شریعت در احادیث

شريعت

امام على عليه السلام :

الشَّريعَةُ صَلاحُ البَرِيَّةِ
شريعت ، مايه اصلاح مردمان است .

امام على عليه السلام :

العالَمُ حَدِيقَةٌ سِياجُها .حديث الشَّريعَةُ ، و الشَّريعَةُ سُلطانٌ تَجِبُ لَهُ الطاعَةُ ، و الطاعَةُ سِياسَةٌ يَقومُ بها المَلِكُ ، و المَلِكُ راعٍ يَعضُدُهُ الجَيشُ ، و الجَيشُ أعوانٌ يَكفُلُهُم المالُ ، و المالُ رِزقٌ يَجمَعُهُ الرَّعِيَّةُ ، و الرَّعِيَّةُ سَوادٌ يَستَعبِدُهُم العَدلُ ، و العَدلُ أساسٌ بهِ قِوامُ العالَمِ .
جهان باغى است كه ديوارش شريعت است و شريعت، شهريارى است كه فرمانبرداريش واجب است و فرمانبرى، سياستى است كه پادشاه بدان پايدار است و پادشاه، حكمرانى است كه لشكريان او را پشتيبانى مى كنند و لشكريان ، يارانى هستند كه مال، آنها را تأمين مى كند و مال، روزيى است كه رعيّت فراهم مى آورد و رعيّت ، توده [مردم ]هستند كه بنده عدالتند و عدالت، شالوده اى است كه قوام جهان به آن است .

شريعت و طريقت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الشَّريعَةُ أقوالي ، و الطَّريقَةُ أفعالي .حديث ، و الحَقيقَةُ أحوالي ، و المَعرِفَةُ رَأسُ مالي، و العَقلُ أصلُ دِينِي ، و الحُبُّ أساسِي ، و الشَّوقُ مَركَبِي ، و الخَوفُ رَفيقِي ، و العِلمُ سِلاحِي ، و الحِلُمُ صاحِبِي ، و التوكُّلُ زادِي (رِدائي) ، و القَناعَةُ كَنزِي ، و الصِّدقُ مَنزِلي ، و اليَقينُ مَأوايَ ، و الفَقرُ فَخري و بهِ أفتَخِرُ على سائرِ الأنبياءِ و المُرسَلينَ
شريعت، گفتارهاى من است، و طريقت، كردارهاى من، و حقيقت احوال من، و معرفت، سرمايه من، و خرد ريشه دينم، و محبّت بنيادم، و شوق مركبم، و خوف همسفرم، و دانش سلاحم، و بردبارى يارم، و توكل ره توشه ام (ردايم)، و قناعت اندوخته ام، و صدق منزلم، و يقين مأوايم، و فقر و نياز [به خدا] افتخارم كه با آن بر ديگر پيامبران و رسولان مى بالم .

يكسان بودن شريعت هاى دين

امام على عليه السلام :

ألا و إنَّ شرائعَ الدِّينِ واحِدَةٌ ، و سُبُلَهُ قاصِدَةٌ ، فَمَن أَخَذَ بها لَحِقَ و غَنِمَ ، و مَن وَقَفَ عَنها ضَلَّ وَ ندِمَ .
 بدانيد كه شريعه هاى (آبراهه) دين يكى است و راههايش راست و هموار . هر كه اين راهها را در پيش گرفت به مقصد [حق] رسيد و بهره مند شد ، و هركه از پيمودن آن خوددارى كرد، گمراه و پشيمان گشت .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تباركَ و تعالى أعطى محمّدا صلى الله عليه و آله شَرائعَ نُوحٍ و إبراهيمَ و موسى و عيسى عليهم السلام .
 خداوند تبارك و تعالى شريعتهاى نوح و ابراهيم و موسى و عيسى عليهم السلام را به محمّد صلى الله عليه و آله داد .

تفسير شرايع دين

امام زين العابدين عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه :مجموعه شرايع دين چيست ـ فرمود :

قولُ الحقِّ ، و الحُكمُ بالعَدلِ ، و الوَفاءُ بالعَهدِ .
 حق گويى ، داورى عادلانه ، و وفاى به عهد است .

فلسفه شرايع و احكام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : جبرئيل نزد من آمد و گفت :

 يا أحمدُ ، الإسلامُ عَشرَةُ أسهُمٍ و قد خابَ مَن لا سَهمَ لَهُ فيها : أوَّلُها : شَهادَةُ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ و هِي الكَلِمَةُ ، و الثانِيَةُ : الصلاةُ و هِي الطُّهرُ ، و الثالِثَة : الزكاةُ و هِي الفِطرَةُ ، و الرابِعَةُ: الصَّومُ و هِي الجُنَّةُ ، و الخامِسَةُ : الحَجُّ و هِي الشَّريعَةُ ، و السادِسَةُ : الجِهادُ و هُو العِزُّ ، و السابِعَةُ : الأمرُ بِالمَعروفِ و هُو الوَفاءُ ، و الثامِنَةُ : النَّهيُ عنِ المنكَرِ و هُو الحُجَّةُ ، و التاسِعَةُ : الجَماعَةُ و هِي الاُلفَةُ ، و العاشِرَةُ : الطاعَةُ و هِي العِصمَةُ .
اى احمد! اسلام ده سهم است و هر كس سهمى از اين سهام نداشته باشد زيان كرده است : اولين سهم ، گواهى دادن به يگانگى خداست كه گفتار است . دوم ، نماز كه طهارت و پاكيزگى است . سوم ، زكات كه فطرت [اسلام] مى باشد . چهارم ، روزه است كه سپر مى باشد . پنجم ، حج كه شريعت مى باشد . ششم ، جهاد كه عزّت مى باشد . هفتم ، امر به معروف كه وفا كردن است . هشتم ، نهى از منكر كه حجّت است . نهم ، اجتماع كه همبستگى و الفت مى باشد . و دهم ، طاعت كه مصونيت [از گناه ]است .

امام على عليه السلام :

فرَضَ اللّه ُ الإيمانَ تَطهيرا مِن الشِّركِ ، و الصلاةَ تَنزيها عَن الكِبرِ ، و الزكاةَ تَسبيبا للرِّزقِ، و الصِّيامَ ابتِلاءً لاِءخلاصِ الخَلقِ ، و الحَجَّ تَقرِبَةً للدِّينِ ، و الجِهادَ عِزّا للإسلامِ ، و الأمرَ بالمَعروفِ مَصلحةً للعَوامِّ ، و النَّهيَ عنِ المُنكرِ رَدعا للسُّفَهاءِ ، وصِلَةَ الرَّحِمِ مَنماةً للعَدَدِ ، و القِصاصَ حَقنا للدِّماءِ ، و إقامَةَ الحُدودِ إعظاما للمَحارِمِ ، و تَركَ شُربِ الخَمرِ تَحصِينا للعَقلِ ، و مُجانَبَةَ السَّرِقَةِ إيجابا للعِفَّةِ ، و تَركَ الزِّنا تَحصينا للنَّسَبِ ، و تَركَ اللِّواطِ تَكثيرا للنَّسلِ ، و الشَّهاداتِ استِظهارا على المُجاحَداتِ ، و تَركَ الكَذِبِ تَشريفا للصِّدقِ ، و السَّلامَ (و الإسلامَ) أمانا مِن المَخاوِفِ ، و الأمانَةَ (الإمامَةَ) نِظاما للاُمَّةِ ، و الطاعَةَ تَعظيما لِلإمامَةِ .
 خداوند، ايمان را براى پاك كردن از شرك واجب فرمود و نماز را براى دور كردن از خود بزرگ بينى، و زكات را وسيله اى براى روزى [نيازمندان ]و روزه را براى آزمودن اخلاص مردمان، و حجّ را سبب نزديكى اهل دين به يكديگر و جهاد را براى عزّت اسلام، و امر به معروف را براى اصلاح توده مردم، و نهى از منكر را به عنوان عامل باز دارنده كم خردان، و صله رحم را براى افزون شدن شمار [افراد]، و قصاص را براى حفظ خونها، و جارى ساختن حدود را براى اهميت دادن به حرامها، و شراب نخوردن را براى حفظ خَرد، و دورى از دزدى را براى خويشتندارى و خود دارى از زنا را براى سالم ماندن نسب، و ترك لواط را براى زياد شدن نسل، و گواهى دادنها را براى آشكار و ثابت شدن حقوق انكار شده، و دروغ نگفتن را براى ارج نهادن به راستى، و سلام كردن (اسلام) را براى ايمنى از ترس و نگرانيها، و امانتدارى (امامت) را براى سامان يافتن كار امّت، و طاعت [از امام] را براى بزرگداشت مقام امامت .

فاطمه زهرا عليها السلام :

فَرَضَ الإيمانَ تَطهيرا مِن الشِّركِ ، و الصَّلاةَ تَنزِيها مِن الكِبرِ ، و الزَّكاةَ زِيادَةً في الرِّزقِ ، و الصِّيامَ تَثبيتا للإخلاصِ ، و الحَجَّ تَسلِيَةً لِلدِّينِ ، و العَدلَ مِسكا للقلوبِ ، و الطّاعَةَ نِظاما لِلمِلَّةِ ، و الإمامَةَ لَمّا مِنَ الفرقَةِ ، و الجهادَ عزّا للإسلامِ ، و الصَّبرَ مَعونَةً على الاستيجابِ ، و الأمرَ بالمَعروفِ مَصلحَةً للعامَّةِ ، و بِرَّ الوالِدَينِ وِقايةً عنِ السَّخَطِ ، وصِلَةَ الأرحامِ مَنماةً للعَدَدِ ، و القِصاصَ حَقنا للدِّماءِ ، و الوَفاءَ لِلنَّذرِ تَعَرُّضا للمَغفِرَةِ ، و تَوفِيَةَ المَكائيلِ و المَوازينِ تَغييرا للبَخسَةِ ، و اجتِنابَ قَذفِ المُحصَناتِ حَجبا عنِ اللَّعنَةِ ، و اجتِنابَ السّرقَةِ إيجابا لِلعِفَّةِ ، و مُجانَبَةَ أكلِ أموالِ اليَتامى إجارَةً مِنَ الظُّلمِ، و العَدلَ في الأحكامِ إيناسا للرَّعِيَّةِ ، و حَرَّمَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ الشِّركَ إخلاصا للرُّبُوبِيَّةِ .
 خداوند ايمان را واجب فرمود ، براى پاك كردن از آلودگى شرك، و نماز را براى دور كردن از كِبر و زكات را براى افزايش روزى، و روزه را براى تثبيت اخلاص، و حج را براى دلدارى (پشت گرمى) دين، و عدالت را براى همبستگى دلها، و فرمانبردارى را براى انتظام آيين، و امامت را براى جلوگيرى از تفرقه، و جهاد را براى عزّت اسلام، و صبر را براى كمك به استحقاق پاداش يافتن، و امر به معروف را براى اصلاح توده مردم، و نيكى كردن به پدر و مادر را براى نگهدارى از ناخشنودى [خدا]، و صله ارحام را براى افزونى تعداد [شما] ، و قصاص را براى حفظ خونها، و وفاى به نذر را براى قرار گرفتنِ [آدمى] در معرض آمرزش و كامل كردن پيمانه ها و ترازوها را براى از بين بردن كم فروشى، و دورى از تهمت زدن به زنان پاكدامن را مانع لعنت و دور شدن از رحمت حق و پرهيز از دزدى را مايه خويشتندارى، و دورى از خوردن مال يتيم را براى جلوگيرى از ظلم، و عدالت در داوريها را براى آرامش مردم، و خداوند عزّ و جلّ شرك را به قصد خالص گردانيدن ربوبيت [خود] حرام فرمود .

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از علل برخى حلال و حرامها ـ فرمود : 

إنّهُ لَم يُجعَلْ شَيْءٌ إلاّ لِشَيْءٍ .
هيچ حُكْمى بى حِكْمَت وضع نشده است .

امام رضا عليه السلام ـ به فضل بن شاذان ـ فرمود :

 إن سَألَ سائلٌ فقالَ : أخبِرْني : هَل يَجوزُ أن يُكَلِّفَ الحَكيمُ عَبدَهُ فِعلاً مِنَ الأفاعِيلِ لِغَيرِ عِلّةٍ و لا مَعنىً ؟ قيلَ لَهُ : لا يَجوزُ ذلكَ ؛ لأنّهُ حَكيمٌ غَيرُ عابِثٍ و لا جاهِلٍ . فإن قالَ : فَأخبِرْني لِمَ كَلَّفَ الخَلقَ ؟ قيلَ : لِعِلَلٍ فإن قالَ : فَأخبِرْني عَن تلكَ العِلَلِ مَعروفَةٌ مَوجودَةٌ هِي أم غَيرُ مَعروفَةٍ و لا مَوجودَةٌ ؟ قيلَ : بَل هِي مَعروفَةٌ و مَوجودَةٌ عِندَ أهلِها فإن قال : أ تَعرِفُونَها أنتم أم لا تعرِفُونَها؟ قيل لَهُم : مِنها ما نَعرِفُهُ، و مِنها ما لا نَعرِفُهُ .
اگر كسى سؤال كرد و گفت : به من بگو آيا رواست كه خداى حكيم بنده خود را ، بى علّت ، مكلّف به فعلى از افعال كند؟ در جوابش گفته مى شود : روا نيست ؛ زيرا او حكيمى است كه نه كار بيهوده مى كند و نه نادان است . و اگر گفت : پس ، به من بگو كه چرا مردم را مكلّف كرد؟ در جوابش گفته مى شود : بنا به عللى اگر گفت : به من بگو كه آيا اين علتها شناخته شده و موجودند يا نه شناخته شده اند و نه وجود دارند؟ در جوابش گفته مى شود : اين علل براى اهلش شناخته شده و نزد آنها موجود است اگر گفت : آيا شما اين علل را مى دانيد يا نمى دانيد؟ در جوابش گفته مى شود : بعضى از آنها را مى دانيم و برخى را نمى دانيم .

امام رضا عليه السلام :

علّةُ غُسلِ الجَنابَةِ : النَّظافَةُ ، و تَطهيرُ الإنسانِ نفسَهُ ممّا أصابَهُ مِن أذاهُ ، و تَطهيرُ سائرِ جَسَدِهِ .
علّت غسل جنابت عبارت است از نظافت ، و پاك كردن انسان خودش را از آلودگى كه به او رسيده است و نيز پاك كردن بقيّه بدنش .
 

میزان الحکمه،جلد پنجم.