بد دهنی کودکان و راه مقابله با آن

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال: پسر 13 ساله ‏ام سخنان زشتی را بر زبان جاری می‏ کند. علت آن چیست و چگونه می‏ توانم با او برخورد کنم؟

پاسخ:
این رفتار عللی دارد:
1. الگوها:
اگر والدین و نزدیکان، با خود او یا با دیگران این گونه برخورد کنند و سخنان زشتی را بر زبان جاری سازند، او نیز چنین خواهد کرد؛ پس باید محیط اصلاح شود.
2. نمایش استقلال:
گاهی نوجوان برای تثبیت استقلال خود، به این کار دست می‏ زند که باید با راهکارهای ذیل، او را متوجه زشتی این عمل کرد.
3. عصبانیت:
با توجه به اهمیت و تأثیر فراوان این عامل در بد دهنی نوجوان، بکوشید زمینه‏ های عصبانیت او را از بین ببرید.
4. همسالان:
نوجوان، از همسالان فحاش تأثیر جدی می ‏پذیرد؛ بنابراین، با نرمی و عطوفت و آگاهی غیر مستقیم دادن درباره‏ رفیقان بد، رابطه ‏اش را با آنان قطع کنید.

چـنـد توصیـه:
أ. برای مصونیت فرزندان از این رفتار نابهنجار، از دوران کودکی باید توجه شود. وقتی فرزند خردسال و شیرین زبان شما، کلمه‏ زشتی را بر زبان جاری می‏ کند، شادمانی نکنید و مغلوب احساسات خود نشوید و همان لحظه، با آرامش به او بفهمانید که سخنش ناپسند است.
ب. در مقابل سخنان زشت نوجوانتان داد و فریاد نکنید و ادای شوکه شدن را در نیاورید.
ج. هنگام مواجهه با بد دهنی نوجوان فقط رو ترش کنید و در موقعیت‏های عاطفی، با سخنی نرم، او را از این عمل باز دارید (کودک و نوجوان، هر از چند گاهی، احساس عاطفی شدیدی به پدر و مادر می‏ یابد؛ آنان را در آغوش می‏ گیرد و می‏ بوسد و اظهار محبت می‏ کند. این رفتار به این دلیل است که شاید شب قبل کابوسی درباره‏ از دست دادن پدر یا مادر دیده یا در مدرسه شنیده است که یکی از همسالان، پدر یا مادرش را از دست داده و یا فیلمی عاطفی را دیده است. این موقعیت عاطفی، بهترین زمان برای نهی فرزند از رفتارهای ناپسند است؛ زیرا مقاومت روانی‏ اش به پایین‏ترین حد می‏ رسد). به او بگویید فحش دادن و بد دهنی، احساسات دیگران را جریحه ‏دار می‏ کند و ممکن است به او آسیبی برسد.
د. هنگام نه نوجوان، از روش استدلال خود محوری (وقتی فحش می‏دهی، به شخصیت تو لطمه می ‏خورد و در جامعه بی ‏ارزش می ‏شوی)، و استدلال دیگر محوری (وقتی ناسزا می‏ گویی، به شخصیت من لطمه می ‏خورد؛ چون مادر تو هستم)، استفاده کنید.
ه. اگر ناسزاگویی برایش عادت شده است، به او بیاموزید که تا مدتی، واژه زشت را در ذهن خود یا زیر لب و آرام بگوید.
و. می‏ توانید الفاظی مناسب ‏تر را جایگزین واژگان زشت کنید تا هنگام عصبانیت، با آن واژگان تخلیه شود؛ برای مثال، به جای «بی ‏شعور» می ‏تواند از «واژه‏ بی‏ منطق» استفاده کند.
ز. در صورت استمرار بد دهنی، از ساز و کارهای بازدارنده و به ویژه کاستن از پول توجیبی استفاده کنید. به او بگویید که در برابر هر کلمه‏ زشت، مقداری از پول توجیبی ‏اش کم خواهد شد.
ح. در صورت پیشرفت، از تحسین و تشویق غافل نشوید.

منبع:
نسیم مهر، جلد 1، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی