جبران کردن از نظر احادیث
۲۱ تیر ۱۳۹۴ 0 معارفعناوین
جبران خوبى با خوبى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن أتى إلَيهِ مَعروفٌ فوَجَدَ فَلْيُكافِ ، و مَن لَم يَجِدْ فَلْيُثنِ عَلَيهِ ، فإنَّ مَن أثنى عَلَيهِ فقدَ شَكَرَهُ ، و مَن كَتَمَهُ فقَد كَفَرَهُ .
هر كس كه احسانى به او شود و بتواند جبران كند، بايد آن را تلافى نمايد و اگر نتواند، بايد از آن قدردانى كند؛ زيرا كسى كه از احسانى قدردانى كند، در واقع از آن سپاسگزارى كرده است و هر كس احسان را ناديده بگيرد، ناسپاسى كرده است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن آتاكُم مَعروفا فكافِئوهُ ، و إن لَم تَجِدوا ما تُكافِئونَهُ فادْعوا اللّه َ لَهُ حتّى تَظُنّوا أنَّكُم قَد كافَيتُمُوهُ .
هر گاه كسى به شما نيكى كرد، جبرانش كنيد و اگر چیزى نداشتيد كه آن را جبران نماييد، برايش به درگاه خدا دعا كنيد، چندان كه فكر كنيد پاداش احسان او را داده ايد.
امام على عليه السلام ـ در بيان حقوق ـ فرمود :
ثُمّ جَعَلَ سُبحانَهُ مِن حُقوقِهِ حُقوقا افتَرَضَها لِبَعضِ النّاسِ عَلى بَعضٍ ، فَجَعَلَها تَتَكافَأُ في وُجوهِها . و يُوجِبُ بَعضُها بَعضا ، و لا يُستَوجَبُ بَعضُها إلاّ بِبَعضٍ .
آن گاه خداوند سبحان از جمله حقوق خويش، براى مردم حقوقى نسبت به يكديگر واجب فرمود. و آنها را به گونه اى قرار داد كه يكديگر را جبران مى كنند و هر يك موجب ديگرى مى شود و هر حقى جز در مقابل حقى ديگر، واجب نمى شود.
امام على عليه السلام :
المُكافأةُ عِتقٌ .
جبران كردن [نيكى با نيكى]، موجب آزاد شدن [از حق احسان ]است.
امام على عليه السلام :
أطِلْ يَدَكَ في مُكافَأةِ مَن أحسَنَ إلَيكَ، فإن لَم تَقدِرْ فلا أقَلَّ مِن أن تَشكُرَهُ .
براى عوض دادن به كسى كه به تو نيكى كرده است دستت را دراز كن و اگر توانايى [جبران ]نداشتى، دست كم از او تشكر كن.
امام على عليه السلام :
مَن جازاكَ بِالشُّكرِ فقَد أعطاكَ أكثَرَ مِمّا أخَذَ مِنكَ .
كسى كه در عوضِ نيكى تو، تشكّر و قدردانى كند، بيش از آنچه از تو گرفته به تو داده است.
امام على عليه السلام :
إذا حُيِّيتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بأحسَنَ مِنها ، و إذا اُسدِيَت إلَيكَ يَدٌ فكافِئْها بِما يُربي عَليها ، و الفَضلُ مَعَ ذلكَ لِلبادِئِ .
هر گاه به تو درودى گفته شد، با درودى بهتر از آن پاسخ گوى و هر گاه احسانى به تو شد، به احسانى بهتر از آن جبرانش كن. با وجود اين، فضيلت از آنِ آغازگر [نيكى ]است.
امام على عليه السلام :
مَن صَنَعَ مِثلَ ما صُنِعَ إلَيهِ فقَد كافَأ ، و مَن أضعَفَ كانَ شَكورا .
هر كس همان احسانى را كند كه به او شده است، آن را پاداش داده و هر كس به بيشتر از آن تلافى كند، شكور (بسيار سپاسگزار) است.
امام كاظم عليه السلام :
المَعروفُ غُلٌّ لا يَفُكُّهُ إلاّ مُكافَأةٌ أو شُكرٌ .
نيكى و احسان قلاده اى است كه جز جبران كردن يا تشكر آن را باز نمى كند.
امام كاظم عليه السلام ـ درباره آيه «آيا سزاى نيكى جز نيكى است؟» ـ فرمود :
جَرَت في المُؤمِنِ و الكافِرِ و البَرِّ و الفاجِرِ ، مَن صُنِعَ إلَيهِ مَعروفٌ فعَلَيهِ أن يُكافِئَ بهِ ، و لَيسَتِ المُكافَأةُ أن تَصنَعَ كما صَنَعَ حتّى تَرى فَضلَكَ ، فإن صَنَعتَ كما صَنَعَ فلَهُ الفَضلُ بِالابتِداءِ .
اين آيه درباره مؤمن و كافر و نيك و بد جارى است. به هر كس خوبى شود، بايد آن را پاداش دهد. پاداش دادن، اين نيست كه همان احسانى را كنى كه او كرده است، مگر اين كه برترى خود را نشان دهى؛ زيرا اگر همان را كنى كه او كرده است، به سبب اين كه آغازگر احسان مى باشد، برترى از آنِ اوست.
تلافى كردن بدى با بدى
امام على عليه السلام :
مَن عامَلَ بِالبَغيِ كوفِيَ بِهِ .
هر كه به ستم رفتار كند، با او مقابله به مثل شود.
تلافى ناشايست
امام على عليه السلام :
أقبَحُ المُكافاةِ المُجازاةُ بِالإساءَةِ
زشت ترين تلافى، پاداش دادن [نيكى ]با بدى است.
امام صادق عليه السلام :
مَن كافَأ السَّفيهَ بِالسَّفَهِ فقَد رَضِيَ بِما اُتيَ إلَيهِ حَيثُ احتَذى مِثالَهُ .
هر كس [رفتار]شخص نابخرد [نسبت به خود] را با نابخردى تلافى كند، به رفتارى كه [از جانب نابخرد] با او شده رضايت داده است؛ زيرا از نمونه او پيروى كرده است.
امام صادق عليه السلام :
مَن أكرَمَكَ فأكرِمْهُ ، و مَنِ استَخَفَّكَ فأكرِمْ نَفسَكَ عَنهُ .
هر كس تو را گرامى داشت، تو نيز او را گرامى بدار و هر كس به تو بى احترامى كرد، خودت را در مرتبه او قرار مده.
نكوهش انتقامگيرى
امام على عليه السلام :
لا سُؤدُدَ مَع انتِقامٍ .
با انتقامگيرى، سرورى در كار نيست.
امام على عليه السلام :
التَّسَرُّعُ إلَى الانتِقامِ أعظَمُ الذُّنوبِ .
شتاب در انتقامگيرى، بزرگترين گناهان است.
امام على عليه السلام :
مَن لَم يُحسِنِ العَفوَ أساءَ بِالانتِقامِ .
هر كه خصلتِ نيكِ گذشت را نداشته باشد، رفتار زشتِ انتقام را در پيش گيرد.
امام على عليه السلام :
سُوءُ العُقوبَةِ مِن لُؤمِ الظَّفَرِ .
بد كيفر دادن، از پستىِ پيروزى است.
امام على عليه السلام :
أقبَحُ أفعالِ المُقتَدِرِ الانتِقامُ .
زشت ترين كارهاى شخص قدرتمند، انتقام گرفتن است.
امام على عليه السلام :
قُوَّةُ الحِلمِ عِندَ الغَضَبِ أفضَلُ مِنَ القُوَّةِ عَلَى الانتِقامِ .
توانايى بردبارى هنگام خشم، با ارزشتر از توانايى بر انتقام است.
امام على عليه السلام :
مَنِ انتَقَمَ مِنَ الجاني أبطَلَ فَضلَهُ في الدُّنيا وفاتَهُ ثَوابُ الآخِرَةِ .
هر كس از گنهكار انتقام كشد،ارزش و برترى خود را در دنيا از بين ببرد و ثواب آخرت را از دست بدهد.
امام على عليه السلام :
لا تَطلُبَنَّ مُجازاةَ أخيكَ و إن حَثا التُّرابَ بِفِيكَ .
در پى مجازات كردن برادرت مباش، اگر چه به دهانت خاك بپاشد.
امام صادق عليه السلام : در تورات آمده است:
يا بنَ آدمَ··· إذا ظُلِمتَ بِمَظلِمَةٍ فارضَ بِانتِصاري لَكَ؛ فإنَّ انتِصاري لَكَ خَيرٌ مِن انتِصارِكَ لِنفَسِكَ .
اى آدمى زاده! هر گاه به تو ستمى شد، به انتقامى كه من برايت بگيرم رضايت ده؛ زيرا من بهتر از تو برايت انتقام مى گيرم.
پاداش خوبى را با بدى دادن
امام على عليه السلام :
عادَةُ اللِّئامِ المُكافأةُ بِالقَبيحِ عَنِ الإحسانِ .
عادت فرومايگان، پاداش دادن نيكى با بدى است.
امام على عليه السلام :
شَرُّ النّاسِ مَن كافى عَلَى الجَميلِ بِالقَبيحِ .
بدترين مردم كسى است كه خوبى را با بدى پاداش دهد.
امام على عليه السلام :
مَن كافَأ الإحسانَ بالإساءَةِ فقدَ بَرِئَ مِنَ المُرُوَّةِ .
هر كه نيكى را با بدى پاداش دهد، از مروّت به دور است.
پاداش دادن بدى با خوبى
امام على عليه السلام :
مِن كَمالِ الإيمانِ مُكافاةُ المُسيءِ بِالإحسانِ .
از [نشانه هاى] كمال ايمان اين است كه بدى كننده را به نيكى پاداش دهى.
امام على عليه السلام :
مَن لَم يُجازِ الإساءَةَ بِالإحسانِ فلَيسَ مِنَ الكِرامِ .
كسى كه بدى را به نيكى پاداش ندهد، از بزرگواران نيست.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در بخشى از دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت :
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلهِ ، و سَدِّدْني لِأن اُعارِضَ مَن غَشَّني بِالنُّصحِ ، و أجزِيَ مَن هَجَرَني بِالبِرِّ ، و اُثيبَ مَن حَرَمَني بِالبَذلِ ، و اُكافِئَ مَن قَطَعَني بِالصِّلَةِ ، و اُخالِفَ مَنِ اغتابَني إلى حُسنِ الذِّكرِ
بار خدايا! بر محمّد و آل او صلوات فرست و مرا توفيق ده، تا با كسى كه نسبت به من دغلكارى كرده، خيرخواهى و صداقت ورزم و كسى را كه از من قهر كرده، با دوستى پاداش دهم و كسى را كه از من دريغ كرده، با دَهِش عوض دهم و كسى را كه از من بريده، با پيوند پاداش دهم و از آن كه غيبت مرا كرده، به نيكى ياد كنم.
از هر دست بدهى با همان دست مى گيرى
امام على عليه السلام :
مَن حَفَرَ بِئرا لِأخيهِ وَقَعَ فيها ، و مَن هَتَكَ حِجابَ غَيرِهِ انْكَشَفَتْ عَوراتُ بَيتهِ .
هر كه براى برادرش چاهى كند، خود در آن افتد و هر كه پرده [حرمت] ديگرى را بدرد، عيبهاى درون خانه او بر ملا شود.
امام على عليه السلام :
مَن عابَ عِيبَ ، و مَن شَتَمَ اُجيبَ ، و مَن غَرَسَ أشجارَ التُّقى اجتَنى ثِمارَ المُنى .
هر كه عيبجويى كند، عيبجويى شود و هر كه ناسزا گويد، پاسخ [ناسزا] شنود و هر كه درختهاى تقوا بنشاند، ميوه هاى آرزوها بچيند.
امام على عليه السلام :
كَما تَدينُ تُدانُ .
از هر دست بدهى، با همان دست پس مى گيرى.
امام صادق عليه السلام :
مَن كَشَفَ عَن حِجابِ غَيرِهِ تَكَشَّفَت عَوراتُ بَيتِه ، و مَن سَلَّ سَيفَ البَغيِ قُتِلَ بِهِ ، و مَنِ احتَفَرَ لِأخيهِ بِئرا سَقَطَ فيها، و مَن داخَلَ السُّفَهاءَ حُقِّرَ ، و مَن خالَطَ العُلَماءَ وُقِّرَ ، و مَن دَخَلَ مَداخِلَ السَّوءِ اتُّهِمَ
هر كه پرده ديگرى را كنار زند، عيبهاى خانه خودش نمايان شود و هر كه تيغ ستم بركشد، [خودش] با همان كشته شود و هر كه براى برادر خود چاهى بكَنَد، خود در آن افتد و هر كه با نابخردان درآميزد، بى مقدار شود و هر كه با دانايان بنشيند، با وقار و گرانمايه شود و هر كه به جاهاى بد وارد شود، مورد سوء ظنّ و تهمت قرار گيرد.
امام صادق عليه السلام :
بَرُّوا آباءَكُم يَبَرَّكُم أبناؤكُم ، و عِفّوا عَن نِساءِ النّاسِ تَعِفَّ نِساؤكُم .
با پدرانتان خوشرفتارى كنيد تا فرزندانتان با شما خوشرفتارى كنند، و نسبت به زنان مردم عفّت ورزيد تا نسبت به زنان شما عفّت ورزند.
بحار الأنوار : در انجيل آمده است:
ألاّ تَدينوا و أنتُم خُطّاءٌ فيُدانَ مِنكُم بِالعَذابِ ، لا تَحكُموا بِالجَورِ فيُحكَمَ عَلَيكُم بِالعَذابِ ، بِالمِكيالِ الّذي تَكيلونَ يُكالُ لَكُم ، و بِالحُكمِ الّذي تَحكُمونَ يُحكَمُ عَلَيكُم .
هان! در حالى كه خودتان خطا كاريد، كيفر ندهيد، كه با عذاب كيفر داده مى شويد. ظالمانه حكم نكنيد، كه به عذاب درباره شما حكم مى شود. با همان پيمانه اى كه كيل مى كنيد، براى شما كيل مى شود و به همان گونه كه حكم مى كنيد، درباره شما حكم مى شود.
میزان الحکمه،جلد دهم.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
