شرح زیارت اربعین: فراز دوم / السَّلَامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِ

فراز دوم: «السَّلَامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِه» (سلام بر دوست و برگزیده خدا)

با نگاه اجمالی به سیره حضرت ابراهیم علیه السلام و فداکاری حضرت علیه السلام و حضرت اباعبدالله حسین علیه السلام به خوبی وجه خلیل الله بودن امام حسین علیه السلام را در می یابیم. همانطوری که حضرت ابراهیم علیه السلام در هنگامی که او را با منجنیق در آتش افکندند یاری غیر خدا را رد کرد. «در زمانی که جبرئیل علیه السلام به ملاقات ابراهیم علیه السلام آمد و به او گفت: «أَ لَکَ حَاجَه»؟ آیا نیازی داری تا به تو کمک کنم. حضرت ابراهیم علیه السلام در عبارت کوتاه فرمود: «امّا إِلَیْکَ فَلا» (امّا به تو نه)»(۶).

به آن کسی نیاز دارم که از همگان بی نیاز و بر همه مشفق است. امام حسین علیه السلام هم کمک دیگران را رد کردند. هنگامی که آسمان و زمین و فرشتگان آماده فرمان امام حسین علیه السلام شدند تا حضرت علیه السلام فرمان دهد، که ریشه همه ظالمان و کفار را یک جا بکنند.

امام حسین علیه السلام امداد و یاری هیچکس را نپذیرفتند و رو به سوی پروردگار کرده و عرض کردند:

«اِلهی وَ سَیِّدی ! وَدَدْتُ اَنْ اُقْتَلَ وَ اُحْیی سَبْعینَ اَلْفَ مَرَّهٍ فی طاعَتِکَ ومحبّتکَ، سِیَّما اِذا کانَ فی قَتْلی نُصْرَهُ دینِکَ وَ اِحْیاءُ اَمْرِکَ وَ حِفظُ ناموسِ شَرْعِکَ...»(۶)
(الهی دوست دارم در راه فرمانبرداری و محبّت تو هفتاد هزار بار کشته و زنده شوم. مخصوصاً که در کشته شدنم یاری دین و احیای امر و حفظ ناموس شریعت تو نهفته باشد).

و همچنین در روایت آمده است در کربلا گروه هایی از جنیّان برای یاری امام علیه السلام آمدند و عرض کردند:

«ما یاوران توایم هر چه خواهی فرمانمان ده که اگر بفرمایی همه دشمنانت را می کشیم. امام علیه السلام کمک آنها را نپذیرفت. و برای آنها پاداش نیک از خدا خواست»(۷).

و نیز نقل شده که:

«امام علیه السلام چون آهنگ نبرد کرد ناگهان غباری برخواست از درون آن شخص پر هیبت بر مرکبی شگفت نمایان شد، بر امام علیه السلام و بر جدّ و پدر و مادر او سلام داد. امام علیه السلام پاسخش را داد و فرمودند: توکیستی که در این احوال دشوار بر مظلوم غریبی سلام می کنی. «مَن اَنتَ وَ تُسَلِّمُ فِی هذِهِ الحالَهِ عَلَی المَظلُومِ الغَرِیبِ» عرض کرد: ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم من زعفر زاهد پادشاه جنیّانم و لشکرم در این دشت است اینک اجازه ده تا با این دشمنانت بجنگیم. امام علیه السلام فرمودند: نه زیرا شما آنان را می بینید و ایشان شما را نمی بینند. «لا فَاِنَّکُم تَرَونَهُم وَ لا یَرَونَکُم» عرض کرد ما به شکل آنان در می آییم چنانچه کشته شدیم شهید راه تو خواهیم بود، امام حسین علیه السلام فرمودند: خدا پاداش نیک دهد ای زعفر! دیگر از دنیا خسته ام، در رؤیا دیدم که امروز، خدا را دیدار می کنم در حالی که شهید شده و به خاک افتاده ام، برگرد و کاری با اینان نداشته باش، پس زعفر برگشت؟ «جَزاکَ اللّهُ خَیراً یا زَعفَرُ، فَأِنّی قَد سَئِمتُ مِنَ الدُّنیا وَ رَأَیتُ فِی الطَّیفِ اِنِّی القَی اللّهَ تَعالی فِی هذا الیَومِ شَهیداً مُجِدَلاً، فَارجِع وَ لا تَتَعَرِّض لِهؤُلاءِ القَومِ»(۸).

و همانگونه که حضرت ابراهیم علیه السلام هیچ سائلی و تقاضا کننده ای را رد نمی کرد و از غیر خدا کمک نمی گرفت و کثیر السجود بود و اهل اطعام و رسیدگی به فقرا و اهل نماز شب بود، آقا أباعبدالله علیه السلام هم این چنین بودند. البته این مقام خلیل الله برای حضرت ابراهیم علیه السلام و امام حسین علیه السلام به این معنا نیست، که حقّ تعالی نیاز به دوست دارد، چرا که او غنی مطلق است، بی نیاز از هر چیزی، بلکه عنوان خلیل بخاطر اظهار خشنودی از آنهاست. چنانکه امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه ثمالی می فرمایند: «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی تَحَبَّبَ إِلَیَّ وَ هُوَ غَنِیٌّ عَنِّی» (سپاس خدائی را که با من دوستی ورزید در حالی که از من بی نیاز است). برای پی بردن به مقام خلیل الله که مقامی است بس بزرگ و عظیم، باید به کلام امام صادق علیه السلام توجّه کنیم. حضرت صادق علیه السلام می فرمایند:

«اماماً فَلَمَّا جَمَعَ لَهُ الْأَشْیَاءَ {قَالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ اماماً}(۹)»(۱۰). (خداوند تبارک و تعالی ابراهیم علیه السلام را پیش از آن که به پیامبری برگزیند، به بندگی خود گرفت و پیش از آن که به رسول برگزیند، به پیامبری برگزید و پیش از آن که خلیلش گرداند او را به رسولّی برگزید و پیش از آن که امامش قرار دهد او را به خلیلی گرفت و چون همه این مقامّات را برایش فراهم آورد فرمود: «من تو را امام مردم قرار دادم»). إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اتَّخَذَ إِبْرَاهِیمَ عَبْداً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَهُ نَبِیّاً وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ نَبِیّاً قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَهُ رَسُولًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ رَسُولًا قَبْلَ أَنْ یَتَّخِذَهُ خَلِیلًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ خَلِیلًا قَبْلَ أَنْ یَجْعَلَهُ

«نجیب» به معنی برگزیده در نوع خود است. امام حسین علیه السلام کسی است که خداوند او را انتخاب کرده برای امامت و رهبری امّت، نه اینکه حضرت علیه السلام خودشان را برای امامت معرفی کرده باشند. چنانکه خداوند می فرماید:

{وَ جَاهِدُواْ فیِ اللَّهِ حَقَّ جِهَادِه هُوَ اجْتَبَئکُمْ ِ}(۱۱)

«در راه خدا چنان که شایسته جهاد است جهاد کنید! اوست که شما را برگزید». از حضرت باقر علیه السلام روایت شده است که: «مائیم برگزیدگان»(۱۱). در زیارت جامعه می خوانیم: «وَ اجْتَبَاکُمْ بِقُدْرَتِهِ» یعنی (شهادت می دهم که برگزید خدای تعالی شما را به قدرت کامله خود!)

۱. نساء، 125.

۲. بحار الأنوار، ج12، ص4.

۳. همان.

۴. همان.

همان، ج91، ص۵.4.

همان، ج12، ص۶.5.

۷ لهوف، ص67.

۸.فرهنگ سخنان امام حسین، ص538.

۹.بقره، 124.

۱۰. الکافی، ج1، ص175.

حج، 78.

الکافی، ج 1، ص، 191.