مناجات از نظر احادیث
۲۹ تیر ۱۳۹۴ 0 اهل بیت علیهم السلامعناوین
مناجات
امام على عليه السلام :
في المُناجاةِ سَبَبُ النَّجاةِ .
در مناجات [با خدا] سبب نجات [نهفته ]است.
امام على عليه السلام :
مَن لَزِمَ الخَلوَةَ برَبِّهِ فَقد حَصَلَ في الحِمَى الأمنَعِ و العَيشِ الأمتَعِ . و اعلَمْ أنّهُ لا يُنالُ ما عِندَ اللّه ِ إلاّ بنَفسٍ جاهِدَةٍ و عَينٍ شاهِدَةٍ .
هركه با خداى خود خلوت گزيند به دژى استوارتر و عيشى خوش تر دست يافته است و بدان كه آنچه نزد خداوند است به دست نيايد، مگر با نَفْسى كوشا [در عبادت] و ديده اى بينا.
امام على عليه السلام :
و ما بَرِحَ للّه ِ ـ عَزَّتْ آلاؤهُ ـ في البُرهَةِ بَعدَ البُرهَةِ ، و في أزمانِ الفَتَراتِ ، عِبادٌ ناجاهُم في فِكرِهِم ، و كَلَّمَهُم في ذاتِ عُقولِهِم ، فاستَصبَحوا بِنُورِ يَقَظَةٍ في الأبصارِ و الأسماعِ و الأفئدَةِ .
خداى را ـ كه نعمت هايش عزيز و ارجمند باد ـ همواره در هر برهه اى و در هر دوره فترتى (فاصله ميان برانگيخته شدن دو پيامبر) بندگانى است كه در انديشه هايشان با آنان در راز و نياز و در كنه خردهايشان با ايشان دمساز است . از اين رو آنان به نور بيدارى در چشم ها و گوش ها و دل ها، چراغ هدايت را برافروختند .
امام زين العابدين عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :
اللّهُمّ احمِلْنا في سُفُنِ نَجاتِكَ ، و مَتِّعْنا بلَذيذِ مُناجاتِكَ ، و أورِدْنا حِياضَ حُبِّكَ، و أذِقْنا حَلاوَةَ وُدِّكَ و قُربِكَ .
بار خدايا! ما را در كشتى هاى نجات خود بنشان و از لذّت مناجاتت بهره مند گردان و بر آبگيرهاى محبّتت وارد گردان و شيرينى دوستى و قرب خود را به ما بچشان.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :
فَبِكَ إلى لَذيذِ مُناجاتِكَ وَصَلوا ، و مِنكَ أقصى مَقاصِدِهِم حَصَّلوا .
به واسطه تو، به لذّت مناجات با تو رسيدند و از لطف تو، به عاليترين مقاصدشان دست يافتند.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعايش در روز عرفه ـ گفت :
و زَيِّنْ ليَ التَّفرُّدَ بمُناجاتِكَ باللَّيلِ و النَّهارِ .
و خلوت راز و نياز با خودت در شب و روز را در نظر من آراسته گردان.
امام صادق عليه السلام :
بِي فافرَحْ ، و بذِكري فتَلَذَّذْ ، و بمُناجاتي فتَنَعَّمْ .
خداوند متعال به داوود عليه السلام وحى فرمود : به من شاد باش و از يادِ من لذّت ببر و از نعمت مناجات با من برخوردار شو.
فضيلت مناجات در تاريكى هاى شب
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند ـ جلّ جلاله ـ به دنيا وحى فرمود :
أتعِبي مَن خَدَمَكِ و اخدُمي مَن رَفَضَكِ ، و إنّ العَبدَ إذا تَخَلّى بسَيِّدِهِ في جَوفِ هذا اللَّيلِ المُظلِمِ و ناجاهُ أثبَتَ اللّه ُ النُّورَ في قَلبِهِ ، فإذا قالَ : يا رَبِّ ! ناداهُ الجَليلُ جلّ جلالُهُ : لَبَّيكَ عَبدي سَلْني اُعطِكَ ، و تَوَكَّلْ علَيَّ أكفِكَ ثُمّ يَقولُ جلّ جلالُهُ للمَلائكَةِ : مَلائكَتي ، انظُروا إلى عَبدي قَد تَخَلّى بِي في جَوفِ هذا اللَّيلِ المُظلِمِ ، و البَطّالونَ لاهُونَ ، و الغافِلونَ يَنامونَ ، اشهَدوا أنّي قَد غَفَرتُ لَهُ .
آن را كه خدمت تو كند به رنج افكن و آن كس را كه تو را دور افكند خدمت كن. و بنده هرگاه در دل شبِ تار با خواجه خويش خلوت گزيند و با او به راز و نياز پردازد، خداوند روشنايى را در دل او استوار گرداند، به طورى كه هرگاه بگويد : اى آقاى من! آن ربّ جليل ـ جلّ جلاله ـ ندايش دهد : لبّيك، بنده من! از من بخواه تا عطايت كنم و به من توكّل كن تا كار سازيت كنم آنگاه خداوند ـ جلّ جلاله ـ به فرشتگان گويد: اى فرشتگان من! بنگريد به اين بنده من كه در دل شبِ تار با من خلوت كرده است، در حالى كه هرزگان به كارهاى بيهوده سرگرمند و غافلان خفته اند. گواه باشيد كه من او را آمرزيدم.
امام باقر عليه السلام :
تَعَرَّضْ للرَّحمَةِ و عَفوِ اللّه ِ بحُسنِ المُراجَعَةِ ، و استَعِنْ على حُسنِ المُراجَعَةِ بخالِصِ الدُّعاءِ و المُناجاةِ في الظُّلَمِ .
با بازگشت (توبه) نيكو، خويشتن را در معرض رحمت و بخشايش خداوند قرار ده و براى بازگشت نيكو (راستين) از دعاى خالصانه و مناجات شبانه مدد خواه .
مناجات امام على عليه السلام
امام على عليه السلام ـ در مناجات خود ـ گفت :
إلهي، كأنّي بنَفسي قَد اُضجِعَت في حُفرَتِها ، و انصَرَفَ عنها المُشَيِّعونَ مِن جِيرَتِها ، و بَكَى الغَريبُ علَيها لِغُربَتِها .
خدايا! گويا مى بينم كه پيكر مرا در گورش نهاده اند و تشييع كنندگان از كنار آن برگشته اند و غريب بر غربت آن پيكر مى گريد.
امام على عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :
إلهي ، صَلِّ على محمّدٍ و آلِ محمّدٍ ، و ارحَمْني إذا انقَطَعَ مِن الدُّنيا أثَري ، و امتَحى مِن المَخلوقينَ ذِكري ، و صِرتُ في المَنسِيِّينَ كَمَن قَد نُسِيَإلهي، كَبِرَت سِنِّي ، و رَقَّ جِلدي ، و دَق عَظمي، و نالَ الدَّهرُ مِنِّي ، و اقتَرَبَ أجَلي ، و نَفِدَت أيّامي ، و ذَهَبَت شَهَواتي ، و بَقِيَت تَبِعاتي ···إلهي ، أقَمتُ على قَنطَرَةٍ مِن قَناطِرِ الأخطارِ ، مَبلُوّا بالأعمالِ و الاعتِبارِ ، فأنا الهالِكُ إن لَم تُعِنْ علَينا بتَخفيفِ لأثقالِ ···إلهي ، سَمِعَ العابِدونَ بجَزيلِ ثَوابِكَ فخَشَعوا ، و سَمِعَ الزّاهِدونَ بسَعَةِ رَحمَتِكَ فقَنَعوا ، و سَمِعَ المُوَلُّونَ عَنِ القَصدِ بجُودِكَ فرَجَعوا ، و سَمِعَ المُجرِمونَ بسَعَةِ غُفرانِكَ فطَمِعوا ، و سَمِعَ المُؤمِنونَ بكَرَمِ عَفوِكَ و فَضلِ عَوارِفِكَ فرَغِبوا ···إلهي ، إن أخطَأتُ طَريقَ النَّظَرِ لِنَفسي بِما فيهِ كَرامَتُها ، فَقد أصَبتُ طَريقَ الفَزَعِ إلَيكَ بِما فيهِ سَلامَتُها ···إلهي ، كيفَ تَفرَحُ بصُحبَةِ الدُّنيا صُدورُنا ؟! و كيفَ تَلتَئمُ في غَمَراتِها اُمورُنا ؟! و كيفَ يَخلُصُ لَنا فيها سُرورُنا ؟! و كيفَ يَملِكُنا باللَّهوِ و اللَّعِبِ غُرورُنا ، و قَد دَعَتنا باقتِرابِ الآجالِ قُبورُنا ؟!···إلهي ، لَيس تُشبِهُ مَسألَتي مَسألَة السّائلينَ ؛ لأنّ السّائلَ إذا مُنِعَ امتَنَعَ عَنِ السُّؤالِ ، و أنا لا غَناءَ بِي عَمّا سَألتُكَ على كُلِّ حالٍ ···إلهي ، أدعوكَ دُعاءَ مُلِحٍّ لا يَمَلُّ دُعاءَ مَولاهُ ، و أتَضَرَّعُ إلَيكَ تَضَرُّعَ مَن قَد أقَرَّ على نَفسِهِ بالحُجَّةِ في دَعواهُ ···ثُمّ أقبَلَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام على نَفسِهِ يُعاتِبُها ، و يَقولُ : أيُّها المُناجي رَبَّهُ بأنواعِ الكلامِ ، و الطّالِبُ مِنهُ مَسكَنا في دارِ السَّلامِ ، و المُسَوِّفُ بالتَّوبَةِ عاما بَعدَ عامٍ ، ما أراكَ مُنصِفا لِنَفسِكَ مِن بَينِ الأنامِ ، فلَو رافَعتَ نَومَكَ يا غافِلاً بالقِيامِ ، و قَطَعتَ يَومَكَ بالصِّيامِ ، و اقتَصَرتَ علَى القَليلِ مِن لَعقِ الطَّعامِ ، و أحيَيتَ مُجتَهِدا لَيلَكَ بالقِيامِ ، كُنتَ أحرى أن تَنالَ أشرَفَ المَقامِ .
الهى! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و آنگاه كه اثرى از من در دنيا نمانَد و يادم از ذهن مردمان پاك شود و همچون از ياد شدگان ديگر به فراموشى سپرده شوم، به من رحم كن الهى! سنّم زياد شده و پوستم نازك گشته و استخوانم سست شده است و روزگار از من به آنچه خواسته رسيده است و مرگم نزديك شده و ايّامم به سر آمده و شهواتم از بين رفته و پيامدهاى آنها برايم باقى مانده است···الهى! من خسته و مانده از بارهاى گران اعمال و عبرت ها ، بر روى پلى از پل هاى خطر ايستاده ام و اگر با سبك كردن بارهايمان ما را كمك نكنى، من نابود خواهم شد الهى! عابدان آوازه پاداش هاى فراوان تو را شنيدند و راه خشوع در پيش گرفتند، زهد پيشگان [صيت ]رحمت گسترده تو را شنودند و قناعت پيشه كردند، كج روان و روي گردانانِ از راهِ راست آوازه جود و بخشش تو را شنيدند و [به راه ]برگشتند، گنهكاران صيت آمرزش بى كران تو را شنودند و اميدوار شدند، مؤمنان آوازه عفو كريمانه، و بخشش هاى فزاينده تو را شنيدند و راغب شدند···الهى! اگر راهِ رسيدگى به نفْس خويش را، كه كرامت او در آن است، خطا رفتم، [در عوض ]راه پناه آوردن به تو را كه مايه به سلامت رستن نفْس است، پيدا كردم···الهى! چگونه سينه هاى ما به همصحبتى با دنيا شاد شود و چگونه كارهاى ما در گرداب هاى دنيا سامان يابد و چگونه شادى ما در دنيا خالص و ناميخته با غم باشد و چگونه فريفتگى و غفلتِ ما، ما را به لهو و لعب مشغول دارد، در حالى كه با نزديك شدن اجل ها ، گورهايمان ما را فرا مى خوانند؟!···الهى! خواهش من چون خواهش گدايان نيست؛ زيرا كه گدا هر گاه به او چيزى داده نشود ديگر دست از خواهش و سؤال بر مى دارد، امّا من در هيچ حال بى نياز از دراز كردن دست خواهش و نياز به سوى تو نيستم···الهى! تو را مى خوانم همچون كسى كه با اصرار خواجه اش را مى خواند و خسته نمى شود و به درگاه تو زارى مى كنم، همچون زارى كسى كه در دعواى خويش با حجت و دليل بر ضدّ خويش اعتراف مى كند···امير المؤمنين عليه السلام سپس به نفْس خود خطاب مى كند و آن را مورد عتاب قرار مى دهد و مى فرمايد : اى مناجات كننده اى كه با سخنان گونه گون با پروردگارش مناجات مى كند و از او در سراى سلامت [بهشت ]منزلى مى طلبد و كار توبه را از سالى به سال ديگر حوالت مى دهد! تو را در ميان مردم نسبت به خود با انصاف نمى بينم؛ اى بى خبر! اگر خوابت را با شب زنده دارى برطرف مى ساختى و روزت را با روزه دارى سپرى مى كردى و از خوراك به قوت لا يموت بسنده مى كردى و شب هايت را به جدّ و جهد در عبادت مى گذراندى، در آن صورت شايستگى آن را داشتى كه به بالاترين مقامات دست يابى.
امام على عليه السلام ـ در مناجات ـ گفت :
اللّهُمّ ، إنّي أسألُكَ الأمانَ الأمانَ يَومَ لا يَنفَعُ مالٌ و لا بَنونَ إلاّ مَن أتَى اللّه َ بقَلبٍ سَليمٍ .
بار خدايا! از تو امان مى طلبم، امان، در آن روزى كه نه مال و ثروتى به كار مى آيد و نه فرزندان، مگر كسى كه دلى سالم و پاك به سوى خدا بياورد.
تنبيه الخواطر ـ به نقل از عروة بن زبير ـ :
كُنّا جُلوسا في مَسجِدِ النَّبيِّ صلى الله عليه و آله فتَذاكَرْنا أحوالَ أهلِ بَدرٍ و بَيعَةِ الرِّضوانِ ، فقالَ أبو الدَّرداءِ : يا قَومُ ، أ لا اُخبِرُكُم بأقَلِّ القَومِ مالاً ، و أكثَرِهِم وَرَعا ، و أشَدِّهِمُ اجتِهادا في العِبادَةِ ؟ قالوا : مَن هُو ؟ قالَ : عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام قالَ : فَوَ اللّه ِ إن كانَ في جَماعَةِ ذلكَ المَجلِسِ إلاّ مُعرِضٌ عَنهُ بوَجهِهِ ، ثُمَّ انتَدَبَ لَهُ رجُلٌ مِن الأنصارِ يُقالُ لَهُ : عُوَيمِرُ، فقالَ : لَقَد تَكَلَّمتَ بكَلِمَةٍ ما وافَقَكَ علَيها أحَدٌ مُنذُ أتَيتَ بِها فقالَ أبو الدَّرداءِ : يا قَومُ ، إنّي قائلٌ ما رَأيتُ و لْيَقُلْ كُلُّ واحِدٍ مِنكُم ما رأى ، رَأيتُ و شاهَدتُ عليَّ بنَ أبي طالبٍ بِسُوَيحاتِ بَني النَّجّارِ و قَدِ اعتَزلَ عَن مُواليهِ و اختَفى مِمَّن يَليهِ و قَدِ استَتَرَ ببُعَيلاتِ النَّخلِ فافتَقَدتُهُ و بَعُدَ علَيَّ مَكانُهُ فقلتُ : لَحِقَ بمَنزِلِهِ ، فإذا بِصَوتِ حَزينٍ و نَغمَةِ شَجِيٍّ و هُو يَقولُ : إلهي، كَم مِن مُوبِقَةٍ حَلُمتَ عَن مُقابَلَتِها بنِعمَتِكَ ، و كَم مِن جَريرَةٍ تَكَرَّمتَ عَن كَشفِها بكَرَمِكَ ! إلهي ، إن طالَ في عِصيانِكَ عُمري و عَظُم في الصُّحُفِ ذَنبي فما أنا مُؤمِّلٌ غَيرَ غُفرانِكَ ، و لا أنا راجٍ غَيرَ رِضوانِكَ . فشَغَلَني الصَّوتُ و اقتَفَيتُ الأثَرَ فإذا هُو عليُّ بنُ أبي طالبٍ بِعَينِهِ ، فاستَتَرتُ لِأسمَعَ كلامَهُ و أخمَلتُ الحَرَكَةَ فرَكَعَ رَكعاتٍ في جَوفِ اللَّيلِ الغابِرِ ، ثُمّ فَرَغَ إلَى الدُّعاءِ و التَّضَرُّعِ و البُكاءِ و البَثِّ و الشَّكوى ، فكانَ مِمّا ناجى بهِ اللّه َ عَزَّ و جلَّ أن قالَ : اللّهُمّ إنّي اُفَكِّرُ في عَفوكَ فتَهونُ علَيَّ خَطيئتي ، ثُمّ أذكُرُ العَظيمَ مِن أخذِكَ فتَعظُمُ علَيَّ بلِيَّتي . ثُمّ قالَ : آهِ إن قَرأتُ في الصُّحُفِ سَيِّئةً أنا ناسِيها و أنتَ مُحصيها فتَقولُ : خُذُوهُ ! فيا لَهُ مِن مَأخوذٍ لا تُنْجيهِ عَشيرَتُهُ ، و لا تَنفَعُهُ قَبيلَتُهُ ، تَرحَمُهُ المَلَأُ إذا أذِنَ فيهِ بالنِّداءِ ! ثُمّ قالَ : آهِ مِن نارٍ تُنضِجُ الأكبادَ و الكُلى ، آهِ مِن نارٍ نَزّاعَةٍ للشَّوى ، آهِ مِن غَمرَةٍ في مُلهَباتِ لَظى . ثُمّ أمعَنَ في البُكاءِ فلَم أسمَعْ لَهُ حِسّا و لا حَرَكةً ، فقُلتُ : غَلَبَ علَيهِ النَّومُ لِطُولِ السَّهَرِ ، اُوقِظُهُ لِصَلاةِ الفَجرِ قالَ أبو الدَّرداءِ : فأتَيتُهُ فإذا هُو كالخَشَبَةِ المُلقاةِ ، فحَرَّكتُهُ فلَم يَتَحَرَّكْ و زَوَيتُهُ فلَم يَنزَوِ ، فقُلتُ : إنّا للّه ِ و إنّا إلَيهِ راجِعونَ، ماتَ و اللّه ِ عليُّ بنُ أبي طالبٍ ! فأتَيتُ مَنزِلَهُ مُبادِرا أنعاهُ إلَيهِم ، فقالَت فاطِمَةُ : يا أبا الدَّرداءِ ، ما كانَ مِن شأنِهِ و قِصَّتِهِ ؟ فأخبَرتُها الخَبَرَ ، فقالَت : هِي و اللّه ِ يا أبا الدَّرداءِ الغَشيَةُ الّتي تأخُذُهُ مِن خَشيَةِ اللّه ِ تعالى ، ثُمّ أتَوهُ بِماءٍ فنَضَحوهُ على وَجهِهِ فأفاقَ و نَظَرَ إلَيَّ و أنا أبكي ، فقالَ : ما بُكاؤكَ يا أبا الدَّرداءِ ؟ فقُلتُ : مِمّا أراهُ تُنزِلُهُ بنَفسِكَ ، فقالَ : يا أبا الدَّرداءِ ، فكَيفَ لَو رأيتَني و قَد دُعِيَ بِي إلَى الحِسابِ ، و أيقَنَ أهلُ الجَرائمِ بالعَذابِ ، و احتَوشَتني مَلائكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ و زَبانِيَةٌ فِظاظٌ ، و اُوقِفتُ بَينَ يَدَيِ الجَبّارِ ، و قد أسلَمَني الأحِبّاءُ و رَحِمَني أهلُ الدُّنيا لَكُنتَ أشدَّ رَحمَةً لي بَينَ يَدَي مَن لا يَخفى علَيهِ خافِيَةٌ . قالَ أبو الدَّرداءِ : فوَ اللّه ِ ما رَأيتُ ذلكَ لِأحَدٍ مِن أصحابِ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله .
در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله نشسته بوديم و از احوال اهل بدر و بيعت رضوان ياد مى كرديم. ابو درداء گفت : اى جماعت! دوست داريد از كم مال و ثروت ترين مردم و پارساترين و سخت كوش ترين آنان در عبادت به شما خبر دهم؟ گفتند : او كيست؟ گفت : على بن ابى طالب عليه السلام عروه مى گويد : به خدا قسم همه كسانى كه در آن جمع بودند روى خود را از ابو درداء برگرداندند. سپس مردى از انصار، به نام عويمر، در مخالفت با سخن او گفت : تو حرفى زدى كه هيچ كس درباره آن با تو موافق نيست!ابو درداء گفت : اى جماعت! من آنچه ديده ام نقل مى كنم و هر يك از شما نيز آنچه ديده است بازگو كند. من ديدم و شاهد بودم كه على بن ابى طالب در ميدانگاه هاى محلّه بنى نجّار بود و از موالى خود كناره گرفت و از نظر كسانى كه پشت سرش بودند ناپديد شد و در ميان نخلچه ها خود را پنهان كرد و من او را گم كردم و با خود گفتم : به خانه اش رفته است. اما ناگاه آوازى حزين و نغمه اى اندوهناك شنيدم كه مى گويد : الهى! چه بسيار گناهان مهلكى كه با نعمت خود از كيفر دادن آنها بردبارى ورزيدى و چه بسيار جرايمى كه با بزرگوارى خود از برملا كردن آنها چشم پوشيدى. الهى! گر چه عمرى را در نافرمانى تو گذراندم و گر چه گناهانم در نامه اعمال من بسيار گشته است، اما جز به آمرزش تو اميد نبسته ام و رجايم جز به خشنودى تو نيست. آن صدا توجه مرا به خود جلب كرد و در پى آن رفتم. ناگاه ديدم كه خود على بن ابى طالب است. خودم را پنهان كردم و كوچكترين تكانى نخوردم تا صدايش را بشنوم. ديدم در آن دل شب كه ساعات آخر خود را مى گذراند، چند ركعت نماز خواند و سپس به دعا و زارى و گريه و راز و نياز پرداخت و از جمله سخنانى كه در راز و نيازش با خداوند عز و جل گفت، اين بود : بار خدايا! وقتى به گذشت تو مى انديشم گناهم در نظرم ناچيز مى آيد و آنگاه كه به شدّت بازخواست تو فكر مى كنم مصيبت خود را بزرگ مى بينم. سپس گفت : آه كه اگر در كار نامه ها گناهى را بخوانى كه من از يادش برده ام و تو آن را ثبت كرده اى، پس بگويى : او را بگيريد. اى واى بر اين دستگير شده كه نه عشيره اش توانند نجاتش دهند و نه قبيله اش به حال او سودى رسانند و آنگاه كه درباره او ندا آيد، خلايق به حالش ترحّم كنندسپس گفت : آه از آتشى كه جگرها و گُرده ها را مى پزد؛ آه از آتشى كه شوق بريان كردن دارد؛ آه از شعله هاى انبوه دوزخ. او سپس بسيار گريست و من ديگر هيچ حسّ و حركتى از وى نشنيدم. با خودم گفتم : از بسيارى شب زنده دارى، خواب بر او غلبه كرد؛ بروم او را براى نماز صبح بيدار كنم. وقتى نزديكش رفتم ديدم مانند چوب خشكى افتاده است. تكانش دادم اما حركتى نكرد، خواستم دست و پاى او را جمع كنم اما جمع نشدند. گفتم : انا للّه و انا اليه راجعون؛ به خدا قسم كه على بن ابى طالب مُرده است. زود خودم را به منزلش رساندم تا خبر مرگ او را به خانواده اش بدهم. فاطمه گفت : اى ابو درداء! حال و روز و ماجرايش چگونه بود؟ من داستان را به او گفتم. فاطمه گفت : به خدا قسم اى ابو درداء! اينكه تو مى گويى حالت غشوه اى است كه از ترس خداى متعال او را مى گيرد. سپس مقدارى آب آوردند و به صورت على عليه السلام پاشيدند و او به هوش آمد و به من كه مى گريستم نگاه كرد و گفت : گريه ات براى چيست، اى ابو درداء؟ گفتم : براى اين وضعى كه مى بينم به سر خودت آورده اى. گفت : اى ابو درداء! پس، چه حالى خواهى داشت اگر آنگاه مرا ببينى كه براى حسابرسى فرايم خوانده اند و گنهكاران به عذاب يقين كرده اند و فرشتگان خشن و سختگير و دوزخبانان بى رحم مرا در ميان گرفته اند و مرا در برابر خداى جبّار نگه داشته اند و دوستان مرا تنها گذاشته اند و همه مردم به حال من دلسوزى مى كنند. آنگاه دل تو براى من كه در برابر كسى ايستاده ام كه هيچ نهفته اى بر او پوشيده نيست، بيشتر خواهد سوخت. ابو درداء مى گويد : به خدا قسم كه من چنين حالتى براى هيچ يك از اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله نديدم.
مناجات امام حسين عليه السلام
بحار الأنوار ـ به نقل از عيون المحاسن ـ :
امام حسين عليه السلام با انس بن مالك بر سر آرامگاه خديجه آمد و شروع به گريستن كرد و آنگاه فرمود : تو از اين جا برو. اَنَس مى گويد : من خودم را از چشم ايشان پنهان كردم و آن بزرگوار به نمازى طولانى ايستاد و شنيدم كه مى گويد :
يا رَبِّ يا رَبِّ أنتَ مَولاهُ
فارحَمْ عُبَيدا إلَيكَ مَلْجاهُ
پروردگارا! پروردگارا! مولى تويى
پس رحم كن بر بنده كوچكى كه پناهش تويى
يا ذا المَعالي علَيكَ مُعتَمَدي
طُوبى لِمَن كُنتَ أنتَ مَولاهُ
اى و الاخصال، تكيه گاهم تويى
خوشا آن كسى كه مولايش تويى
طُوبى لمَن كانَ خادِما أرِقا
يَشكو إلى ذي الجَلالِ بَلْواهُ
خوشا كسى كه خدمتكارى بيدار باشد
و گرفتارى خويش به آن پر شكوه باز گويد
و ما بهِ عِلَّةٌ و لا سَقَمٌ
أكثَرَ مِن حُبِّهِ لِمَولاهُ
و هيچ درد و بيمارى او
بالاتر از درد عشقش به مولايش نباشد
إذا اشتَكى بَثَّهُ و غُصَّتَهُ
أجابَهُ اللّه ُ ثُمَّ لَبّاهُ
هرگاه از رنج و اندوه خويش شكوه كند
خداوند پاسخش دهد و به دعوت او لبّيك گويد
إذا ابتَلى بالظَّلامِ مُبتَهِلاً
أكرَمَهُ اللّه ُ ثُمَّ أدْناهُ
هرگاه در دل تاريكى ها دعا و زارى كند
خداوند گراميش دارد و او را نزديك خود گرداند
فنُودِيَ :
پس، ندا آمد :
لَبَّيكَ عَبدي و أنتَ في كَنَفي
و كلُّ ما قُلتَ قَد عَلِمناهُ
لبّيك بنده من! تو در پناه منى
و آنچه گفتى ما دانستيم
صَوتُكَ تَشتاقُهُ مَلائكَتي
فحَسبُكَ الصَّوتُ قَد سَمِعناهُ
فرشتگانم مشتاق شنيدن آواى تويند
تو را آواز بس كه، آن را شنيديم
دُعاكَ عِندي يَجولُ في حُجُب
فحَسبُكَ السِّترُ قَد سَفَرناهُ
دعاى تو در ميان حجابها مى چرخد
تو را پرده ديگر بس ما آن را برانداختيم
لَو هَبَّتِ الرِّيحُ مِن جَوانِبِهِ
خَرَّ صَريعا لِما تَغَشّاهُ
اگر باد از گوشه هاى آن بوزد
از آنچه او را فرا مى پوشاند غش كنان به زمين مى افتد
سَلْني بِلا رَغبَةٍ و لا رَهَبٍ
و لا حِسابٍ، إنّي أنا اللّه ُ .
از من بخواه بى بيم و اميد
و بى حساب كه اين منم، خدا
مناجات امام زين العابدين عليه السلام
امام زين العابدين عليه السلام ـ در بخشى از مناجات كوچكتر خود ـ گفت :
اللّهُمّ صَلِّ على محمّدٍ و آلِ محمّدٍ ، و اجعَلْنا مِن الّذينَ شَرِبوا بكأسِ الصَّفاءِ ، فأورَثَهُمُ الصَّبرَ على طُولِ البَلاءِ ، فَقَرَّت أعيُنُهُم بما وَجَدوا منَ العِينِ ، حتّى تَوَلَّهَت قُلوبُهُم في المَلَكوتِ ، و جالَت بَينَ سَرائرِ حُجُبِ الجَبَروتِ ، و مالَت أرواحُهُم إلى ظِلِّ بَردِ المُشتاقينَ ، في رِياضِ الرّاحَةِ ، و مَعدِنِ العِزِّ ، و عَرَصاتِ المُخَلَّدينَ .
بار خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و ما را از كسانى قرار ده كه از جام صفا نوشيدند و آن، بر بلاهاى طولانى شكيبايشان كرد و از چشمه اى كه يافتند ديدگانشان روشن و دل هايشان خرّم شد، تا آنكه دل هايشان در ملكوت از خود بى خود گشت و از ميان پرده هاى جبروت گذشت و جان هايشان در سايه خنكاى مشتاقان، در باغ هاى آسايش و معدن عزّت و عرصه هاى جاودان آن آرميد.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در حالى كه به پرده هاى كعبه در آويخته بود ـ گفت :
نامَتِ العُيونُ ، و عَلَتِ النُّجومُ ، و أنتَ المَلِكُ الحَيُّ القَيُّومُ ، غَلَّقَتِ المُلوكُ أبوابَها، و أقامَت علَيها حُرّاسَها ، و بابُكَ مَفتوحٌ للسّائلينَ ، جِئتُكَ لِتَنظُرَ إلَيَّ برَحمَتِكَ يا أرحمَ الرّاحِمينَ . ثُمّ أنشَأ يقولُ :
چشم ها خفته اند و ستارگان برآمده اند و تو پادشاه زنده قيّومى. پادشاهان، درهاى [كاخ هاى ]خود را بسته اند و بر آنها نگهبانان گماشته اند، اما دَرِ [بارگاه] تو به روى سائلان باز است و من آمده ام تا با [نگاه ]مِهر و رحمت خود، اى مهربانترين مهربانان، به من بنگرى. حضرت سپس شروع به خواندن اين ابيات كرد :
امَن يُجيبُ دُعا المُضطَرِّ في الظُّلَمِ
يا كاشِفَ الضُّرِّ و البَلوى مَع السَّقَمِ
اى آنكه دعاى بيچاره را در دل تاريكى ها اجابت مى كنى
اى بر طرف كننده هر گزند و بلا و بيمارى
قد نامَ وَفدُكَ حَولَ البَيتِ قاطِبَةً
و أنتَ وَحدَكَ يا قَيّومُ لَم تَنَمِ
همه ميهمانان تو پيرامون كعبه خفته اند
و تنها تويى، اى قيّوم! كه نخفته اى
أدْعوكَ ربِّ دُعاءً قَد أمَرتَ بهِ
فارحَمْ بُكائي بحقِّ البَيتِ و الحَرَمِ
پروردگارا! تو را به دعايى مى خوانم كه بدان فرمان داده اى،
به حرمت اين خانه و حرم بر گريه من رحمت آر.
إنْ كانَ عَفوُكَ لا يَرجوهُ ذُو سَرَفٍ
فمَن يَجودُ علَى العاصينَ بالنِّعَمِ؟! .
اگر گنهكار به عفو تو اميد نداشته باشد،
پس چه كسى بر گنهكاران جود و بخشش كند .
امام زين العابدين عليه السلام ـ بارها در اين دعا ـ مى خواند :
إلهي، و عِزَّتِكَ و جَلالِكَ و عَظَمَتِكَ ، لَو أنّي مُنذُ بَدَعتَ فِطرَتي ـ مِن أوّلِ الدَّهرِ ـ عَبَدتُكَ دَوامَ خُلودِ رُبوبِيَّتِكَ بكُلِّ شَعرَةٍ في كُلِّ طَرفَةِ عَينٍ سَرمَدَ الأبَدِ بحَمدِ الخَلائقِ و شُكرِهِم أجمَعينَ ، لَكُنتُ مُقَصِّرا في بُلوغِ أداءِ شُكرِ أخفى نِعمَةٍ مِن نِعمَتِكَ علَيَّ و لَو أنّي كَرَبتُ مَعادِنَ حَديدِ الدُّنيا بأنيابي ، و حَرَثتُ أرضَها بأشفارِ عَيني ، و بَكَيتُ مِن خَشيَتِكَ مِثلَ بُحورِ السَّماواتِ و الأرَضينَ دَما و صَديدا ، لَكانَ ذلكَ قَليلاً في كَثيرِ ما يَجِبُ مِن حَقِّكَ علَيَّ .
الهى، به عزّت و جلال و بزرگيت سوگند كه اگر از همان آغاز روزگار كه فطرت مرا سرشتى تا زمانى كه ربوبيّت جاودان تو برجاست، با هر تار مو و در هر لحظه با سپاس و ستايش همه خلايق تا ابد الآباد تو را مى پرستيدم، باز از عهده شكر كمترين نعمت تو به من بر نمى آمدم و اگر همه معدن هاى آهن دنيا را با دندان هايم بكاوم و زمين هاى آن را با مژگان چشمم شيار كنم و از ترس تو مانند درياها و آسمان ها خون و چركابه بگريم، اين همه در برابر حقوق فراوانى كه تو بر گردنم دارى اندك است.
امام زين العابدين عليه السلام :
إلهَنا و سَيِّدَنا و مَولانا، لَو بَكَينا حتّى تَسقُطَ أشفارُنا ، و انتَحَبنا حتّى يَنقَطِعَ أصواتُنا ، و قُمنا حتّى تَيبَسَ أقدامُنا ، و رَكَعنا حتّى تَنخَلِعَ أوصالُنا ، و سَجَدنا حتّى تَتَفَقَّأَ أحداقُنا ، و أكَلنا تُرابَ الأرضِ طُولَ أعمارِنا ، و ذَكَرناكَ حتّى تَكِلَّ ألسِنَتُنا ، ما استَوجَبنا بذلكَ مَحوَ سَيِّئةٍ مِن سَيِّئاتِنا .
اى معبود و سرور و مولاى ما: اگر چندان بگرييم كه مژگانمان بيفتد و چندان زار زنيم كه صداهايمان بريده شود و چندان به نماز ايستيم كه پاهايمان بخشكد و چندان ركوع كنيم كه بندهاى بدنمان بگسلد و چندان سجده كنيم كه تخم چشم هايمان از كاسه بيفتد و در سراسر عمر خود خاك زمين را بخوريم و چندان نام تو گوييم كه زبان هايمان از كار بيفتد، با اين همه مستوجب آن نيستيم كه گناهى از گناهان ما پاك شود.
امام زين العابدين عليه السلام :
يا إلهي، لَو بَكَيتُ إلَيكَ حتّى تَسقُطَ أشفارُ عَينَيَّ ، و انتَحَبتُ حتّى يَنقَطِعَ صَوتي ، و قُمتُ لكَ حتّى تَتنَشِرَ قَدَماي ، و رَكَعتُ لكَ حتّى يَنخَلِعَ صُلبي ، و سَجَدتُ لَكَ حتّى تَتَفَقَّأَ حَدَقَتاي ، و أكَلتُ تُرابَ الأرضِ طُولَ عُمري ، و شَرِبتُ ماءَ الرَّمادِ آخِرَ دَهري ، و ذَكَرتُكَ في خِلالِ ذلكَ حتّى يَكِلَّ لِساني ، ثُمّ لَم أرفَعْ طَرفي إلى آفاقِ السَّماءِ استِحياءً مِنكَ ، ما استَوجَبتُ بذلكَ مَحوَ سَيِّئةٍ واحِدَةٍ مِن سَيِّئاتي ، و إن كُنتَ تَغفِرُ لي حِينَ أستَوجِبُ مَغفِرَتَكَ ، و تَعفو عَنّي حِينَ أستَحِقُّ عَفوَكَ ، فإنّ ذلكَ غَيرُ واجِبٍ لي باستِحقاقٍ .
معبودا! اگر به درگاه تو چندان بگريم كه پلك هاى دو چشم من بيفتد و چندان زار زنم كه صدايم بريده شود و چندان در برابر تو بايستم كه پاهايم ورم كند و چندان برايت ركوع كنم كه استخوان پشتم از هم بگسلد و چندان برايت سجده كنم كه تخم چشمانم از كاسه برون افتد و در همه عمرم خاك زمين را بخورم و تا پايان زندگانيم آب تيره بنوشم و در اين ميان چندان به ياد تو گويا باشم كه زبانم از كار بيفتد و آنگاه از شرم تو گوشه چشمم را به اطراف آسمان نيندازم، با اين همه سزاوار آن نباشم كه گناهى از گناهان من پاك شود. و اگر مستوجب آمرزش تو شوم و تو مرا بيامرزى و مستحق بخشش تو شوم و تو مرا ببخشايى، اين آمرزش و بخشايش از روى استحقاق من لازم نگشته است.
امام زين العابدين عليه السلام :
يا راحِمَ رَنَّةِ العَليلِ ، و يا عالِمَ ما تَحتَ خَفِيِّ الأنينِ ، اجعَلْني مِن السّالِمين في حِصنِكَ الّذي لا تَرومُهُ الأعداءُ .
اى آنكه به ناله دردمند رحم مى كنى و اى آنكه به آنچه در دل نالان نهفته است دانايى! مرا از كسانى قرار ده كه در حصار تو سالم به سر مى برند و دشمنان را به آن حصار دَسترسى نيست.
فتح الأبواب ـ به نقل از حمّاد بن حبيب عطّار كوفى ـ :
خَرَجنا حُجّاجا فرَحَلنا مِن زُبالَةَ لَيلاً ، فاستَقبَلَنا رِيحٌ سَوداءُ مُظلِمَةٌ ، فتَقَطَّعَتِ القافِلَةُ فتهْتُ في تِلكَ الصَّحاري و البَراري فانتَهَيتُ إلى وادٍ قَفرٍ ، فلَمّا أن جَنَّني اللَّيلُ آوَيتُ إلى شَجَرَةٍ عادِيَّةٍ ، فلَمّا أنِ اختَلَطَ الظَّلامُ إذا أنا بشابٍّ قد أقبَلَ ، علَيهِ أطمارٌ بِيضٌ ، تَفوحُ مِنهُ رائحَةُ المِسكِ ، فقُلتُ في نَفسي : هذا وَليٌّ مِن أولياءِ اللّه ِ مَتى ما أحَسَّ بحَرَكَتي خَشِيتُ نِفارَهُ و أن أمنَعَهُ عَن كَثيرٍ مِمّا يُريدُ فِعالَهُ ، فأخفَيتُ نَفسي ما استَطَعتُ ، فدَنا إلَى المَوضِعِ فتَهَيّأَ للصَّلاةِ ، ثُمّ وَثَبَ قائما و هُو يقولُ : يا مَن أحارَ . كُلَّ شيءٍ مَلَكوتا ، و قَهَرَ كُلَّ شيءٍ جَبَروتا ، أ[وْ]لِجْ قَلبي فَرَحَ الإقبالِ علَيكَ ، و ألحِقْني بمَيدانِ المُطيعينَ لَكَ
قالَ : ثُمّ دَخَلَ في الصَّلاةِ ، فلَمّا أن رأيتُهُ قَد هَدَأت أعضاؤهُ و سَكَنَت حَرَكاتُهُ ، قُمتُ إلَى المَوضِعِ الّذي تَهَيّأ مِنهُ للصَّلاةِ فإذا بعَينٍ تَفيضُ بماءٍ أبيَضَ ، فتَهَيّأتُ للصَّلاةِ ثُمّ قُمتُ خَلفَهُ ، فإذا أنا بمِحرابٍ كأنّهُ مُثِّلَ في ذلكَ المَوقِفِ ! فرَأيتُهُ كُلَّما مَرَّ بآيَةٍ فيها ذِكرُ الوَعدِ و الوَعيدِ يُرَدِّدُها بأشجانِ الحَنينِ ، فلَمّا أن تَقَشَّعَ الظَّلامُ وَثَبَ قائما و هُو يقولُ : يا مَن قَصَدَهُ الطّالِبونَ فأصابُوهُ مُرشِدا ، و أمَّهُ الخائفونَ وَجَدوهُ مُتَفَضِّلاً ، و لَجأ إلَيهِ العابِدونَ فوَجَدوهُ نَوّالاً فخِفتُ أن يَفوتَني شَخصُهُ ، و أن يَخفى علَيَّ أثَرُهُ ، فتَعَلَّقتُ بهِ ، فقُلتُ لَهُ : بالّذي أسقَطَ عنكَ مَلالَ التَّعَبِ ، و مَنَحَكَ شِدَّةَ شَوقِ لَذيذِ الرَّعَبِ . ، إلاّ ألحَقْتَني مِنكَ جَناحَ رَحمَةٍ ، و كَنَفَ . رِقَّةٍ ! فإنّي ضالٌّ ، و بِعَيني كُلُّ ما صَنَعتَ ، و باُذُني كُلُّ ما نَطَقتَ ، فقالَ : لَو صَدَقَ تَوَكُّلُكَ ما كُنتَ ضالاًّ ، و لكنِ اتَّبِعْني واقْفُ أثَري ، فلَمّا أن صارَ تَحتَ الشَّجَرَةِ أخَذَ بِيَدي فتُخُيِّلَ إلَيّ أنّ الأرضَ تُمَدُّ مِن تَحتِ قَدَمَيَّ ، فلَمّا انفَجَرَ عَمودُ الصُّبحِ قالَ لي : أبشِرْ فهذهِ مَكّةُ . قالَ : فسَمِعتُ الصَّيحَةَ و رَأيتُ المَحَجَّةَ ، فقُلتُ : بالّذي تَرجوهُ يَومَ الآزِفَةِ و يَومَ الفاقَةِ ، مَن أنتَ ؟ فقالَ لي : أمّا إذا أقسَمتَ علَيَّ فأنا عليُّ بنُ الحسينِ بنِ عليِّ بنِ أبي طالبٍ، صلَواتُ اللّه ِ علَيهِم .
ما به قصد حج بيرون رفتيم و شبانه از زُباله . كوچ كرديم. در راه باد سياه و تاريكى وزيدن گرفت كه بر اثر آن كاروان از هم پاشيد و من در آن صحراها و بيابان ها سرگردان شدم و رفتم تا به وادى اى خشك و بى آب و علف رسيدم. چون شب فرا رسيد به درختى كهنسال پناه بردم. همين كه تاريكى همه جا را فرا گرفت، ناگاه جوانى را ديدم كه مى آيد. جامه هاى سفيدى بر تن داشت و بوى مشك از او در فضا پراكنده مى شد. با خودم گفتم : اين جوان از اولياء اللّه است. اگر حس كند من اين جا هستم ممكن است برمد و باعث شوم كه از انجام بسيارى از كارهايش كه مى خواهد انجام دهد منصرف شود. لذا تا جايى كه توانستم خودم را پنهان كردم. او نزديك شد و خود را براى نماز آماده كرد و آنگاه از جا برجست و ايستاد و چنين گفت : اى آنكه ملكوتش همه را به حيرت افكنده و جبروتش هر چيزى را مقهور خود كرده است! شادمانى و لذّت روى كردن به خود را در دلم وارد كن و مرا به ميدان فرمانبردارانت در آر او سپس به نماز ايستاد و وقتى ديدم اعضاى بدن و حركاتش كاملاً آرام گرفت، به طرف محلّى كه در آن جا براى نماز آماده شد، رفتم، ناگاه چشمم به چشمه اى افتاد كه از آن آبى سفيد مى جوشيد. من هم خودم را براى نماز آماده كردم و سپس پشت سر او ايستادم. يكدفعه محرابى ديدم كه گويى در آن جا براى او ساخته شده بود! ديدم به هر آيه اى كه در آن وعده و وعيد داده شده است، مى گذرد آن را با ناله هاى سوزناك تكرار مى كند. چون تاريكى شب برطرف شد، برپا خاست و گفت : اى كسى كه جويندگان قصد او مى كنند و با راهنمايى او بدو مى رسند و بيمناكان به درگاهش روى مى آورند و از فضل و بخشش او بهره مند مى شوند و عابدان به او پناه مى برند و پر داد و دهشش مى يابند من ترسيدم كه او را از دست بدهم و نشانش را گم كنم. لذا به او چسبيدم و گفتم : تو را به آن كسى كه رنج خستگى را از تو زدود و چنين شوق و اشتياقى به تو بخشيد، سوگندت مى دهم كه مرا در زير بال رحمت و سايه مهر خود در آورى؛ زيرا كه من گم شده ام و من ديدم كه چه كردى و شنيدم كه چه گفتى. او گفت : اگر براستى توكّل داشتى هيچ گاه گم نمى شدى. حالا پى من را بگير و دنبالم بيا. وقتى زير آن درخت رسيد دستم را گرفت. به نظرم رسيد كه زمين زير پايم حركت مى كند. سپيده صبح كه سرزد، به من گفت : بشارت باد تو را. اين مكّه است. حمّاد مى گويد : من هياهو را شنيدم و جاده را ديدم. به او گفتم : تو را به آن كسى كه در رستاخيز و روز تهيدستى اميدت به اوست، سوگندت مى دهم كه بگو كيستى؟ گفت : حال كه سوگندم دادى، من على بن الحسين بن على بن ابى طالب هستم ، صلوات اللّه عليهم .
بحار الأنوار ـ به نقل از طاووس فقيه ـ :
رَأيتُهُ [أي الإمامَ زينَ العابدينَ عليه السلام ] و هُو يَطوفُ مِن العِشاءِ إلَى السَّحَرِ و يَتَعبَّدُ ، فلَمّا لَم يَرَ أحَدا رَمَقَ السَّماءَ بِطَرْفِهِ ، و قالَ : إلهي، غارَت نُجومُ سَماواتِكَ ، و هَجَعَت عُيونُ أنامِكَ ، و أبوابُكَ مُفَتَّحاتٌ للسّائلينَ ، جِئتُكَ لِتَغفِرَ لي و تَرحَمَني و تُرِيَني وَجهَ جَدِّي محمّدٍ صلى الله عليه و آله في عَرَصاتِ القِيامَةِ . ثُمّ بَكى و قالَ : و عِزَّتِكَ و جَلالِكَ، ما أرَدتُ بمَعصيَتي مُخالَفَتَكَ ، و ما عَصَيتُكَ إذ عَصَيتُكَ و أنا بِكَ شاكٌّ ، و لا بِنَكالِكَ جاهِلٌ ، و لا لِعُقوبَتِكَ مُتَعَرِّضٌ ، و لكنْ سَوَّلَت لِي نَفسي و أعانَني على ذلكَ سِترُك المُرخي بهِ علَيَّ ، فالآنَ مِن عَذابِكَ مَن يَستَنقِذُني ؟! و بِحَبلِ مَن أعتَصِمُ إن قَطَعتَ حَبلَكَ عَنّي ؟! فوا سَوأتاهُ غَدا مِن الوُقوفِ بَينَ يَدَيكَ، إذا قِيلَ لِلمُخِفِّينَ : جُوزوا ، و لِلمُثقَلينَ : حُطّوا ، أ مَعَ المُخِفِّينَ أجوزُ ، أم مَعَ المُثقَلينَ أحُطُّ ؟! وَ يلي! كُلَّما طالَ عُمري كَثُرَت خَطاياي و لَم أتُبْ ، أ ما آنَ لي أن أستَحيِيَ مِن ربِّي ؟ ! ثُمّ بكى و أنشَأ يقولُ :
[امام زين العابدين] را ديدم كه از هنگام نماز عشاء تا سحر مشغول طواف و عبادت بود و وقتى ديد ديگر كسى آنجا نيست، نگاهى به آسمان انداخت و گفت : الهى! ستارگان آسمان هاى تو غروب كرده اند و چشمان آفريدگانت خفته اند و درهاى [رحمت ]تو به روى سائلان گشوده است. آمده ام تا مرا بيامرزى و به من رحم كنى و رخسار جدّم محمّد صلى الله عليه و آله را در عرصه هاى قيامت به من نشان دهى. حضرت سپس گريست و گفت : به عزّت و جلالت سوگند كه قصدم از گناه كردن، مخالفت با تو نبود و آنگاه كه نا فرمانيت كردم، درباره تو شك نداشتم و از كيفر و عذاب تو بى خبر نبودم و نخواستم خود را در معرض عقوبت تو قرار دهم، بلكه نفْس من گناهان را در نظرم آراست و پرده پوشى تو هم در اين راه به كمكم آمد. اينك، كيست كه مرا از عذاب تو برهاند؟ اگر ريسمان تو از دستم جدا شود، به ريسمان چه كسى چنگ زنم؟ اى واى از فردا كه در برابر تو بايستم. آنگاه كه به سبكباران گفته شود : بگذريد و به گران باران گفته شود : بايستيد ، آيا با سبكباران خواهم گذشت؟ يا با گران باران خواهم ايستاد؟ واى بر من! هرچه بر عمرم افزوده شد، گناهانم فزونتر گشت و توبه نكردم. آيا وقت آن نرسيده است كه از پروردگارم شرم كنم؟ حضرت سپس گريست و شروع به خواندن اين ابيات كرد :
أتُحرِقُني بالنّارِ يا غايةَ المُنى؟!
فأينَ رجائي؟! ثُمّ أينَ مَحبّتي؟!
اى غايت آرزوها! آيا مرا به آتش مى سوزانى؟
پس اميد من و محبّت من [به تو] چه مى شود؟
أتَيتُ بأعمالٍ قِباحٍ زَرِيّةٍ
و ما في الورى خَلقٌ جَنى كجِنايَتي!
من اعمال زشت و پستى آورده ام،
در ميان مردمان، گنهكارى چون من يافت نمى شود.
ثُمّ بكى و قالَ : سُبحانَكَ تُعصى كأنّكَ لا تَرى ، و تَحلُمُ كأنّكَ لَم تُعْصَ ، تَتَوَدَّدُ إلى خَلقِكَ بحُسنِ الصَّنيعِ كأنَّ بِكَ الحاجَةَ إلَيهِم ، و أنتَ يا سيِّدي الغَنِيُّ عَنهُم ، ثُمّ خَرَّ إلَى الأرضِ ساجِدا قالَ : فدَنَوتُ مِنهُ و شُلتُ بِرأسِهِ و وَضَعتُهُ على رُكبَتي و بَكيتُ حتّى جَرَت دُموعي على خَدِّهِ ، فاستَوى جالِسا و قالَ : مَنِ الّذي أشغَلَني عَن ذِكرِ ربِّي ؟! فقلتُ : أنا طاووسٌ يا بنَ رَسولِ اللّه ِ، ما هذا الجَزَعُ و الفَزَعُ ، و نَحنُ يَلزَمُنا أن نَفعَلَ مِثلَ هذا و نَحنُ عاصُونَ جانُونَ ؟! أبُوكَ الحُسينُ بنُ عليٍّ ، و اُمُّكَ فاطِمَةُ الزَّهراءُ ، و جَدُّكَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ! قالَ : فالتَفَتَ إلَيَّ و قالَ : هَيهاتَ هَيهاتَ يا طاووسُ ، دَعْ عَنّي حَديثَ أبي و اُمِّي و جَدِّي ، خَلَقَ اللّه ُ الجَنَّةَ لِمَن أطاعَهُ و أحسَنَ و لَو كانَ عَبدا حَبَشيّا ، و خَلَقَ النّارَ لِمَن عَصاهُ و لَو كانَ ولَدا قُرَشيّا ، أ ما سَمِعتَ قولَهُ تعالى : «فإذا نُفِخَ في الصُّورِ فلا أنْسابَ بَيْنَهُم يَوْمَئِذٍ و لا يَتَساءلونَ» . و اللّه ِ ، لا يَنفَعُكَ غَدا إلاّ تَقدِمَةٌ تُقَدِّمُها مِن عَمَلٍ صالِحٍ .
دوباره گريست و گفت : سبحانك! چنان از تو نافرمانى مى شود كه انگار ديده نمى شوى و چنان بردبارى نشان مى دهى كه گويى نافرمانى نمى شوى. با نيكوكارى به بندگانت، اظهار دوستى و محبّت مى كنى چندان كه گويى تو به آنان نياز دارى، در حالى كه تو، اى آقاى من! از آنان بى نيازى. حضرت سپس به سجده افتاد طاووس مى گويد : به حضرت نزديك شدم و سرش را بلند كردم و روى زانوهايم گذاشتم و چندان گريستم كه اشك هايم روى گونه اش سرازير شد. حضرت برخاست و نشست و فرمود : اين كيست كه مرا از ياد پروردگارم باز داشته است؟ عرض كردم : يا بن رسول اللّه ! من طاووس هستم. اين جزع و فزع براى چيست؟ ما گنهكاران و نافرمانان بايد چنين كارهايى بكنيم، نه شما كه پدرت حسين بن على، مادرت فاطمه زهراء و جدّت رسول خدا صلى الله عليه و آله است!حضرت رو به من كرد و فرمود : هيهات، هيهات، اى طاووس! سخن از پدر و مادر و جدّم براى من مگو. خداوند بهشت را براى كسى آفريده كه اطاعتش كند و كار نيك انجام دهد، هر چند غلامى حبشى باشد و دوزخ را براى كسى خلق كرده كه او را نافرمانى كند، هر چند آقا زاده اى قرشى باشد. مگر نشنيده اى كه خداى متعال مى فرمايد : «آنگاه كه در صور دميده شود آن روز ميانشان نسبت خويشاوندى نباشد و از حال يكديگر نپرسند» به خدا قسم كه فرداى قيامت هيچ چيز به كار تو نيايد، مگر كار شايسته اى كه پيشاپيش مى فرستى.
بحار الأنوار ـ به نقل از طاووس يمانى ـ :
رَأيتُ رجُلاً يُصَلّي في المَسجِدِ الحَرامِ تَحتَ المِيزابِ يَدعو و يَبكي في دُعائهِ ، فجِئتُهُ حِينَ فَرَغَ مِن الصَّلاةِ ، فإذا هُو عليُّ بنُ الحُسينِ عليه السلام ، فقُلتُ لَهُ : يا بنَ رسولِ اللّه ِ، رَأيتُكَ على حالَةِ كذا ، و لكَ ثَلاثَةٌ أرجو أن تُؤمِنَكَ مِن الخَوفِ ، أحَدُها : أنّكَ ابنُ رَسولِ اللّه ِ ، و الثّاني : شَفاعَةُ جَدِّكَ ، و الثّالِثُ : رَحمَةُ اللّه ِ ، فقالَ : يا طاووسُ ، أمّا أنّي ابنُ رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فلا يُؤمِنُني ، و قد سَمِعتُ اللّه َ تعالى يقولُ : «فَلا أنْسابَ بَيْنَهُم يَومَئِذٍ و لا يَتَساءلونَ» ، و أمّا شَفاعَةُ جَدِّي فلا تُؤمِنُني ؛ لأنَّ اللّه َ تعالى يَقولُ : «و لا يَشْفَعُونَ إلاّ لِمَنِ ارْتَضى» . ، و أمّا رَحمَةُ اللّه ِ فإنّ اللّه َ تعالى يقولُ : إنّها قَريبَةٌ مِن المُحسِنينَ ، و لا أعلَمُ أنّي مُحسِنٌ .
مردى را ديدم كه در مسجد الحرام، زير ناودان، نماز مى خواند و دعا مى كرد و در حال دعا مى گريست. وقتى نمازش تمام شد، پيش او رفتم ديدم على بن الحسين عليه السلام است. عرض كردم : يا بن رسول اللّه ! تو را به چنان حال ديدم، در صورتى كه شما سه امتياز داريد كه به نظر من با وجود آنها ديگر جاى ترس [از عذاب الهى ]نيست: اول اينكه شما فرزند رسول خدا هستى. دوّم : شفاعت جدّت و سوّم : رحمت خدا. فرمود : اى طاووس! امّا اينكه من فرزند رسول خدا هستم، اين مرا در امان نمى دارد؛ زيرا خداى متعال مى فرمايد : «آن روز ميانشان نسبت خويشاوندى نباشد و از حال يكديگر نپرسند» و اما شفاعت جدّم، اين نيز مرا ايمن نمى گرداند؛ چون خداى متعال مى فرمايد : «و شفاعت نكنند مگر براى كسى كه خدا رضايت دهد» و اما رحمت خدا، خداى متعال مى فرمايد : «و آن به نيكوكاران نزديك است» و من نمى دانم كه نيكوكار هستم يا نه.
الأمالى للصدوق ـ به نقل از طاووس يمانى ـ :
مَرَرتُ بالحِجرِ فإذا أنا بشَخصٍ راكِعٍ و ساجِدٍ، فتأمَّلتُهُ فإذا هُو عليُّ بنُ الحُسينِ عليه السلام ··· فجَعَلتُ أرقُبُهُ حتّى فَرَغَ من صَلاتِهِ ، و رَفَعَ باطِنَ كَفَّيهِ إلَى السَّماءِ و جَعَلَ يَقولُ : سَيِّدي سَيِّدي ، هذهِ يَداي قد مَدَدتُهُما إلَيكَ بالذُّنوبِ مَملوءةً ، و عَيناي بالرَّجاءِ مَمدودَةً .
از حِجر عبور مى كردم كه ديدم شخصى در حال ركوع و سجود است. دقّت كردم ديدم على بن الحسين عليه السلام است··· ايستادم به نگاه كردن، تا آنكه نمازش را تمام كرد و كف دست هايش را به طرف آسمان بالا برد و گفت : آقاى من! آقاى من! اين دو دست پر از گناه را به سوى تو كشيده ام و چشم اميد به تو دوخته ام.
منبع: میزان الحکمه،جلد دوازدهم.