گوش دادن از نظر احادیث

ارزش گوشهاى شنوا و پذيرا

امام على عليه السلام :

 إذا لَم تَكُن عالِما ناطِقا فَكُن مُستَمِعا واعِيَا .
 اگر دانشمندى گويا نيستى ، پس شنونده اى گيرا باش .

امام على عليه السلام :

وُقِرَ سَمعٌ لَم يَفقَهِ (يَسمَعِ) الواعِيَةَ ، و كيفَ يُراعِي النَّبْأةَ مَن أصَمَّتهُ الصَّيحَةُ ؟! .
كر باد آن گوشى كه فرياد را نفهمد (نشنود) ، كسى كه فرياد بلند را نمى شنود ، چگونه صداى آهسته را مى شنود؟

امام على عليه السلام :

وُقِرَ قَلبٌ لَم يَكُن لَهُ اُذُنٌ واعِيَةٌ .
 كر بادا دلى كه آن را گوش شنوايى نباشد .

امام على عليه السلام :

جَعَلَ لَكُم أسماعا لِتَعِيَ ما عَناها، و أبصارا لِتَجلُوَ عن عَشاها .
خداوند به شما دو گوش داد تا آنچه را به آنها مربوط مى شود دريافت كنند و دو چشم داد تا از نابينايى به در آيند .

امام على عليه السلام :

رَحِمَ اللّه ُ امرَأً (عَبدا) سَمِعَ حُكما فَوَعى ، و دُعِيَ إلى رَشادٍ فَدَنا ، و أخَذَ بِحُجزَةِ هادٍ فَنَجا .
خداى رحمت كند مردى (بنده اى) را كه سخن حكيمانه اى شنيد و آن را پذيرفت و به راه راست خوانده شد و بدان نزديك گشت و دامان راهنما را گرفت و نجات يافت .

امام على عليه السلام : 

فَيا لَها أمثالاً صائبَةً ، و مَواعِظَ شافِيَةً ، لو صادَفَت قُلوبا زاكِيَةً ، و أسماعا واعِيَةً
وه كه چه مثلهاى درست و اندرزهاى شفابخش، اگر به دلهاى پاك و گوشهاى گيرا برخورند .

شنواترين گوشها

امام على عليه السلام :

ألا إنَّ أبصَرَ الأبصارِ ما نَفَذَ في الخَيرِ طَرفُهُ ، ألا إنَّ أسمَعَ الأسماعِ ما وَعى التَّذكيرَ و قَبِلَهُ .
 بدانيد كه بيناترين ديدگان ديده اى است كه نگاهش به خير و صلاح باشد . بدانيد كه شنواترين گوشها گوشى است كه پند و اندرز را بشنود و پذيرايش شود .

امام حسن عليه السلام :

إنّ أبصَرَ الأبصارِ ما نَفَذَ في الخَيرِ مَذهَبُهُ، و أسمَعُ الأسماعِ ما وَعَى التَّذكيرَ و انتَفَعَ بهِ .
بيناترين ديدگان ديده اى است كه نگاه خود را به خير و خوبى بدوزد و شنواترين گوشها ، گوشى است كه پند و اندرز را بشنود و از آن بهره برگيرد .

گوش محجوب

امام على عليه السلام :

اِضرِبْ بِطَرفِكَ حَيثُ شِئتَ مِنَ الناسِ ، فهَل تُبصِرُ (تَنظُرُ) إلاّ فَقيرا يُكابِدُ فَقرا ، أو غَنِيّا بَدَّلَ نِعمَةَ اللّه ِ كُفرا ، أو بَخِيلاً اتَّخَذَ البُخلَ بِحَقِّ اللّه ِ وَفرا ، أو مُتَمَرِّدا كَأنَّ بِاُذُنِهِ عَن سَمعِ المَواعِظِ وَ قرا ؟!
در هر كجا كه خواهى به مردم نظرى بيفكن ، آيا جز فقيرى را مى بينى كه از فقر در رنج است ، يا ثروتمندى كه نعمت خدا را كفران كرده است ، يا بخيلى كه براى افزودن بر دارايى خود ، نسبت به حق خدا بخل مى ورزد ، يا متمرّدى كه گويى از شنيدن پند و اندرزها كر است؟

امام على عليه السلام :

ما كُلُّ ذِي قَلبٍ بِلَبِيبٍ ، و لا كُلُّ ذِي سَمعٍ بِسَمِيعٍ ، و لا كُلُّ ناظِرٍ بِبَصيرٍ .
نه هر كه دلى دارد خردمند است ، و نه هر كه گوشى دارد شنواست ، و نه هركه چشمى دارد بيناست .

امام على عليه السلام :

يا أهلَ الكوفةِ ، مُنِيتُ مِنكُم بِثَلاثٍ و اثنَتَينِ : صُمٌّ ذَوُو أسماعٍ ، و بُكمٌ ذَوُو كَلامٍ ، و عُميٌ ذَوُو أبصارٍ ، لا أحرارُ صِدقٍ عِندَ اللِّقاءِ ، و لا إخوانُ ثِقَةٍ عِندَ البلاءِ ! .
 اى كوفيان! من به سه خصلت [كه در شما هست] و دو خصلت [ كه اصلاً در شما نيست ]گرفتار شده ام : با اين كه گوش داريد، كر هستيد و با اين كه سخن مى گوييد، گنگيد و با اين كه چشم داريد، كوريد [و اما آن دو خصلت كه نداريد :] نه هنگام رويارويى با دشمن آزادگانى با صداقت هستيد و نه به گاه سختى و بلا ، برادرانى مورد اعتماد مى باشيد !

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به قُثم بن عباس ، كارگزار خود در مكّه ـ نوشت :

أمّا بعدُ ، فَإنَّ عَيني ـ بالمَغرِبِ ـ كَتَبَ إلَيَّ يُعلِمُني أنَّهُ وُجِّهَ إلى المَوسِمِ اُناسٌ مِن أهلِ الشامِ العُميِ القُلوبِ ، الصُّمِّ الأسماعِ ، الكُمهِ الأبصارِ ، الذين يَلبِسُونَ الحَقَّ بِالباطِلِ ، و يُطِيعُونَ المَخلوقَ في مَعصيَةِ الخالِقِ .
اما بعد ، جاسوس من در مغرب به من نوشته و اطلاع داده است كه عدّه اى از شاميان كور دل ، كه گوشهايشان [از شنيدن سخن حق ]كر است و چشمهايشان [از ديدن حق] بكلى كور ، همانان كه حق را با باطل مى آميزند و از مخلوق ، به بهاى نافرمانى از خالق ، فرمان مى برند ، به سوى حج گسيل شده اند .

رضايت بخشنده گوش

امام زين العابدين عليه السلام :

 لِكُلِّ شَيءٍ فاكِهَةٌ، و فاكِهَةُ السَّمعِ الكلامُ الحَسَنُ
 هر چيزى را رضايت بخشنده اى است ، و رضايت بخشنده گوش ، سخن نيكوست .

خوب شنيدن

امام على عليه السلام :

 عَوِّدْ اُذُنَكَ حُسنَ الاستِماعِ، و لا تُصغِ إلى ما لا يَزِيدُ في صَلاحِكَ استِماعُهُ
گوش خود را به خوب شنيدن عادت بده و به سخنانى كه شنيدنشان بر اصلاح و پاكى تو چيزى نمى افزايد گوش فرامده .

امام على عليه السلام :

سامِعُ ذِكرِ اللّه ِ ذاكِرٌ .
شنونده ذكر خدا ، ذاكر است .

امام على عليه السلام :

مَن أحسَنَ الاستِماعَ تَعَجَّلَ الانتِفاعَ .
هركه خوب گوش كند ، زود بهره مند شود .

بد شنيدن

امام على عليه السلام :

 السامِعُ شَريكُ القائلِ .
 شنونده ، شريك گوينده است .

امام على عليه السلام :

سامِعُ هُجْرِ القَولِ شَريكُ القائلِ .
 شنونده سخن زشت و مبتذل ، شريك گوينده است .

امام على عليه السلام :

سامِعُ الغِيبَةِ أحدُ المُغتابَينِ .
 شنونده غيبت ، دومين غيبت كننده است .

امام على عليه السلام : 

إذا سَمِعتَ مِن المَكروهِ ما يُؤذِيكَ فَتَطَأطَأْ لَهُ يُخطِكَ .
هرگاه سخن زشت آزار دهنده اى شنيدى ، سرت را پايين انداز (آن را نا شنيده بگير) تا از تو بگذرد .

وظايف گوش

امام على عليه السلام :

فَفَرَضَ على السَّمعِ أن لا تُصغِيَ بهِ إلى المَعاصِي ، فقالَ عَزَّ و جلَّ : «وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَيْكُم فِي الكِتابِ أنْ إذا سَمِعْتُم آياتِ اللّه ِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهزأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُم حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيرِهِ إنَّكُم إذا مِثْلُهُم إنَّ اللّه َ جامِعُ المُنافِقِينَ و الكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعا» .
پس بر گوش اين وظيفه نهاده شده كه با آن به معاصى گوش ندهى ؛ خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «و در اين كتاب بر شما نازل كرد كه چون شنيديد كسانى آيات خدا را انكار مى كنند و آن را به ريشخند مى گيرند ، با آنان منشينيد تا آن گاه كه به سخنى ديگر پردازند و گرنه شما نيز همانند آنها خواهيد بود و خدا همه منافقان و كافران را در جهنم گرد مى آورد» .

امام صادق عليه السلام :

 فَرَضَ عَلى السَّمعِ أن يَتَنَزَّهَ عنِ الاستِماعِ إلى ما حَرَّمَ اللّه ُ ، و أن يُعرِضَ عَمّا لا يَحِلُّ له مِمّا نَهَى اللّه ُ عَزَّ و جلَّ عَنهُ ، و الإصغاءِ إلى ما أسخَطَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ ، فقالَ في ذلكَ : «و قَدْ نَزَّلَ علَيْكُمْ فِي الكِتابِ أنْ إذا سَمِعْتُم آياتِ اللّه ِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهزأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُم حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيرِهِ إنَّكُم إذا مِثْلُهُم إنَّ اللّه َ جامِعُ المُنافِقِينَ و الكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعا» .
بر گوش فرض شده است كه از گوش دادن به آنچه خداوند حرام كرده دورى كند ، از آنچه خداوند عزّ و جلّ نهى كرده و شنيدنش بر آن حلال نيست اعراض كند و به آنچه خداوند عزّ و جلّ را ناخشنود و خشمگين مى كند گوش ندهد . پس در اين باره فرمود : «و در اين كتاب بر شما نازل كرد كه چون شنيديد كسانى آيات خدا را انكار مى كنند و آن را به ريشخند مى گيرند ، با آنان منشينيد تا آن گاه كه به سخنى ديگر پردازند و گرنه شما نيز همانند آنها خواهيد بود و خدا همه منافقان و كافران را در جهنم گرد مى آورد» .

میزان الحکمه،جلد پنجم.