تنبلی از نظر احادیث
۲۱ تیر ۱۳۹۴ 0 معارفعناوین
تنبلی
امام على عليه السلام :
إنّ مِن أبغَضِ الرِّجالِ إلَى اللّه ِ تعالى لَعَبدا وَكَلَهُ اللّه ُ إلى نفسِهِ ، جائرا عن قَصدِ السَّبيلِ ، سائرا بغيرِ دَليلٍ ، إن دُعِيَ إلى حَرثِ الدُّنيا عَمِلَ ، و إن دُعِيَ إلى حَرثِ الآخِرَةِ كَسِلَ .
از منفورترين كسان نزد خداوند متعال، بنده اى است كه خداوند او را به خودش وا گذاشته است، به نحوى كه از راه راست منحرف شده، بى رهنما راه مى سپُرد، اگر به كِشته دنيايش بخوانند كار مى كند و اگر به كِشته آخرت [عمل صالح و پاداش اخروى] فرايش خوانند تنبلى نشان مى دهد.
امام على عليه السلام :
إنَّ الأشياءَ لمّا ازدَوَجَتْ ازدَوَجَ الكَسَلُ و العَجزُ فَنَتجا بَينَهُما الفَقرَ .
آنگاه كه اشياء با يكديگر جفت شدند، تنبلى و ناتوانى با هم ازدواج كردند و از آنها فقر متولّد شد.
امام على عليه السلام :
آفةُ النُّجْحِ الكَسَلُ .
آفت موفقيت، تنبلى است.
امام على عليه السلام :
المؤمنُ يرغَبُ فيما يَبقى ، و يَزهَدُ فيما يَفنى ··· بَعيدٌ كَسَلُهُ ، دائمٌ نَشاطُهُ .
مؤمن به آنچه ماندنى است راغب است و از آنچه رفتنى است روي گردان··· از تنبلى به دور است و پيوسته سرزنده و كوشاست.
امام على عليه السلام :
علَيكَ بِإدمانِ العَمَلِ في النَّشاطِ و الكَسَلِ
در حال نشاط و تنبلى بر عمل مداومت كن.
امام على عليه السلام :
لا تَتَّكِلْ في اُمورِكَ على كَسلانَ
در كارهاى خود به آدم تنبل تكيه مكن.
امام على عليه السلام :
مَن دامَ كَسَلُهُ خابَ أمَلُهُ
كسى كه پيوسته تنبلى كند، در رسيدن به آرزويش ناكام ماند.
امام على عليه السلام :
الكَسَلُ يُفسِدُ الآخِرَةَ .
تنبلى، آخرت را تباه مى كند.
امام باقر عليه السلام :
الكَسَلُ يُضِرُّ بالدِّينِ و الدُّنيا .
تنبلى به دين و دنيا زيان مى زند.
امام باقر عليه السلام :
إنّي لاَُبغِضُ الرجُلَ ـ أو اُبغِضُ للرَّجُلِ ـ أن يَكونَ كَسلانَ عن أمرِ دُنياهُ ، و مَن كَسِلَ عَن أمرِ دُنياهُ فهُو عن أمرِ آخرتِهِ أكسَلُ .
من نفرت دارم از مرد ـ يا براى مرد ـ كه در كار دنيايش تنبل باشد. هر كه در كار دنيايش تنبل باشد، در كار آخرتش تنبل تر است.
امام صادق عليه السلام :
مَن كَسِلَ عن طَهُورِهِ و صلاتِهِ فليسَ فيهِ خَيرٌ لِأمرِ آخرَتِهِ ، و مَن كَسِلَ عمّا يُصلِحُ بهِ أمرَ مَعيشَتِهِ فليسَ فيهِ خيرٌ لِأمرِ دنياهُ .
هر كه در طهارت و نماز خود تنبلى ورزد، در كار آخرتش به خيرى نمى رسد و هر كه در آنچه معيشت او را به سامان مى آورد تنبلى ورزد، در كار دنيايش به خيرى دست نمى يابد.
امام صادق عليه السلام :
إن كانَ الثَّوابُ مِن اللّه ِ فالكَسَلُ لِما ذا ؟ ! .
اگر پاداش دادن [در برابر كار ]از خداست، ديگر تنبلى چرا؟!
امام صادق عليه السلام :
لا تَستَعِنْ بِكَسلانَ، و لا تَستَشيرَنَّ عاجِزا .
از آدم تنبل كمك مگير و با ناتوان مشورت مكن.
امام صادق عليه السلام :
عَدُوُّ العَمَلِ الكَسَل .
دشمنِ كار، تنبلى است.
پرهيز از تنبلى و بى حوصلگى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا عليُّ··· إيّاكَ و خَصلَتَينِ: الضَّجرَةُ و الكَسَلُ ؛ فإنّكَ إن ضَجِرتَ لم تَصبِرْ على حَقٍّ ، و إن كَسِلتَ لم تُؤَدِّ حَقّا .
اى على!··· از دو خصلت بپرهيز: بى حوصلگى و تنبلى؛ زيرا اگر بى حوصله باشى، بر حق شكيبايى نكنى و اگر تنبل باشى، حقّى را ادا نكنى.
امام على عليه السلام :
إيّاكُم و الكَسَلَ ؛ فإنّه مَن كَسِلَ لم يُؤَدِّ حَقَّ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ .
از تنبلى بپرهيزيد؛ زيرا كسى كه تنبل باشد، حقّ خداوند عزّ و جلّ را نمى گزارد.
امام باقر عليه السلام :
إيّاكَ و الكَسَلَ و الضَّجَرَ؛ فإنّهُما مِفتاحُ كُلِّ شَرٍّ ، مَن كَسِلَ لم يُؤَدِّ حَقّا ، و مَن ضَجِرَ لم يَصبِرْ على حَقٍّ .
از تنبلى و بى حوصلگى بپرهيز؛ زيرا اين دو، كليد هر بدى مى باشند و كسى كه تنبل باشد، حقّى را نگزارد و كسى كه بى حوصله باشد، بر حق شكيبايى نورزد.
امام صادق عليه السلام :
إيّاكَ و خَصلَتَينِ : الضَّجَرُ و الكَسَلُ ؛ فإنّكَ إن ضَجِرتَ لم تَصبِرْ على حَقٍّ ، و إن كَسِلتَ لم تُؤَدِّ حقّا .
از دو خصلت بپرهيز: بى حوصلگى و تنبلى؛ زيرا اگر بى حوصله باشى، بر حق شكيبا نباشى و اگر تنبل باشى، حقّى را به جا نياورى.
امام صادق عليه السلام ـ خطاب به يكى از فرزندان خود ـ فرمود :
إيّاكَ و الكَسَلَ و الضَّجَرَ ؛ فإنّهما يَمنَعانِكَ مِن حَظِّكَ مِن الدُّنيا و الآخِرَةِ .
از تنبلى و بى حوصلگى بپرهيز؛ زيرا كه اين دو خصلت، تو را از بهره دنيا و آخرتت باز مى دارند.
امام صادق عليه السلام :
إيّاكُم و الكَسَلَ ، إنَّ رَبَّكُم رَحيمٌ يَشكُرُ القَليلَ ، إنّ الرجُلَ لَيُصَلِّي الرَّكعَتَينِ تَطَوُّعا يُريدُ بِهِما وَجهَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ فَيُدخِلُهُ اللّه ُ بِهِما الجَنَّةَ ، و إنّهُ يَتَصَدَّقُ بالدِّرهَمِ تَطَوُّعا يُريدُ بهِ وَجهَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ فَيُدخِلُهُ اللّه ُ بهِ الجَنَّةَ .
از تنبلى بپرهيزيد. همانا پروردگار شما مهربان است و از عمل اندك نيز قدردانى مى كند. آدمى براى رضاى خداوند عزّ و جلّ دو ركعت نماز مستحبى مى خواند و خداوند بر اثر آن او را به بهشت مى برد، همچنين براى خشنودى خداوند عزّ و جلّ درهمى صدقه مستحبّى مى دهد و خداوند به سبب آن او را به بهشت مى برد.
امام كاظم عليه السلام :
إيّاكَ و الكَسَلَ و الضَّجَرَ؛ فإنّكَ إن كَسِلتَ لم تَعمَلْ ، و إن ضَجِرتَ لم تُعطِ الحَقَّ .
از تنبلى و بى حوصلگى پرهيز كن؛ چون اگر تنبلى ورزى كار نكنى و اگر بى حوصله باشى، حقّى را نپردازى.
امام كاظم عليه السلام :
إيّاكَ و الضَّجَرَ و الكسلَ ؛ فإنّهُما يَمنَعانِكَ حَظَّكَ مِن الدُّنيا و الآخِرَةِ .
از بى حوصلگى و تنبلى بپرهيز؛ چون اين دو خصلت، تو را از بهره دنيا و آخرتت محروم مى سازند.
پرهيز از سستى و كوتاهى در كار
امام على عليه السلام :
مَن أطاعَ التَّوانِيَ ضَيَّعَ الحُقوقَ
هر كه از سستى فرمان برد، حقوق را تباه سازد.
امام على عليه السلام :
في التَّواني و العَجزِ اُنتجَتِ الهَلَكَةُ .
از سستى و ناتوانى، نابودى زاده شده است.
امام على عليه السلام :
مِن سَبَبِ الحِرمانِ التَّواني .
يكى از عوامل محروميت، سستى [در كار ]است.
امام على عليه السلام :
مِن التَّواني يَتَولَّدُ الكَسَلُ .
از سستى است كه تنبلى زاييده مى شود.
امام على عليه السلام :
التَّواني إضاعَةٌ .
سستى و اهمال [در كار] ، ضايع كننده [عمر و فرصت] است.
امام على عليه السلام :
التَّواني فَوتٌ .
سستى و كوتاهى [در كار]، موجب از دست دادن است.
امام على عليه السلام :
بالتَّواني يكونُ الفَوتُ .
با سستى كردن، از دست دادن پديد آيد.
امام على عليه السلام :
مَن تَرَكَ العُجبَ و التَّوانيَ لم يَنزِلْ بهِ مَكروهٌ .
كسى كه خودپسندى و سستى را رها كند، هيچ امر ناخوشايندى به او نرسد.
امام على عليه السلام :
التَّواني سَجِيَّةُ النَّوكى .
سستى و اهمال، خصلت سبك سران است.
امام على عليه السلام :
مَن أطاعَ التَّوانِيَ أحاطَت بهِ النَّدامَةُ .
هر كه از سستى فرمان برد، پشيمانى او را در ميان گيرد.
امام على عليه السلام :
ضادُّوا التَّوانِيَ بالعَزمِ .
با عزم و اراده، به جنگ سستى برويد.
امام باقر عليه السلام :
إيّاكَ و التَّوانِيَ فيما لا عُذرَ لكَ فيهِ ، فإلَيهِ يَلجَأُ النّادِمُونَ .
از سستى كردن در آنچه كه تو را در آن عذرى نيست بپرهيز؛ زيرا كه پشيمانان به اين خصلت پناه مى برند.
نشانه تنبل
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أمّا علامةُ الكَسلانِ فأربَعةٌ : يَتَوانى حتّى يُفرِّطَ ، و يُفَرِّطُ حتّى يُضيِّعَ ، و يُضَيِّعُ حتّى يَأثَمَ ، و يَضجَرُ .
نشانه تنبل چهار چيز است: چندان سستى مى كند كه به تفريط و كُندى مى گرايد و چندان كُندى مى كند كه [اصل كار را ]فرو مى گذارد و چندان فرو گذارى مى كند كه گنهكار مى شود، و دل مرده بى حوصله است.
لقمان عليه السلام ـ خطاب به فرزندش ـ فرمود :
لِلكَسلانِ ثَلاثُ علاماتٍ : يَتوانى حتّى يُفرِّطَ ، و يُفرِّطُ حتّى يُضِيّعَ ، و يُضَيِّعُ حتّى يَأثَمَ
تنبل را، سه نشانه است: چندان سستى مى كند كه به تفريط و كُندى مى گرايد و چندان كُندى مى ورزد كه [عمل را ]فرو مى گذارد و چندان [در عمل ]فرو گذارى مى كند كه گنهكار مى شود.
امام على عليه السلام :
تَأخيرُ العَمَلِ عُنوانُ الكَسَلِ
به تأخير افكندن كار، نشانه تنبلى است.
كمك خواهى از خدا براى دور كردن تنبلى از خود
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعا ـ عرضه داشت :
امنُنْ علَينا بالنَّشاطِ ، و أعِذْنا مِن الفَشَلِ و الكَسَلِ و العَجزِ و العِلَلِ و الضَّررِ و الضَّجَرِ و المَلَلِ .
نعمت سرزندگى و كوشايى را به ما ارزانى دار و از سستى و تنبلى و ناتوانى و بهانه آورى و زيان و دل مردگى و ملال محفوظمان بدار.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ نيز در دعا ـ گفت :
اللّهُمّ إنّي أعوذُ بكَ مِن الهَمِّ و الحُزنِ و العَجزِ و الكَسَلِ .
بار خدايا! من از غم و اندوه و ناتوانى و تنبلى به تو پناه مى برم.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت :
حَبِّب إلَيَّ ما تُحِبُّ مِن القَولِ و العَمَلِ حتّى أدخُلَ فيهِ بِلَذّةٍ و أخرُجَ مِنهُ بِنَشاطٍ ، و أدعُوَكَ فيهِ بنَظَرِكَ مِنّي إلَيهِ .
آن گفتار و كردارى را كه تو دوست دارى محبوب من گردان، تا با لذّت در آن وارد شوم و با نشاط و سرزندگى از آن به در آيم و در آن تو را بخوانم و نگاه لطف تو در آن، متوجّه من باشد.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت :
و لا تَبتَليَنِّي بالكَسَلِ عن عِبادَتِكَ ، و لا العَمى عن سبيلِكَ ، و لا بالتعرُّضِ لخِلافِ مَحَبَّتِكَ .
مرا به تنبلى در عبادتت يا كورى [و گمراهى] از راهت يا پرداختن به آنچه برخلاف محبّت و دوستى توست، گرفتار مكن.
امام رضا عليه السلام ـ در دعا براى حجة بن الحسن صلوات اللّه عليه ـ گفت :
و لا تَبتَلِنا في أمرِهِ بالسَّأَمةِ و الكَسَلِ و الفَترَةِ و الفَشَلِ ، و اجعَلْنا مِمَّن تَنتَصِرُ بهِ لِدِينِكَ .
در كار او ما را به دلتنگى و تنبلى و سستى و ضعف مبتلا مفرما و ما را از كسانى قرار ده كه به وسيله آنان دينت را يارى مى رسانى.
میزان الحکمه،جلد دهم.