سبکسری از نظر احادیث

برحذر داشتن از سبكسرى

امام على عليه السلام :

إيّاكَ و السَّفَهَ ؛ فإنّهُ يُوحِشُ الرِّفاقَ .
 زنهار از سبكسرى كه آن، رفيقان را مى رمانَد .

امام على عليه السلام :

 السَّفَهُ مِفتاحُ السِّبابِ .
سبكسرى ، كليد ناسزا گويى است .

امام على عليه السلام : 

السَّفَهُ يَجلِبُ الشَّرَّ .
سبكسرى ، شرّ به بار مى آورد .

امام على عليه السلام :

دَعِ السَّفَهَ ؛ فإنّهُ يُزرِي بالمَرءِ و يَشِينُهُ .
 سبكسرى را رها كن كه آن مايه عيب و ننگ آدمى است .

امام على عليه السلام :

سِلاحُ الجَهلِ السَّفَهُ
 جنگ افزار نابخردى سبكسرى است .

امام على عليه السلام :

 السَّفَهُ جَرِيرَةٌ .
سبكسرى [مايه] گناه و جنايت است .

امام على عليه السلام :

 أرضُكُم قَريبَةٌ مِن الماءِ ، بَعيدَةٌ مِن السَّماءِ ، خَفَّتْ عُقولُكُم ، و سَفِهَتْ حُلُومُكُم .
در نكوهش بصريان بعد از جنگ جمل ـ فرمود : سرزمين شما به آب نزديك است و از آسمان دور . عقل هايتان سبك و افكارتان سفيهانه است .

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به بصريان ـ نوشت :

فإن خَطَتْ بِكُمُ الاُمُورُ المُردِيَةُ و سَفَهُ الآراءِ الجائرَةِ إلى مُنابَذَتي و خِلافِي ، فَها أنا ذا قد قَرَّبتُ جِيادِي و رَحَلتُ رِكابي .
اگر تباه كارى ها و امور مُهلك و انديشه هاى سفيهانه و منحرف، شما را به مخالفت و دشمنى با من برانگيزد ، اينك من آماده سوار شدن بر اسبان خويشم و جهاز شترانم را بسته ام (آماده نبردم) .

امام على عليه السلام :

سَفَهُكَ عَلى مَن فَوقَكَ جَهلٌ مُرْدٍ ، سَفَهُكَ على مَن دُونَكَ جَهلٌ مُزْرٍ ، سَفَهُكَ على مَن في دَرَجَتِكَ نِقارٌ كَنِقارِ الدِّيكَينِ ، و هِراشٌ كَهِراشِ الكَلبَينِ ، و لَن يَفتَرِقا إلاّ مَجرُوحَينِ أو مَفضُوحَينِ ، و ليسَ ذلكَ فِعلَ الحُكَماءِ ، و لا سُنَّةَ العُقَلاءِ ، و لَعلّهُ أن يَحلُمَ عَنكَ ، فَيَكونَ أوزَنَ مِنكَ و أكرَمَ ، و أنتَ أنقَصُ مِنهُ و ألأْمُ .
رفتار نابخردانه تو با فرا دستت، حماقتى مُهلك است . رفتار سفاهت آميز تو با فرو دستت، جهالتى ننگ آور است . برخورد سفاهت آميز تو با كسى كه هم مرتبه توست، همچون منقار زدن دو خروس و افتادن دو سگ به جان يكديگر است ، كه از هم جدا نشوند، مگر هر دو زخمى يا شكست خورده و رسوا شده و اين نه كار حكيمان است و نه روش خردمندان . چه بسا كه طرف مقابلت هم در برابر تو بُردبارى نشان دهد و بدين سان از تو وزينتر و محترم تر شود و تو از او سبكتر و نكوهيده تر .

امام هادى عليه السلام : 

إنّ الظالِمَ الحاكِمَ يَكادُ أن يُعفى على ظُلمِهِ بِحِلمِهِ ، و إنَّ المُحِقَّ السَّفِيهَ يَكادُ أن يُطفِئَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفَهِهِ .
نزديك است كه ستم ستمگرِ بردبار با بردباريش بخشيده شود و مُحِقّ نا بردبار ، با نا شكيبى خود نور حقانيّتش را خاموش كند .

لقمان عليه السلام ـ در اندرز به فرزند خود ـ فرمود :

 يا بُنَيَّ ، إنّ المَوعِظَةَ تَشُقُّ على السَّفِيهِ كما يَشُقُّ الصُّعُودُ على الشَّيخِ الكبيرِ .
فرزندم! موعظه براى آدم سبك سر همان اندازه سخت است كه بالا رفتن از بلندى براى پير مرد سالخورده .

معناى سبكسرى

امام حسن عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال : سبكسرى چيست؟ ـ فرمود :

اِتِّباعُ الدُّناةِ و مُصاحَبَةُ الغُواةِ .
 دنباله روى از فرومايگان و همنشينى با گمراهان .

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه : «و داراييهاى خود را به سفيهان ندهيد»(نساء،5) ـ فرمود :

كُلُّ مَن يَشرَبُ المُسكِرَ فهُو سَفِيهٌ .
 هر كسى كه مست كننده مى خورد، سفيه است .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ السَّفَهَ خُلقٌ لَئيمٌ ، يَستَطِيلُ على مَن هو دُونَهُ ، و يَخضَعُ لِمَن هو فَوقَهُ .
سبكسرى، خوى پستى است . آدم سفيه به زير دست خود زور مى گويد و در برابر بالا دست خود زبون است .

تهذيب الأحكام به نقل از عبد اللّه بن سنان : پدرم در حضور من از امام صادق عليه السلام راجع به آيه «و چون به [سنّ رشد و ]قوّت خويش رسيد»(احقاف،15) سؤال كرد ، حضرت فرمود :

الاحتِلامُ ··· إلاّ أن يَكونَ سَفيها أو ضَعيفا ، فقالَ : و ما السَّفيهُ ؟ فقالَ : الذي يَشتَرِي الدِّرهَمَ بأضعافِهِ ، فقالَ : و ما الضَّعيفُ ؟ قالَ : الأبلَهُ .
 منظور احتلام است . . . مگر آن كه سفيه يا ناتوان باشد . پدرم پرسيد : سفيه كيست؟ فرمود : كسى كه كالاى يك درهمى را به چند درهم مى خرد . پرسيد : ناتوان كيست؟ فرمود : ابله .

شيوه برخورد با آدم سبك سر

امام على عليه السلام :

أعيى ما يَكونُ الحَكيمُ إذا خاطَبَ سَفيها .
 سخت ترين هنگام براى مرد حكيم زمانى است كه مخاطبش فردى سفيه باشد .

امام على عليه السلام : 

مَن غاظَكَ بِقُبحِ السَّفَهِ علَيكَ ، فَغِظهُ بحُسنِ الحِلمِ عَنهُ .
هركه با رفتارِ زشتِ سفيهانه تو را به خشم آورد ، تو نيز با عملِ زيباىِ بردبارانه او را به خشم آر .

امام على عليه السلام : 

مَن عَذَلَ سَفيها فقد عَرَّضَ للسَّبِّ نَفسَهُ .
كسى كه سفيهى را سرزنش كند ، خود را در معرض ناسزاگويى قرار دهد .

امام على عليه السلام :

لا يُقَوِّمُ السَّفيهَ إلاّ مُرُّ الكَلامِ .
 سبك سر را جز سخن تلخ (سرزنش آلود) ، به راه نمى آورد .

امام صادق عليه السلام :

قابِلِ السَّفيهَ بالإعراضِ عَنهُ و تَركِ الجَوابِ يَكُنِ الناسُ أنصارَكَ ؛ لأنَّ مَن جاوَبَ السَّفيهَ و كافَأهُ قد وَضَعَ الحَطَبَ على النارِ .
 با بى اعتنايى به سفيه و ندادن جواب او ، با وى مقابله كن، تا مردم جانب تو را بگيرند ؛ زيرا كسى كه جواب سفيه را بدهد و مقابله به مثل كند، هيزم روى آتش نهاده است .

بردبارى در برابر سفيه

امام على عليه السلام :

الحِلمُ فِدامُ السَّفيهِ .
 بردبارى ، پوزه بند سفيه است .

امام على عليه السلام :

إذا حَلُمتَ عنِ السَّفيهِ غَمَمتَهُ ، فَزِدهُ غَمّا بِحِلمِكَ عَنهُ
 هرگاه در برابر سفيه ، بردبارى ورزى ، او را غمزده كنى . پس با بردبارى در برابر او بر غم وى بيفزاى .

امام على عليه السلام :

بِالحِلمِ عَنِ السَّفيهِ تَكثُرُ الأنصارُ علَيهِ .
با بردبارى در برابر سفيه، ياوران [تو ]عليه او زياد مى شوند .

امام على عليه السلام :

احلُمْ عنِ السَّفيهِ يَكثُرْ أنصارُكَ علَيهِ .
در برابر سفيه بردبارى كن، تا ياوران تو عليه او زياد شود .

امام على عليه السلام : 

لا يُنتَصَفُ مِن سَفيهٍ قَطُّ إلاّ بالحِلمِ عَنهُ .
از سبك سر هرگز نتوان انتقام گرفت ، مگر با بردبارى در برابر او .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ أحَقَّ الناسِ بأن يَتَمَنّى للناسِ الحِلمَ ، أهلُ السَّفَهِ الذينَ يَحتاجُونَ أن يُعفى عن سَفَهِهِم .
 كسانى كه بيش از هر كس سزاوارند آرزومند بردبارى مردم باشند ، سفيهانند كه نياز دارند از سبكسرى آنان چشم پوشى شود .
 

میزان الحکمه،جلد پنجم