اخلاق اداری در نهج البلاغه: انضباط كارى

انضباط كارى يعنى سامان پذيرى، آراستگى، نظم و ترتيب، و پرهيز از هرگونه سستى و بى سامانى در كار. اين امور از عمده ترين آداب اخلاق ادارى است و هيچ سازمانى و نظامى بدون رعايت اين امور راه به جايى نخواهد برد. بهترين سازمانها و نظامها با زير پا گذاشته شدن اصل انضباط كارى، به تباهى كشيده مى شوند و همه وجوه مثبت آنها نيز بى ارزش مى گردد. توناترين مديران و كارگزاران و كاركنان در يك مجموعه ادارى كه اصل انضباط كارى بر آن حاكم نيست، توفيقى كسب نخواهد كرد و جز اتلاف نيرو بهره اى نخواهد برد.

انضباط كارى اقتضا مى كند كه هر كارى در زمان خودش انجام شود و هيچ امرى به وقت ديگر سپرده نشود. اميرمومنان (علیه السلام) در عهد نامه مالك اشتر به او مكرر سفارش كرده است كه به گونه اى عمل نماييد كه انضباط كارى حفظ شود؛ از جمله چنين سفارش شده است:
«وَ أَمْضِ لِكُلِّ يَوْمٍ عَمَلَهُ فَإِنَّ لِكُلِّ يَوْمٍ مَا فِيه».(نامه 53)
كار هر روز را در همان روز انجام ده، زيرا هر روز كارى مخصوص به خود دارد.

همچنين لازمه انضباط كارى پرهيز از شتابزدگى و نيز پرهيز از سستى در امور است. امام (علیه السلام) در اين باره فرموده است:
«إِيَّاكَ وَ الْعَجَلَةَ بِالْأُمُورِ قَبْلَ أَوَانِهَا أَوِ التَّسَقُّطَ فِيهَا عِنْدَ إِمْكَانِهَا أَوِ اللَّجَاجَةَ فِيهَا إِذَا تَنَكَّرَتْ أَوِ الْوَهْنَ عَنْهَا إِذَا اسْتَوْضَحَتْ فَضَعْ كُلَّ أَمْرٍ مَوْضِعَهُ وَ أَوْقِعْ كُلَّ أَمْرٍ مَوْقِعَه‏».(نامه 53)
بپرهيز از شتاب در كارهايى كه هنگام انجام دادن آن نرسيده، و بپرهیز از سستى در کارهایی که انجام دادنش ممكن گرديده، و بپرهیز از لجبازی کردن در كارهايى كه راه راست در آن ناپديدار است، يا سستى ورزيدن آن گاه كه آشكار است. پس هر چيز را در جاى خودش بگذار و هر كارى را به هنگام آن انجام بده.

هرگونه سستى و بى نظمى در امور موجب تضييع حقوق است، بنابراين لازم است تدابيرى صورت پذيرد، تا جايى براى سستى و بى نظمى نباشد. به بيان امام على (علیه السلام):
«مَنْ أَطَاعَ التَّوَانِيَ ضَيَّعَ الْحُقُوقَ».(حکمت 239)
آن كه سستی کند، حقوق را خوار دارد.
________________________
منبع: ارباب امانت (اخلاق ادارى در نهج البلاغه)، مصطفى دلشاد تهرانى