کیفر از نظر احادیث
۱۸ فروردین ۱۳۹۴ 0كيفر
امام على عليه السلام ـ در وصف خداوند سبحان ـ فرمود :
و لا يَشغَلُهُ غَضَبٌ عَن رَحمَةٍ ، و لا تُولِهُهُ رَحمَةٌ عَن عِقابٍ .
هيچ خشمى او را از مهرى باز نمى دارد و هيچ مهرى او را از كيفرى غافل نمى سازد.
امام على عليه السلام :
إنَّ اللّه َ سُبحانَهُ وَضَعَ الثَّوابَ عَلى طاعَتِهِ ، و العِقابَ عَلى مَعصِيَتِهِ ، ذِيادَةً لِعِبادِهِ عَن نِقمَتِهِ ، و حِياشَةً .حديث لَهُم إلى جَنَّتِهِ .
خداوند سبحان پاداش را براى فرمانبرى اش قرار داد و كيفر را براى نا فرمانى اش، تا بدين وسيله بندگانش را از خشم خود نگه دارد و آنان را به سوى بهشت خويش براند.
امام على عليه السلام :
إنَّ اللّه َ سُبحانَهُ قَد وَضَعَ العِقابَ عَلى مَعاصيِهِ زِيادَةً .حديث لِعِبادِهِ عَن نِقمَتِهِ .
خداوند سبحان كيفر را براى نافرمانى از خود قرار داد، تا بندگانش را از خشم خويش [گناهانى كه موجب خشم و انتقام او مى شود ]نگه دارد.
امام على عليه السلام ـ در وصف دنيا ـ فرمود :
ما أصِفُ مِن دارٍ أوَّلُها عَناءٌ ، و آخِرُها فَناءٌ ، في حَلالِها حِسابٌ ، و في حَرامِها عِقابٌ؟! .
چه بگويم در وصف سرايى كه آغازش رنج است و فرجامش نيستى! حلال آن حساب دارد و حرامش عقاب.
امام على عليه السلام ـ درباره دنيا ـ فرمود :
تَغُرُّ و تَضُرُّ و تَمُرُّ ، إنَّ اللّه َ تَعالى لَم يَرضَها ثَوابا لأِولِيائهِ ، و لا عِقابا لأِعدائهِ .
مى فريبد و زيان مى رساند و مى گذرد. خداوند متعال راضى نشده است كه دنيا را پاداش دوستان خود و كيفر دشمنانش قرار دهد.
امام على عليه السلام :
ألا إنَّ اللّه َ تَعالى قَد كَشَفَ الخَلقَ كَشفَةً ، لا أنَّهُ جَهِلَ ما أخفَوهُ مِن مَصونِ أسرارِهِم و مَكنونِ ضَمائرِهِم ، و لكِنْ لِيَبلُوَهُم أيُّهُم أحسَنُ عَمَلاً ، فيَكونَ الثَّوابُ جَزاءً ، و العِقابُ بَواءً .
بدانيد كه خداوند بزرگ خلايق را در بوته آزمايش نهاد، نه اين كه آنچه را در درون و ضماير خود نهفته داشتند، نمى دانست؛ بلكه تا آنان را بيازمايد كه عمل كدام يك بهتر است، تا ثواب، پاداش [كارِ نيكِ آنها ]باشد و عقاب و كيفر، سزا[ى كارِ بدشان].
امام على عليه السلام :
إنَّهُ لَيسَ شَيءٌ بِشَرٍّ مِنَ الشَّرِّ إلاّ عِقابُهُ ، و لَيسَ شَيءٌ بِخَيرٍ مِنَ الخَيرِ إلاّ ثَوابُهُ .
چيزى بدتر از بدى نيست، مگر كيفر بدى و چيزى خوبتر از خوبى نيست، مگر پاداش خوبى.
امام على عليه السلام :
ثُمَّ أداءُ الأمانَةِ ، فقَد خابَ مَن لَيسَ مِن أهلِها ، إنَّها عُرِضَت عَلَى السّماواتِ المَبنِيَّةِ ، و الأرَضينَ المَدحُوَّةِ ، و الجِبالِ ذاتِ الطّولِ المَنصوبَةِ ··· و لكِنْ أشفَقنَ مِنَ العُقوبَةِ !
آن گاه، بازگرداندنِ امانت است؛ پس كسى كه اهل امانتدارى نباشد، ناكام مانده است. امانت بر آسمانهاى پايدار و زمينهاى گسترده و كوههاى بلندِ برافراشته··· عرضه شد اما اينها از كيفر ترسيدند! [و زير بار پذيرش اين امانت نرفتند].
انواع كيفرها
امام باقر عليه السلام :
إنَّ للّه ِِ عُقوباتٍ في القُلوبِ و الأبدانِ : ضَنْكٌ في المَعيشَةِ ، و وَهْنٌ في العِبادَةِ ، و ما ضُرِبَ عَبدٌ بِعُقوبَةٍ أعظَمَ مِن قَسوَةِ القَلبِ .
همانا خداوند را كيفرهايى براى دلها و پيكرهاست [كيفرهاى روحى و جسمى]: تنگى زندگى و سستى در عبادت و هيچ بنده اى به كيفرى سخت تر از سخت دلى مبتلا نشده است.
امام صادق عليه السلام :
للّه ِِ عُقوبَتانِ: إحداهُما مِنَ الرّوحِ ، و الاُخرى تَسليطُ النّاسِ بَعضٍ عَلى بَعضِ ، فَما كانَ مِن قِبَلِ الرّوحِ فَهُوَ السُّقمُ و الفَقرُ ، و ما كانَ مِن تَسليطٍ فَهُوَ النِّقمَةُ ، و ذلكَ قَولُ اللّه ِ عزَّ و جلَّ : «وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظّالِمينَ بَعْضا بِما كانوا يَكْسِبونَ»(انعام،129) مِنَ الذُّنوبِ . فَما كانَ مِن ذَنبِ الرّوحِ فعُقوبَتُه بِذلكَ السُّقمُ و الفَقرُ ، و ما كانَ مِن تَسليطٍ فهُوَ النِّقمَةُ ، و كلُّ ذلكَ عُقوبَةٌ لِلمُؤمِنِ في الدّنيا و عَذابٌ لَهُ فيها ، و أمّا الكافِرُ فنِقمَةٌ عَلَيهِ في الدّنيا و سُوءُ العَذابِ في الآخِرَةِ .
خدا را دو كيفر است: يكى كيفر روحى و ديگرى مسلّط ساختن برخى از مردم بر برخى ديگر. كيفرهاى روحى، بيمارى و نادارى است و كيفر مسلّط ساختن مردم بر يكديگر، انتقامگيرى است. و اين است معناى سخن خداوند عزّ و جلّ: «و اينچنين ستمگران را بر يكديگر بگماريم به سبب اعمالى كه مى كردند»؛ از گناهان گناه روح، كيفرش بيمارى و نادارى است و آنچه از مسلّط ساختن [مردم بر يكديگر ]است، انتقامگيرى است. همه اينها كيفر و عذاب مؤمن در دنياست، ولى كافر انتقامى از او در همين دنياست و عذابِ دردناك، در آخرت .
بيم كيفر دادن و عملى ساختن آن
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن وَعَدَهُ اللّه ُ عَلى عَمَلٍ ثَوابا فَهُوَ مُنجِزٌ لَهُ، و مَن أوعَدَهُ عَلى عَمَلٍ عِقابا فهُوَ بِالخِيارِ .
خداوند به هر كس براى كارى وعده پاداش دهد، آن را عملى مى سازد و به هر كس براى كردارى [زشت] بيم كيفر دهد، اختيار با اوست [كه عملى سازد يا ببخشد].
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
سَألتُ رَبّي أن لا يُعَذِّبَ اللاّهِينَ مِن ذُرِّيَّةِ البَشَرِ ، فأعطانيهِم .
از پروردگارم خواهش كردم كه افراد غافل و بى خبر نسل بشر را عذاب ندهد، و او آنان را به من بخشيد.
دادگرى خدا در كيفر دادن
امام رضا عليه السلام :
لا يَأخُذُ اللّه ُ البَريءَ بِالسَّقيمِ ، و لا يُعَذِّبُ اللّه ُ تَعالَى الأطفالَ بِذُنوبِ الآباءِ «و لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزرَ اُخرى» «و أن لَيسَ لِلإنسانِ إلاّ ما سَعى»(نجم،39و38)
خداوند بى گناه را به گناه شخص گنهكار مؤاخذه نمى كند و خداوند متعال كودكان را به سبب گناهان پدران عذاب نمى كند «و هيچ كس بار گناه ديگرى را به دوش نكشد» «و براى انسان جز آنچه خود كند، نيست».
امام رضا عليه السلام :
إنَّ اللّه َ تَعالى لا يُكَلِّفُ نَفسا إلاّ وُسعَها ، و لا يُحَمِّلُها فَوقَ طاقَتِها ، و لا تَكسِبُ كُلُّ نَفسٍ إلاّ عَلَيها ، و لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزرَ اُخرى .
خداوند متعال هيچ كس را جز به اندازه توانش تكليف ندهد و بيش از قدرتش بار [مسئوليت] بر دوش او ننهد و هر كس كارى كند، نتيجه اش را ببيند و هيچ كس بار گناه ديگرى را به دوش نمى كشد.
پرهيز از شتاب در كيفر دادن
امام على عليه السلام :
إيّاكَ و التَّسَرُّعَ إلى العُقوبَةِ ؛ فإنَّهُ مَمقَتَةٌ عِندَ اللّه ِ ، و مُقَرِّبٌ من الغِيَرِ .
از شتاب در كيفر دادن بپرهيز؛ زيرا اين كار نزد خدا منفور است و موجب نزديك شدن پيشامدها و دگرگونى [نعمتها] مى شود.
امام على عليه السلام :
لا تُعاجِلِ الذَّنبَ بِالعُقوبَةِ ، وَ اترُكْ بَينَهُما لِلعَفوِ مَوضِعا ، تُحرِزْ بِهِ الأجرَ و المَثوبَةَ .
در كيفر دادن گناه شتاب مورز و ميان آن دو جايى (فاصله اى) براى گذشت باقى بگذار، تا بدين وسيله به اجر و ثواب دست يابى.
امام على عليه السلام :
قِلَّةُ العَفوِ أقبَحُ العُيوبِ ، و التَّسَرُّعُ إلَى الانتِقامِ أعظَمُ الذُّنوبِ .
كم گذشت بودن، زشت ترين عيبهاست و شتاب به خرج دادن در انتقامگيرى، بزرگترين گناهان.
امام حسن عليه السلام :
لا تُعاجِلِ الذَّنبَ (بـِ ) العُقوبَةِ ، وَ اجعَلْ بَينَهُما لِلاعتِذارِ طَريقا .
گناه را زود كيفر مده و ميان آن دو راهى براى پوزش خواهى باقى بگذار.
میزان الحکمه جلد هفتم.