُ سَلوَةٌ
كسى كه خود را با كتابها آرامش دهد، هيچ آرامشى را از دست ندهد.
امام صادق عليه السلام ـ خطاب به مفضّل بن عمر ـ فرمود :
اُكتُبْ و بُثَّ عِلمَكَ في إخوانِكَ ، فإن مِتَّ فَأورِثْ كُتبَكَ بَنيكَ ، فإنّهُ يَأتِي علَى النّاسِ زَمانُ هَرجٍ لا يَأنَسُونَ فيه إلاّ بكُتُبِهِم .
بنويس و دانش خود را در ميان برادرانت منتشر كن و چون [خواستى ]بميرى، آن را به پسرانت ميراث ده؛ زيرا زمانه اى پر آشوب بر مردم مى رسد كه در آن زمان جز با كتابهايشان همدم نشوند.
امام صادق عليه السلام :
مَنَّ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ علَى النّاسِ بَرِّهِم و فاجِرِهِم بالكِتابِ و الحِسابِ ، و لو لا ذلكَ لَتَغالَطُوا .
خداوند عزّ و جلّ، با نعمتِ نوشتن و حساب كردن بر مردم، از نيك و بد، منّت نهاد و اگر اين دو كار نبود، آنان دچار اشتباه مى شدند.
نويسندگى و شخصيت نويسنده
امام على عليه السلام :
رَسولُكَ تَرجُمانُ عَقلِكَ ، و كِتابُكَ أبلَغُ ما يَنطِقُ عَنكَ .
فرستاده تو ترجمان خرد توست، و نوشته ات رساترين سخنگوى تو.
امام على عليه السلام :
كِتابُ الرَّجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ و بُرهانُ فَضلِهِ .
نوشته (نامه) مرد، نشان خرد او و دليل فضل اوست.
امام على عليه السلام :
كِتابُ المَرءِ مِعيارُ فَضلِهِ و مِسبارُ نُبلِهِ .
نوشته انسان، معيار فضل او و ژرفا سنج هوش اوست.
امام على عليه السلام :
إذا كَتَبتَ كتابا فَأعِدْ فيهِ النَّظرَ قَبلَ خَتمِهِ ؛ فإنّما تَختِمُ على عَقلِكَ .
هر گاه نامه اى نوشتى،پيش از آن كه مُهرش كنى، آن را باز نگرى كن؛ زيرا كه در حقيقت بر خرد خويش مُهر مى نهى.
امام على عليه السلام :
عُقولُ الفُضَلاءِ في أطرافِ أقلامِها .
خردهاى دانشمندان، در نوك خامه هاى آنهاست.
امام على عليه السلام ـ در حكم خود به مالك اشتر ـ نوشت :
اُنظُرْ في حالِ كُتّابِكَ ، فَوَلِّ على اُمورِكَ خَيرَهُم ، و اخصُصْ رَسائلَكَ التي تُدخِلُ فيها مَكائدَكَ و أسرارَكَ بأجمَعِهِم لِوُجوهِ صالِحِ الأخلاقِ ممَّن لا تُبطِرُهُ الكَرامَةُ ، فَيَجترِئَ بها علَيكَ في خِلافٍ لَكَ بحَضرَةِ مَلَأٍ ، و لا تَقصُرُ بهِ الغَفلَةُ عن إيرادِ مُكاتَباتِ عُمّالِكَ علَيكَ ، و إصدارِ جَواباتِها علَى الصَّوابِ عنكَ ، فيما يَأخُذُ لكَ و يُعطي مِنكَ
ديگر آن كه درباره دبيران و نويسندگانت به دقّت نظر كن و بهترين آنان را به كارهاى خويش بگمار و [نگارش ]نامه هايى را كه نقشه ها و اسرارت را در آنها مى نويسى، تنها به كسى وا گذار كه بيشتر از همه، واجد اخلاق شايسته و نيك باشد؛ كسى كه احترام تو نسبت به او، سرمستش نسازد و در نتيجه، در حضور بزرگان با تو مخالفت و گستاخى نكند و غفلت و مسامحه كارى او سبب نشود تا در رساندن نامه هاى كارگزارانت به تو كوتاهى كند و از طرف تو، درباره آنچه براى تو مى گيرد يا از طرف تو مى دهد، پاسخهاى درست به آن نامه ها ننويسد.
امام صادق عليه السلام :
يُستَدَلُّ بكِتابِ الرَّجُلِ على عَقلِهِ و مَوضِعِ بَصيرَتِهِ ، و برَسولِهِ على فَهمِهِ و فِطنَتِهِ .
از نوشته مرد پى به خرد و بينش او بُرده مى شود و از فرستاده اش پى به فهم و هوش او.
تشويق به نوشتن دانش
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
قَيِّدُوا العِلمَ بالكِتابِ .
علم را، با نوشتن در بند كشيد.
منية المريد : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
قَيِّدُوا العِلمَ . قيلَ : و ما تَقييدُهُ ؟ قالَ : كِتابَتُهُ .
علم را در بند كشيد. عرض شد: در بند كشيدن آن چگونه است؟ فرمود: با نوشتن آن.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
اكتُبُوا العِلمَ قبلَ ذَهابِ العُلَماءِ، و إنّما ذَهابُ العِلمِ بِمَوتِ العُلَماءِ .
دانش را، پيش از رفتن دانشمندان، بنويسيد؛ زيرا رفتن علم به درگذشت دانشمندان، است.
امام حسن عليه السلام ـ آن گاه كه فرزندان و برادر زادگان خود را احضار كرد ـ فرمود :
إنّكُم صِغارُ قَومٍ و يُوشِكُ أن تَكونوا كِبارَ قَومٍ آخَرينَ ، فَتَعَلَّمُوا العِلمَ ، فَمَن لم يَستَطِعْ مِنكُم أن يَحفَظَهُ فَلْيَكتُبْهُ و ليَضَعْهُ في بَيتِهِ .
شما خردسالانِ قومى (نسلى) هستيد كه به زودى بزرگان قوم (نسلى) ديگر مى شويد. پس دانش بياموزيد و هر يك از شما كه نمى تواند علم را در حافظه اش نگه دارد، آن را بنويسد و در خانه اش نگهدارى كند.
امام صادق عليه السلام :
اكتُبُوا ؛ فإنَّكُم لا تَحفَظُونَ إلاّ بالكِتابِ .
بنويسيد؛ زيرا جز با نوشتن، حفظ نمى كنيد.
امام صادق عليه السلام :
اكتُبُوا ؛ فإنّكُم لا تَحفَظُونَ حتّى تَكتُبوا .
بنويسيد؛ زيرا تا ننويسيد، حفظ نمى كنيد.
امام صادق عليه السلام ـ به ابو بصير ـ فرمود :
دَخَلَ عَليَّ اُناسٌ مِن أهلِ البصرةِ فَسَألُوني عَن أحاديثَ و كَتَبُوها ، فما يَمنَعُكُم مِن الكِتابِ ؟ ! أمَا إنّكُم لن تَحفَظُوا حتّى تَكتُبوا .
عدّه اى از بصريان پيش من آمدند و احاديثى از من پرسيدند و آنها را نوشتند؛ شما چرا نمى نويسيد؟ بدانيد كه تا ننويسيد، هرگز حفظ نخواهيد كرد.
امام صادق عليه السلام :
القَلبُ يَتَّكِلُ علَى الكِتابَةِ
دل، به نوشتن آرام مى گيرد.
ثواب تأليف و نوشتن
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ إذا ماتَ و تَرَكَ وَرَقةً واحِدَةً علَيها عِلمٌ تَكونُ تِلكَ الوَرَقةُ يَومَ القِيامَةِ سِترا فيما بَينَهُ و بَينَ النّارِ ، و أعطاهُ اللّه ُ تباركَ و تعالى بكُلِّ حَرفٍ مَكتوبٍ علَيها مَدينَةً أوسَعَ مِن الدُّنيا سَبعَ مَرّاتٍ .
هر گاه مؤمن بميرد و يك برگه كه روى آن علمى نوشته شده باشد از خود بر جاى گذارد، روز قيامت آن برگه پرده ميان او و آتش مى شود و خداوند تبارك و تعالى به ازاى هر حرفى كه روى آن نوشته شده، شهرى هفت برابر پهناورتر از دنيا به او مى دهد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن كَتَبَ عَنِّي عِلما أو حَديثا لم يَزَلْ يُكتَبْ لَهُ الأجرُ ما بَقِيَ ذلكَ العِلمُ و الحَديثُ .
هر كس دانشى يا حديثى از من بنويسد تا آن دانش و حديث باقى است، برايش اجر نوشته شود.
كتابهايى كه خدا نازل كرده است
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال ابوذر از تعداد كتابهايى كه خداوند نازل كرده است ـ فرمود :
مِائةُ كِتابٍ و أربَعةُ كُتُبٍ، أنزَلَ اللّه ُ على شَيثٍ خَمسينَ صَحيفَةً ، و على إدريسَ ثَلاثينَ صَحيفَةً ، و على إبراهيمَ عِشرينَ صَحيفَةً ، و أنزَلَ التَّوراةَ و الإنجيلَ و الزَّبورَ و الفُرقانَ
يكصد و چهار كتاب: پنجاه صحيفه بر شيث نازل كرد، سى صحيفه بر ادريس، بيست صحيفه بر ابراهيم و تورات و انجيل و زبور و قرآن.
امام على عليه السلام :
و لم يُخْلِ اللّه ُ سبحانَهُ خَلقَهُ مِن نَبِيٍّ مُرسَلٍ ، أو كتابٍ مُنزَلٍ ، أو حُجَّةٍ لازِمَةٍ ، أو مَحَجَّةٍ قائمَةٍ .
و خداوند سبحان، آفريدگان خود را از پيامبرى مرسل، يا كتابى آسمانى، يا حجّتى متقن، يا راهى روشن و استوار بى بهره نگذاشت.
آداب نوشتن
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ مِفتاحُ كلِّ كِتابٍ .
بسم اللّه الرحمن الرحيم، سر آغاز هر نوشته اى است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن كَتَبَ بسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ مُجوَّدَةً تَعظيما للّه ِِ غَفَرَ اللّه ُ لَهُ .
هر كس، به احترام خدا، بسم اللّه الرحمن الرحيم را با خط خوش بنويسد، خداوند او را بيامرزد.
امام صادق عليه السلام :
اكتُبْ بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ مِن أجوَدِ كتابِكَ .
بسم اللّه الرحمن الرحيم را با نيكوترين خطّ خود بنويس.
امام صادق عليه السلام :
لا تَدَعْ بسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ و إن كانَ بعدَهُ شِعرٌ .
بسم اللّه الرحمن الرحيم را فرو مگذار اگر چه قبل از يك شعر باشد.
میزان الحکمه،جلد دهم.