شرح نامه 31 نهج البلاغه: نا امیدی از اجابت دعا

"فَلَا يَقنِطَنَّكَ إبطَاءُ إجابَتِه فإنّ العَطيّةَ عَلى قَدرِ النيّةِ"
'كندى در اجابت دعا، تو را نا اميد نسازد، زيرا كه اجابت به ميزان نيت است'.

امام علی علیه السلام در اينجا اولا از نوميدى نهى مى كنند و منشاء پيدايش نوميدى را هم بطور ضمنى آورده اند و آن عدم اجابت دعاست كه بصورت محسوس مى بينيم تاخير در اجابت دعاها در بسيارى از مواقع حالت زدگى و يأس و نوميدى را بدنبال دارد و امام بزرگوار از پيدايش چنىن حالتى نهى مى كنند و بعد از آن بذكر مطلب بسيار مهم و قابل توجهى مى پردازند و آن، عوامل تأخير در اجابت يا عدم اجابت است.
اولين مطلبى را كه در اين رابطه آورده اند اين است كه عطا و بخشش الهى به ميزان نيت است. و بنابراين، نيت خير و تصميم صحيح و انسانى، موجب تسريع در اجابت است و نيات سوء و اراده هاى باطل و انگيزه هاى نادرست، موجب تاخير اجابت و يا عدم اجابت خواهد گرديد.
گاهى حوائج و مقاصد انسان، ناشى از يك نيست سوء و باطل است؛ مانند كسي كه از خدا خانه مى خواهد، زيرا ديده كه رفيقش خانه اى وسيع و زيبا دارد و اين موضوع او را به تنگ آورده و مى خواهد به هر وسيله اى هست يك خانه ى آنچنانى را فراهم بياورد. و يا گاهى از اوقات حاجت او در طريق يك امر شيطانى است، مانند كسى كه از خدا خانه مى خواهد، ولى درون او را كه بررسى كنيم به اين مطالب مى رسيم كه او خانه را براى تفاخر و برترى جوئى مى خواهد و نظرش اين است كه در مقام مفاخره و فخر فروشى از ديگران عقب نماند و نسبت به آنها كمى و كاستى نداشته باشد.
بسيارى از دعاها فاقد اوصاف لازم است و منشاء و مبداء آن يا هدف آن يك جريان شيطانى است و از اينرو به هدف اجابت نمى رسد و ما فقط خود موضوع مورد حاجت را مى بينيم كه امرى مباح يا مستحب و مطلوب است و از اينكه آن را از خداوند خواسته ايم و اجابت نشده سخت نگران و ناراحت مى شويم و ديگر به مفاسدى كه در آغاز اين موضوع قرار گرفته و يا در رشته ى معلولات آن است و بر آن مترتب خواهد شد غفلت داريم.

و ممكن است مقصود از كلام شريف امام عليه السلام 'انّ العطية بقدر النية' اين باشد كه عطاياى الهى وابستگى مستقيم به نيات انسان دارد؛ هر اندازه انسان داراى خلوص نيت و پاكى ضمير باشد دعاهاى را به اجابت نزديكتر است و هر اندازه كه داراى نيات شر و فاسد باشد، از اجابت دورتر و فاصله ى او زيادتر مى باشد.
غرض آنكه ملاک نيات انسانى در مطلق امور، در اجابت دعاها اثر مستقيم دارد و بصورت كلى بايد نيات انسان اصلاح گردد و دعا كننده، انسانى خوش نيت و داراى سلامت فكر باشد و به نفع جامعه و برادران و خواهران مسلمان خود بينديشد تا هنگامى كه دعا مى كند مورد عنايت خداوند قرار گرفته و دعاهاى او به اجابت برسد.
و احتمال مى رود كه مقصود اين باشد كه انسان در مقام درخواست چيزى از خدا، با تمام وجود و با احساس نيازمندى، آن را از خداى تعالى طلب كند و تنها با زبان از خدا طلب حاجت نكند و بلاشك دعائى كه انسان از عمق جان كرده و با تمام وجود چيزى را از خداوند بخواهد، غير از دعائى است كه تنها با زبان بوده و دل و جان او همراهى نداشته باشد.
__________________________
منبع: به سوى مدينه فاضله، على كريمى جهرمى