خنده از نظر احادیث

خنده و لبخند

امام على عليه السلام :

كانَ ضِحكُ النبيِّ صلى الله عليه و آله التبسُّمَ ، فاجتازَ ذاتَ يومٍ بِفِئَةٍ مِن الأنصارِ و إذا هُم يَتَحَدَّثُونَ و يَضحَكُونَ بِمِل ءِ أفواهِهِم، فقالَ : يا هؤلاءِ، من غَرَّهُ مِنكُم أمَلُهُ و قَصَرَ بهِ في الخَيرِ عَمَلُهُ، فَلْيَطَّلِعْ في القُبورِ و لْيَعتَبِرْ بِالنُّشُورِ، و اذكُرُوا المَوتَ فإنّهُ هادِمُ اللذّاتِ .
خنده پيامبر صلى الله عليه و آله لبخند بود . روزى بر گروهى از انصار گذشت كه با هم صحبت مى كردند و قاه قاه مى خنديدند ، حضرت فرمود : اى جماعت! هر يك از شما كه آرزو فريبش داده و در كار خير كوتاهى كرده است ، بايد سرى به گورستان زند و از برانگيخته شدن مردگان عبرت گيرد. و به ياد مرگ باشيد ، كه ياد مرگ لذّتها را در هم مى شكند .

امام على عليه السلام ـ در وصف مؤمن ـ فرمود :

 إن ضَحِكَ فلا يَعلُو صَوتُهُ سَمعَهُ .
 چون بخندد، صداى خنده اش از گوشش فراتر نمى رود .

امام على عليه السلام :

خَيرُ الضِّحكِ التَّبَسُّمُ .
بهترين خنده ، لبخند است .

امام حسن عليه السلام ـ به نقل از دايى خود هند ـ :

 كان صلى الله عليه و آله إذا فَرِحَ غَضَّ طَرفَهُ، جُلُّ ضِحكِهِ التبسُّمُ، يَفتَرُّ عن مِثلِ حَبَّةِ الغَمامِ .
پيامبر صلى الله عليه و آله هرگاه شاد مى شد ، چشمش را پايين مى انداخت ، خنده اش بيشتر تبسّم بود ، به طورى كه دندانهايش مانند دانه تگرگ نمايان مى شد .

امام باقر عليه السلام : 

تَبَسُّمُ الرجُلِ في وَجهِ أخِيهِ حَسَنةٌ، و صَرفُ القَذى عَنهُ حَسَنةٌ .
لبخند زدن مرد به چهره برادرش حسنه است، و بر داشتن خاشاك از بدن او حسنه است .

امام باقر عليه السلام : 

إذا قَهْقَهتَ فقُلْ حينَ تَفرُغُ : اللّهُمّ لا تَمقُتْني .
هرگاه قهقهه زدى ، در پى آن بگو : خدايا! بر من خشم مگير .

امام صادق عليه السلام :

القَهقَهَةُ مِن الشَّيطانِ
 قهقهه زدن ، كار شيطان است .

امام صادق عليه السلام :

ضِحكُ المؤمِنِ تَبَسُّمٌ .
 خنده مؤمن ، لبخند است .

امام صادق عليه السلام :

مَن تَبَسَّم في وَجهِ أخيهِ كانَت لَهُ حَسَنةٌ .
اهر كه به چهره برادر خود لبخند زند ، آن لبخند براى او حسنه اى باشد .

مكارم الأخلاق ـ به نقل از ابو درداء ـ : 

كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا حَدَّثَ بحَديثٍ تَبَسَّمَ في حَديثِهِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگاه لب به سخن مى گشود ، با لبخند همراه بود .

نكوهش زياد خنديدن

داوود عليه السلام ـ به سليمان عليه السلام ـ فرمود :

يا بُنَيَّ ، إيّاكَ و كَثرَةَ الضِّحكِ؛ فإنَّ كَثرَةَ الضِّحكِ تَترُكُ العَبدَ حَقيرا ( فَقيرا ) يَومَ القِيامَةِ .
 فرزندم! زنهار از خنده بسيار ؛ چون زياد خنديدن ، بنده را در روز قيامت حقير (فقير) مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إيّاكَ و كَثرَةَ الضِّحكِ؛ فإنّهُ يُمِيتُ القَلبَ .
زنهار از خنده زياد ، كه آن دل را مى ميراند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كَثرَةُ الضِّحكِ تَمحُو الإيمانَ .
خنده زياد ، ايمان را محو مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لو تَعلَمُونَ ما أعلَمُ لَضَحِكتُم قليلاً وَ لَبَكَيتُم كثيرا .
اگر آنچه را من مى دانم شما نيز مى دانستيد ، قطعا كم مى خنديديد و بسيار مى گريستيد .

امام على عليه السلام :

 مَن كَثُرَ ضِحكُه ذَهَبَت هَيبَتُهُ .
هركه زياد بخندد ، ابّهتش از بين برود .

امام على عليه السلام : 

مَن كَثُرَ ضِحكُهُ ماتَ قَلبُهُ .
هركه زياد بخندد ، دلش بميرد .

امام على عليه السلام :

كَثرَةُ الضِّحكِ تُوحِشُ الجَليسَ و تَشِينُ الرئيسَ .
خنده زياد ، همنشين را مى رماند و موجب عيب [شخص ]رئيس مى شود .

امام على عليه السلام :

 كَثرَةُ ضِحكِ الرجُلِ تُفسِدُ وَقارَهُ .
 خنده زيادِ آدمى ، وقار او را از بين مى برد .

امام صادق عليه السلام : 

كَم مِمَّن كَثُرَ ضِحكُهُ لاعِبا يَكثُرُ يَومَ القِيامَةِ بُكاؤهُ، و كَم مِمَّن كَثُرَ بُكاؤهُ على ذَنبِهِ خائفا يَكثُرُ يَومَ القِيامَةِ في الجَنَّةِ سُرُورُهُ و ضِحكُهُ
چه بسيار كسانى كه از روى لهو، بسيار مى خندند و در روز قيامت بسيار گريانند و چه بسيار كسانى كه بر گناهان خويش بسيار مى گريند و ترسانند ، امّا روز قيامت در بهشت، بسيار شادمان و خندانند .

كسى كه از خنده اش بايد تعجّب كرد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به نقل از صحف موسى ـ :

 عَجِبتُ لِمَن أيقَنَ بالمَوتِ لِمَ يَفرَحُ، و لِمَن أيقَنَ بالنارِ لِمَ يَضحَكُ ؟! .
 در شگفتم از كسى كه به مرگ يقين دارد ، چرا شادى مى كند و از كسى كه به آتش دوزخ يقين دارد ، چرا مى خندد؟!

إرشاد القلوب: در حديث معراج آمده است :

عَجِبتُ مِن عَبدٍ لا يَدري أنّي راضٍ عَنهُ أو ساخِطٌ علَيهِ و هُو يَضحَك! .
 در شگفتم از بنده اى كه نمى داند من از او خشنودم يا ناخشنود و با اين حال مى خندد .

خنده بى جا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در اندرز به ابوذر ـ فرمود :

 اِعلَمْ أنّ فيكُم خُلقَينِ : الضِّحكَ مِن غيرِ عَجَبٍ، و الكَسَلَ مِن غَيرِ سَهَرٍ .
بدان كه در ميان شما دو خصلت وجود دارد: خنديدن بدون تعجّب و سنگينى (كسالت) بدون شب زنده دارى .

امام على عليه السلام :

كَفى بِالمَرءِ جَهلاً أن يَضحَكَ مِن غَيرِ عَجَبٍ .
 در نابخردى انسان همين بس ، كه بدون تعجّب بخندد .

امام صادق عليه السلام :

ثلاثٌ فيهِنَّ المَقتُ مِن اللّه ِ عَزَّ و جلَّ : نَومٌ مِن غَيرِ سَهَرٍ، و ضِحكٌ مِن غَيرِ عَجَبٍ، و أكلٌ على الشِّبَعِ .
 سه چيز است كه خداوند عزّ و جلّ از آنها نفرت دارد : خوابيدنِ بدون شب زنده دارى ، خنده [بى دليل و] بدون تعجب، و غذا خوردن با شكم سير .

امام كاظم عليه السلام ـ در اندرز به هشام ـ فرمود :

إنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يُبغِضُ الضَّحّاكَ مِن غَيرِ عَجَبٍ، و المَشّاءَ إلى غَيرِ أرَبٍ .
 خداوند عزّ و جلّ كسى را كه بدون تعجّب از امرى زياد مى خندد و كسى را كه بى هدف راه مى رود ، دشمن مى دارد .

امام عسكرى عليه السلام :

مِنَ الجَهلِ الضَّحكُ مِن غَيرِ عَجَبٍ .
خنده اى كه از روى تعجّب نباشد ، نشان نابخردى است .

سخن خنده آور نكوهيده

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در اندرز به ابوذر ـ فرمود :

 إنّ الرجُلَ لَيَتَكَلَّمُ بالكَلِمَةِ في المَجلسِ لِيُضحِكَهُم بها، فَيَهوي في جَهَنَّمَ ما بَينَ السماءِ و الأرضِ .
 آدمى [گاه ]در جمعى براى خنداندن آنان سخنى مى گويد و به سبب آن به فاصله آسمان تا زمين در دوزخ فرو مى رود .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ نيز در اندرز به ابوذر ـ فرمود :

وَيلٌ لِلَّذِي يُحَدِّثُ فَيَكذِبُ لِيُضحِكَ القَومَ، وَيلٌ لَهُ، وَيلٌ لَهُ، وَيلٌ لَهُ ! .
 واى بر كسى كه براى خنداندن مردم، سخنِ دروغ بگويد ؛ واى بر او ، واى بر او ، واى بر او .

امام على عليه السلام :

إيّاكَ أن تَذكُرَ مِن الكلامِ ما يكونُ مُضحِكا؛ و إن حَكَيتَ ذلكَ عن غَيرِكَ
از گفتن سخنان خنده آور پرهيز كن ، گر چه آنها را از ديگرى نقل كنى .

امام على عليه السلام :

وَقِّرُوا أنفُسَكم عن الفُكاهاتِ، و مَضاحِكِ الحِكاياتِ، و مَحالِّ التُّرَّهاتِ .
 وقار خود را در برابر خوش مزگيها و حكايتهاى مضحك و ياوه ها و هرزه گوييها حفظ كنيد .

امام صادق عليه السلام :

كانَ بالمَدينةِ رجُلٌ بَطّالٌ يَضحَكُ النَّاسُ منهُ .حديث ، فقالَ : قد أعيانِي هذا الرجُلُ أن اُضحِكَهُ ـ يَعنِي عليَّ بنَ الحسينِ عليهما السلامـ قالَ : فَمَرَّ عَلِيٌّ عليه السلام و خَلفَهُ مَولَيانِ لَهُ، فجاءَ الرجُلُ حتّى انتَزَعَ رداءَهُ مِن رَقَبَتِهِ، ثُمّ مَضى فلَم يَلتَفِتْ إلَيهِ عَلِيٌّ عليه السلام ، فَاتَّبَعُوهُ و أخَذُوا الرِّداءَ مِنهُ، فَجاؤوا بهِ فَطَرَحُوهُ علَيهِ، فقالَ لَهُم : مَن هذا ؟ فقالوا لهُ : هذا رَجُلٌ بَطّالٌ يَضحَكُ منهُ أهلُ المَدينةِ، فقالَ : قُولُوا لَهُ : إنَّ للّه ِِ يَوما يَخسَرُ فيهِ المُبطِلُونَ .
در مدينه مرد بيكاره اى بود كه با حرفهاى خود مردم را مى خنداند . روزى گفت : جانم به لب رسيد و نتوانستم اين مرد ـ يعنى على بن الحسين عليهما السلام ـ را بخندانم . على بن الحسين عليه السلام روزى با دو نفر از غلامان خود عبور مى كرد كه آن مرد آمد و عباى آن حضرت را از دوشش كشيد و گريخت ، على بن الحسين عليه السلام به او توجهى نكرد ؛ آنها در پى آن مرد دويدند و عبا را از او گرفتند و آوردند و به دوش حضرت انداختند . حضرت پرسيد : اين مرد كيست؟ عرض كردند : مرد بيكاره اى است كه مردم مدينه را مى خنداند . حضرت فرمود : به او بگوييد : خداوند را روزى است كه هرزگان در آن روز زيان خواهند ديد .

گوناگون

جبرئيل عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال پيامبر صلى الله عليه و آله از علت نخنديدن ميكائيل ـ عرض كرد :

ما ضحِكَ مِيكائيلُ مُنذُ خُلِقَتِ النارُ .
از زمانى كه آتش دوزخ آفريده شد ، ميكائيل ديگر نخنديد .

امام على عليه السلام :

 إنّ الزاهِدينَ في الدنيا تَبكِي قُلوبُهم و إن ضَحِكُوا، و يَشتَدُّ حُزنُهُم و إن فَرِحُوا .
 بى رغبتان به دنيا ، دلهايشان گريان است، گر چه به ظاهر بخندند و اندوهشان سخت (بسيار) است، گر چه به ظاهر شاد باشند .

امام زين العابدين عليه السلام : 

مَن ضَحِكَ ضَحكَةً مَجَّ مِن عقلِهِ مَجَّةَ عِلمٍ .
هركه يك خنده زند ، مقدارى علم از سرش بِپَرد .

امام رضا عليه السلام :

كانَ عيسى عليه السلام يَبكِي و يَضحَكُ ، و كانَ يَحيى عليه السلام يَبكِي و لا يَضحَكُ، و كانَ الذي يَفعَلُ عيسى عليه السلام أفضلَ .
عيسى عليه السلام هم مى گريست و هم مى خنديد ، يحيى عليه السلام مى گريست ولى نمى خنديد و روش عيسى بهتر بود .

میزان الحکمه،جلد ششم.