انصاف از نظر احادیث
۰۴ خرداد ۱۳۹۵ 0 معارفعناوین
انصاف
امام على عليه السلام :
الإنصافُ أفضَلُ الفَضائلِ .
انصاف، برترين فضايل است.
( غررالحکم / 805 )
امام على عليه السلام :
نِظامُ الدِّينِ خَصلَتانِ : إنصافُكَ مِن نَفسِكَ ، و مُواساةُ إخوانِكَ .
نظام و رشته دين دو خصلت است : انصاف داشتن و همدردى و كمك نسبت به برادران.
( غررالحکم / 9983 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ أفضَلُ الشِّيَمِ .
انصاف داشتن، برترين خصلت هاست.
( غررالحکم / 971 )
امام على عليه السلام :
إنّ أعظَمَ المَثوبَةِ مَثوبَهُ الإنصافِ .
بزرگترين ثواب، ثواب انصاف است.
( غررالحکم / 3387 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ زَينُ الإمرَةِ .
انصاف، زيور زمامدارى است.
( غررالحکم / 923 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ يَستَديمُ المَحَبَّةَ .
انصاف داشتن محبّت و دوستى را دوام مى بخشد.
( غررالحکم / 1076 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ يُؤلِّفُ القُلوبَ .
انصاف دل ها را الفت مى بخشد.
( غررالحکم / 1130 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ يَرفَعُ الخِلافَ ، و يُوجِبُ الايتِلافَ .
انصاف، اختلافات را از بين مى برد و موجب الفت و همبستگى مى شود.
( غررالحکم / 1702 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ شِيمَةُ الأشرافِ .
انصاف، خصلت بزرگان است.
( غررالحکم / 570 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ راحَةٌ .
انصاف، مايه آسايش است.
( غررالحکم / 16 )
امام على عليه السلام :
تاجُ الرّجُلِ عَفافُهُ ، و زَينُهُ إنصافُهُ .
تاج مرد، عزّت نفْس اوست و زيورش انصاف او .
( غررالحکم / 4495 )
امام على عليه السلام :
بالنَّصفَةِ تَدومُ الوُصلَةُ .
با رعايت انصاف است كه پيوندها دوام مى يابد.
( غررالحکم / 4190 )
امام على عليه السلام :
مَن مَنَعَ الإنصافَ سَلَبَهُ اللّه ُ الإمكانَ .
كسى كه انصاف (عدالت) به خرج ندهد، خداوند قدرت را از او بگيرد.
( غررالحکم / 8394 )
امام على عليه السلام :
مَن كَثُرَ إنصافُهُ تَشاهَدَتِ النُّفوسُ بتَعديلِهِ .
هر كه انصافش زياد باشد، انسانها به عادل بودن او گواهى دهند.
( غررالحکم / 8408 )
امام على عليه السلام :
بالنَّصفَةِ يَكثُرُ المُواصِلونَ .
انصاف داشتن، باعث افزايش دوستان مى گردد.
( غررالحکم / 224 )
امام على عليه السلام :
المُنصِفُ كثيرُ الأولياءِ و الأوِدّاءِ .
آدم منصف، دوستان و دوستداران زيادى دارد.
( غررالحکم / 2116 )
المُنصِفُ كريمٌ ، الظّالِمُ لَئيمٌ .
شخص با انصاف بزرگوار است؛ شخص ستمگر و حق كش فرومايه است.
( غررالحکم / 54 )
امام على عليه السلام :
قَلَّما يُنصِفُ اللِّسانُ في نَشرِ قَبيحٍ أو إحسانٍ .
كمتر پيش مى آيد كه زبان در نشر دادن زشتى يا نيكى [كسى ]انصاف به خرج دهد.
( غررالحکم / 6724 )
امام على عليه السلام :
زَكاةُ القُدرَةِ الإنصافُ .
زكاتِ قدرت، انصاف است.
( غررالحکم / 5448 )
امام على عليه السلام :
عامِلْ سائرَ النّاسِ بالإنصافِ ، و عامِلِ المؤمِنينَ بالإيثارِ .
با ديگر مردم به انصاف رفتار كن و با مؤمنان به ايثار.
( غررالحکم / 6342 )
عدالت و انصاف
امام على عليه السلام :
إنَّ مِن العَدلِ أن تُنصِفَ في الحُكمِ و تَجتَنِبَ الظُّلمَ .
از عدالت است كه در قضاوت انصاف به خرج دهى و از ظلم و حق كشى دورى كنى.
( غررالحکم / 3441 )
امام على عليه السلام ـ درباره آيه «همانا خداوند به عدل و احسان فرمان مى دهد» ـ فرمود :
العَدلُ : الإنصافُ ، و الإحسانُ : التَّفَضُّلُ .
عدل، انصاف دادن است و احسان، دست بخشش گشودن.
( نهج البلاغه / حکمت 231 )
امام باقر عليه السلام :
لا عَدلَ كالإنصافِ
هيچ عدالتى چون انصاف نيست.
( بحارالانوارج78 ص165 ح1)
تشويق به رعايت انصاف با كسى كه انصاف ندارد
امام على عليه السلام :
المؤمِنُ يُنصِفُ مَن لا يُنصِفُهُ .
مؤمن [حتّى] با كسى كه نسبت به او انصاف به خرج نمى دهد، با انصاف عمل مى كند.
( غررالحکم / 1410 )
امام على عليه السلام :
أعدَلُ النّاسِ مَن أنصَفَ مَن ظَلَمَهُ .
عادلترين مردم كسى است كه در حقّ ستم كننده اش با انصاف عمل كند.
( غررالحکم / 31 86 )
امام على عليه السلام :
إنَّ مِن فَضلِ الرّجُلِ أن يُنصِفَ مِن نَفسِهِ ، و يُحسِنَ إلى مَن أساءَ إلَيهِ .
از فضيلت مرد است كه از خود انصاف به خرج دهد و به كسى كه به او بدى كرده است خوبى كند.
( غررالحکم/ 3481)
امام على عليه السلام :
أجوَرُ السِّيرَةِ أن تَنتَصِفَ مِن النّاسِ و لا تُعامِلَهُم بهِ .
ظالمانه ترين روش آن است كه از مردم انصاف بخواهى، اما خودت با آنان به انصاف رفتار نكنى.
( غررالحکم/ 3171 )
امام صادق عليه السلام :
لَيسَ مِن الإنصافِ مُطالَبَةُ الإخوانِ بالإنصافِ .
مطالبه كردن انصاف از برادران، از انصاف به دور است.
( امالی شیخ طوسی / 280 )
دادخواهى از خود
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثَلاثٌ لا تُطيقُها هذهِ الاُمَّةُ : المُواساةُ لِلأخِ في مالِهِ ، و إنصافُ النّاسِ مِن نَفسِهِ ، و ذِكرُ اللّه ِ على كلِّ حالٍ .
سه چيز است كه اين امّت آنها را بر نمى تابد : سهيم كردن برادر [دينى] در مال خود، انصاف به خرج دادن با مردم، و هميشه به ياد خدا بودن.
( بحارالانوارج75 ،ص27 ح11)
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارش به ابن مسعود ـ :
يا بنَ مَسعودٍ، أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ ، و انصَحِ الاُمَّةَ و ارحَمْهُم ، فإذا كُنتَ كذلكَ و غَضِبَ اللّه ُ على أهلِ بَلدَةٍ أنتَ فيها و أرادَ أن يُنزِلَ علَيهِمُ العَذابَ نَظَرَ إلَيكَ فرَحِمَهُم بِكَ ، يقولُ اللّه ُ تعالى : «و ما كانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ القُرى بِظُلْمٍ و أهْلُها مُصْلِحونَ» .
اى پسر مسعود! از جانب خود به مردم حق بده و با انصاف باش و نسبت به آنان خيرخواه و مهربان باش؛ زيرا اگر چنين بودى و خداوند بر مردم آبادى اى كه تو در آن به سر مى برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى كند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى كند. خداى متعال مى فرمايد : «و پروردگار تو [هرگز ]بر آن نبوده است كه شهرهايى را كه مردمش اصلاحگرند، به ستمى هلاك كند».
( مکارم الاخلاق ج2، ص360 ،ح2660 )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن واسَى الفَقيرَ ، و أنصَفَ النّاس مِن نَفسِهِ ، فذلكَ المؤمِنُ حَقّا .
كسى كه به تهيدست كمك مالى كند و نسبت به مردم، از خود انصاف به خرج دهد چنين كسى مؤمن حقيقى است.
(خصال/47)
امام على عليه السلام :
غايَةُ الإنصافِ أن يُنصِفَ المَرءُ نفسَهُ .
اوج انصاف اين است كه انسان [از ]خودش واخواهى كند.
( غررالحکم / 6367 )
امام على عليه السلام :
إنَّ أفضَلَ الإيمانِ إنصافُ الرّجُلِ مِن نَفسِهِ
برترين ايمان اين است كه آدمى از خودش دادخواهى كند (حق ديگران را از خودش بستاند).
( غررالحکم /3439 )
امام على عليه السلام :
أنصَفُ النّاسِ مَن أنصَفَ مِن نَفسِهِ مِن غَيرِ حاكِمٍ علَيهِ .
دادگرترين و با انصافترين مردم كسى است كه بى آنكه پاى داورى در ميان باشد از خودش دادخواهى كند.
( غررالحکم / 3345 )
امام على عليه السلام :
الإنصافُ مِن النَّفسِ كالعَدلِ في الإمرَةِ .
دادخواهى از خود همانند دادگرى در زمامدارى است.
( غررالحکم / 1951 )
امام على عليه السلام :
إنَّكَ إن أنصَفتَ مِن نَفسِكَ أزلَفَكَ اللّه ُ .
تو اگر از خودت دادخواهى كنى (با ديگران انصاف به خرج دهى) خداوند تو را [به خودش ]نزديك گرداند.
( غررالحکم / 3803 )
امام على عليه السلام :
ألا إنّهُ مَن يُنصِفُ النّاسَ مِن نَفسِهِ لَم يَزِدْهُ اللّه ُ إلاّ عِزّا .
بدانيد كه هر كس نسبت به مردم از خود انصاف به خرج دهد، خداوند جز بر عزّت او نمى افزايد.
( کافی ج2 ،ص144 ،ح 4 )
امام على عليه السلام :
حَسْبُ المَرءِ ··· من عَقلِهِ إنصافُهُ مِن نَفسِهِ ··· و مِن إنصافِهِ قَبولُهُ الحَقَّ إذا بانَ لَهُ .
در خردمندى انسان همين بس كه از خود دادخواهى كند و انصاف به خرج دهد··· و در انصافدارى او همين بس كه هرگاه حقيقت برايش روشن شد آن را بپذيرد.
( کشف الغمه ،ج3 ،ص137 )
امام على عليه السلام :
أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ و أهلِكَ و خاصَّتِكَ و مَن لكَ فيهِ هَوىً ، و اعدِلْ فى العَدُوِّ و الصَّديقِ .
دادِ مردم را از خودت و خانواده ات و نزديكانت و كسانى كه به آنها گرايش و علاقه دارى، بستان و با دوست و دشمن به عدالت رفتار كن.
( غررالحکم /2403 )
امام على عليه السلام :
أنصِفْ مِن نَفسِكَ قَبلَ أن يُنتَصَفَ مِنكَ ؛ فإنَّ ذلكَ أجَلُّ لقَدرِكَ ، و أجدَرُ برِضا رَبِّكَ .
پيش از آنكه از تو دادخواهى كنند تو خود از خويشتن دادخواهى كن؛ زيرا اين كار منزلت تو را بالاتر مى برد و پروردگارت را بيشتر خشنود مى كند.
( غررالحکم / 2456 )
امام على عليه السلام ـ در نامه اى به كارگزاران خود ـ نوشت :
فأنصِفوا النّاسَ مِن أنفُسِكُم ، و اصبِروا لِحَوائجِهِم ؛ فإنَّكُم خُزّانُ الرَّعِيَّةِ ، و وُكَلاءُ الاُمَّةِ ، و سُفَراءُ الأئمَّةِ .
با مردم به انصاف رفتار كنيد و در راه رفع نيازها و مشكلاتشان صبور باشيد؛ زيرا شما خزانه داران مردم و كار پردازان امّت و نمايندگان پيشوايان هستيد.
( نهج البلاغه / نامه 51 )
امام على عليه السلام ـ در فرمان خود به مالك اشتر ـ نوشت :
و شُحَّ بنَفسِكَ عَمّا لا يَحِلُّ لكَ ؛ فإنّ الشُّحَّ بالنَّفسِ (الأنفُسِ) الإنصافُ مِنها فيما أحَبَّت أو كَرِهَت ···أنصِفِ اللّه َ و أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ و مِن خاصَّةِ أهلِكَ و مَن لكَ فيهِ هَوىً مِن رَعيّتِكَ ، فإنَّكَ إلاّ تَفعَلْ تَظلِمْ ! ···و تَفَقَّدْ اُمورَ مَن لا يَصِلُ إلَيكَ مِنهُم مِمّن تَقتَحِمُهُ العُيونُ ، و تَحقِرُهُ الرِّجالُ ، ففَرِّغْ لاُولئكَ ثِقَتَكَ مِن أهلِ الخَشيَةِ و التَّواضُعِ، فليَرفَعْ إلَيكَ اُمورَهُم ، ثُمّ اعمَلْ فيهِم بالإعذارِ إلَى اللّه ِ يَومَ تَلقاهُ ؛ فإنَّ هؤلاءِ مِن بَينَ الرَّعِيَّةِ أحوَجُ إلَى الإنصافِ مِن غَيرِهِم ، و كُلٌّ فأعذِر إلَى اللّه ِ في تأدِيَةِ حَقِّهِ إلَيهِ .
آنچه را كه براى تو حلال نيست از نفْس خويش دريغ دار؛ زيرا دريغ داشتن از نفْس، واداشتن او به پيمودن راه انصاف است در آنچه دوست مى دارد يا نمى پسندد···حقّ خدا و مردم را از خودت و خويشان و نزديكانت و هر رعيتى كه مورد توجه و علاقه توست، بستان؛ زيرا اگر چنين نكنى ستم كرده اى!···به كار كسانى از آنان كه دستشان به تو نمى رسد ـ همانان كه به چشم نمى آيند و مردم آنان را كوچك و حقير مى شمارند ـ رسيدگى كن و براى اين كار فردى را كه مورد اعتماد تو و خدا ترس و متواضع است بگمار تا مشكلات آنان را به گوش تو برساند. آنگاه درباره آنان بدان گونه عمل كن كه روزى كه به ديدار پروردگار مى روى عذرت پذيرفته باشد؛ زيرا اين گروه از مردم به انصاف و دادگرى محتاجتر از ديگرانند. پس با گزاردن حقّ هر يك از اينان در پيشگاه خدا عذر و حجّتى داشته باش.
( نهج البلاغه / نامه 53 )
امام باقر عليه السلام :
إنّ للّه ِ جَنَّةً لا يَدخُلُها إلاّ ثَلاثَةٌ ، أحَدُهُم مَن حَكَم في نَفسِهِ بالحَقِّ .
خداوند را بهشتى است كه جز سه گروه كسى وارد آن نشود : يكى از آنها كسى است كه درباره خودش به حقّ داورى كند (به كسى كه حق با اوست حق بدهد) .
( کافی ، ج19 ، ص 148، ح2 )
امام صادق عليه السلام :
مَن أنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ رُضِيَ بهِ حَكَما لِغَيرِهِ .
هركه داد مردم را از خود بستاند (از جانب خود به آنان حق دهد) داورى او درباره ديگران مورد قبول واقع شود.
( بحارالانوار ، ج75 ، ص 25، ح4 )
كسانى كه داد خود نمى ستانند
امام على عليه السلام :
ثَلاثَةٌ لا يَنتَصِفونَ مِن ثَلاثَةٍ أبَدا : العاقِلُ مِن الأحمَقِ ، و البَرُّ مِن الفاجِرِ ، و الكَريمُ مِن اللَّئيمِ .
سه گروهند كه هرگز از سه گروه داد خود نمى ستانند : خردمند از نابخرد، نيكوكار از نابكار و بزرگوار از فرومايه.
( غررالحکم / 4674 )
امام على عليه السلام :
لا يَنتَصِفُ البَرُّ مِن الفاجِرِ ، لا يَنتَصِفُ عالِمٌ مِن جاهِلٍ .
نيكوكار از نابكار داد خود نمى ستاند؛ هيچ شخص دانا و فهميده اى از نادان داد خود را نمى گيرد.
( غررالحکم / 10732- 10733 )
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
