توفیق از نظر احادیث
۳۱ تیر ۱۳۹۴ 0 معارفامام على عليه السلام :
التَّوفيقُ عِنايَةٌ .
توفيق، عنايت [الهى ]است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ رَحمَةٌ .
توفيق، رحمت [الهى ]است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ مِن جَذَباتِ الرَّبِّ .
توفيق، از كشش هاى پروردگار است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ عِنايَةُ الرَّحمنِ .
توفيق، عنايت خداوند رحمان است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ أوَّلُ النِّعمَةِ .
توفيق، نخستين نعمت است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ قائدُ الصَّلاحِ .
توفيق، كشاننده به سوى پاكى و صلاح است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ أشرَفُ الحَظَّينِ .
توفيق، با ارزشترين دو نصيب است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ رأسُ النَّجاحِ .
توفيق، رأس كاميابى است.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ رأسُ السَّعادَةِ .
توفيق، اساس خوشبختى است.
امام على عليه السلام :
بِالتَّوفيقِ تَكونُ السَّعادَةُ .
با توفيق، سعادت باشد.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ مِفتاحُ الرِّفقِ .
توفيق، كليد نرمش (مدارا) است.
امام على عليه السلام :
مَن أمَدَّهُ التَّوفيقُ أحسَنَ العَمَلَ .
هر كه توفيق يارَش شود، عمل نيكو انجام دهد.
امام على عليه السلام :
مَن لَم يُمِدَّهُ التَّوفيقُ لَم يُنِبْ إلَى الحَقِّ .
هر كه توفيق مَدَدش نكند، به حق رو نياورد.
امام على عليه السلام :
كَيفَ يَتَمَتَّعُ بِالعِبادَةِ مَن لَم يُعِنْهُ التَّوفيقُ ؟! .
چگونه از عبادت بهره مند شود كسى كه توفيق ياريش نكرده است!
امام على عليه السلام :
لا يَنفَعُ اجتِهادٌ بغَيرِ تَوفيقٍ .
هيچ كوششى بدون توفيق سود نمى بخشد.
امام على عليه السلام :
خَيرُ الاجتِهادِ ما قارَنَهُ التَّوفيقُ .
بهترين كوشش، آن است كه با توفيق قرين شود.
امام على عليه السلام :
لا يَنفَعُ عِلمٌ بغَيرِ تَوفيقٍ .
هيچ دانشى بى توفيق سود نبخشد.
امام على عليه السلام :
لا نِعمَةَ أفضَلُ مِن التَّوفيقِ .
هيچ نعمتى برتر از توفيق نيست.
امام على عليه السلام :
لا قائدَ كالتَّوفيقِ .
هيچ رهبرى چون توفيق نيست.
امام على عليه السلام :
إنّ اللّه َ سُبحانَهُ قد جَعَلَ لِلخَيرِ أهلاً ، و لِلحَقِّ دَعائمَ ، و لِلطّاعَةِ عِصَما ، و إنّ لَكُم عِندَ كُلِّ طاعَةٍ عَونا مِن اللّه ِ سُبحانَهُ ، يَقولُ علَى الألسِنَةِ و يُثَبِّتُ الأفئدَةَ ، فيهِ كِفاءٌ لِمُكتَفٍ و شِفاءٌ لِمُشتَفٍ .
خداوند سبحان براى خوبى اهلى قرار داده و براى حق تكيه گاه هايى و براى طاعت نگه دارنده هايى و براى شما در هر طاعتى از جانب خداوند سبحان مَدَدى است كه زبان ها را گويا و دل ها را استوار مى سازد و همين خود براى كفايت خواه كفايت كننده اى است و براى شفا جو، شفايى.
امام على عليه السلام :
عِبادَ اللّه ِ ، سَلُوا اللّه َ اليَقينَ ؛ فإنَّ اليَقينَ رأسُ الدِّينِ ··· و ارغَبوا إلَيهِ في التَّوفيقِ ؛ فإنّهُ اُسٌّ وَثيقٌ .
اى بندگان خدا! از خداوند يقين مسألت كنيد؛ زيرا يقين رأس دين است··· و از او توفيق طلب كنيد؛ زيرا كه توفيق بنيادى استوار است.
امام على عليه السلام :
إنَّ اللّه َ سبحانَهُ إذا أرادَ بعَبدٍ خَيرا وَفَّقَهُ لإنفاذِ أجَلِهِ في أحسَنِ عَمَلِهِ ، و رَزَقَهُ مُبادَرَةَ مَهَلِهِ في طاعَتِهِ قَبلَ الفَوتِ .
هرگاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد به او توفيق مى دهد تا عمرش را در بهترين كارهايش سپرى كند و شتافتن در طاعت او، پيش از فرا رسيدن مرگ را روزيش گرداند .
امام على عليه السلام :
ما أمَرَ اللّه ُ سُبحانَهُ بشيءٍ إلاّ و أعانَ علَيهِ .
خداوند سبحان به هيچ چيزى فرمان نداد، مگر اينكه در آن كار [بنده را ]كمك كرد.
امام على عليه السلام :
نَحمَدُهُ على ما وَفَّقَ لَهُ مِن الطّاعَةِ ، و ذادَ عَنهُ مِن المَعصِيَةِ .
خداوند را براى توفيقى كه به انجام طاعت و ترك معصيت داده است مى ستاييم.
امام على عليه السلام ـ در سفارش خود به فرزند بزرگوارش حسن عليه السلام در اجتناب از شبهات ـ فرمود :
و ابدَأْ قَبلَ نَظَرِكَ في ذلكَ بالاستِعانَةِ بإلهِكَ ، و الرَّغبَةِ إلَيهِ في تَوفيقِكَ ، و تَركِ كُلِّ شائبَةٍ أولَجَتكَ . في شُبهَةٍ ، أو أسلَمَتكَ إلى ضَلالَةٍ .
و پيش از آنكه در اين باره بينديشى، نخست از خداى خود استعانت خواه و از او توفيق بطلب و هر شائبه اى را كه به شبهه ات اندازد يا به گمراهيت كشاند، رها كن.
امام على عليه السلام ـ در پايان فرمان خود به مالك اشتر ـ نوشت :
و أنا أسألُ اللّه َ بسَعَةِ رَحمَتِهِ ، و عَظيمِ قُدرَتِهِ على إعطاءِ كُلِّ رَغبَةٍ ، أن يُوَفِّقَني و إيّاكَ لِما فيهِ رِضاهُ مِن الإقامَةِ علَى العُذرِ الواضِحِ إلَيهِ و إلى خَلقِهِ .
خداوند را به گستردگى رحمتش و قدرت بى منتهايش بر برآوردن هر خواهشى سوگند مى دهم و از او مسألت مى كنم، مرا و تو را در آنچه مورد رضايت اوست توفيق دهد تا هم نزد او و هم نزد خلقش عذرمان روشن باشد.
امام على عليه السلام ـ در پايان نامه خود به قُثم بن عباس ـ نوشت:
وفَّقَنا اللّه ُ و إيّاكُم لِمَحابِّهِ .
خداوند ما و شما را در انجام آن چيزهايى كه دوست دارد، توفيق عطا فرمايد.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى مكارم الاخلاق ـ :
اللّهُمّ و أنطِقْني بِالهُدى ، و ألهِمْني التَّقوى ، و وفِّقْني لِلّتي هِي أزكى ، و استَعمِلْني بما هُو أرضى .
بار خدايا! زبانم را به هدايت گويا كن و به من تقوا الهام فرما و به آن كار كه پاكتر و بالنده تر است توفيقم ده و در راهى كه [نزد تو ]پسنديده تر است به كارم گير.
امام زين العابدين و امام باقر عليهما السلام ـ در هر روز ماه رمضان با اين دعا ـ مى گفتند:
اللّهُمّ صَلِّ على محمّدٍ و آلِهِ ، و وفِّقْني فيهِ لِلَيلَةِ القَدرِ على أفضَلِ حالٍ تُحِبُّ أن يَكونَ عَلَيها أحَدٌ مِن أوليائكَ و أرضاها لَكَ .
بار خدايا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا توفيق ده تا در شب قدر بهترين حالتى را كه دوست دارى هر يك از دوستان تو داشته باشند و بيش از هر حالى مورد رضايت توست، داشته باشم.
امام باقر عليه السلام :
لا نِعمَةَ كالعافِيَةِ ، و لا عافِيَةِ كَمُساعَدَةِ التَّوفيقِ .
نعمتى چون عافيت نيست، و عافيتى چون يارىِ توفيق.
امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از معناى جمله «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه » ـ فرمود :
مَعناهُ لا حَولَ لَنا عَن مَعصِيَةِ اللّه ِ إلاّ بِعَونِ اللّه ِ ، و لا قُوَّةَ لَنا على طاعَةِ اللّه ِ إلاّ بِتَوفيقِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ .
معنايش اين است كه ما حول و قدرت روى گرداندن از معصيت خدا نداريم، مگر به يارى خدا، و قوّت و توانايى بر طاعت خدا نداريم، مگر با توفيق خداوند عزّ و جلّ.
امام صادق عليه السلام :
ما عَلِمَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أنّ جَبرئيلَ مِن قِبَلِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ إلاّ بِالتَّوفيقِ .
رسول خدا صلى الله عليه و آله جز با توفيق [خداوند ]ندانست كه جبرئيل از جانب خداوند عزّ و جلّ آمده است.
امام كاظم عليه السلام :
إنّ أيُّوبَ النَّبيَّ عليه السلام قالَ: يا ربِّ ، ما سَألتُكَ شَيئا مِن الدُّنيا قَطُّ ، و داخَلَني (و داخَلَهُ) شَيءٌ ، فأقبَلَت إلَيهِ سَحابَةٌ حتّى نادَتهُ : يا أيُّوبُ ، مَن وَفَّقَكَ لِذلكَ ؟ قالَ : أنتَ يا رَبِّ .
ايّوب پيامبر صلى الله عليه و آله گفت: پروردگارا! من هرگز چيزى دنيوى از تو نخواستم ـ و حالت عجب و غرور به او دست داد ـ در اين هنگام قطعه اى ابر به طرف او آمد و ندايش داد كه: اى ايّوب! چه كسى توفيق اين كار را به تو داد؟ [ايّوب خطاب به خداوند ]عرض كرد: تو اى پروردگار من.
بحار الأنوار:
إنَّ رَجُلاً سَألَ العالِمَ عليه السلام فقالَ : أ لَيسَ أنا مُستَطيعٌ لِما كُلِّفتُ ؟ فقالَ لهُ : ما الاستِطاعَةُ عِندَكَ ؟ قالَ : القُوَّةُ علَى العَمَلِ . قالَ لَهُ عليه السلام : قَد اُعطِيتَ القُوَّةَ إن اُعطِيتَ المَعُونَةَ . قالَ لَهُ الرّجُلُ : فَما المَعُونَةُ ؟ قالَ : التَّوفيقُ . قالَ : فلِمَ إعطاءُ التَّوفيقِ ؟ قالَ : لَو كُنتَ مُوَفَّقا كُنتَ عامِلاً ، و قَد يَكونُ الكافِرُ أقوى مِنكَ و لا يُعطى التَّوفيقَ فلا يَكونُ عامِلاً ثُمّ قالَ عليه السلام : أخبِرْني عَنكَ ؛ مَن خَلَقَ فِيكَ القُوَّةَ ؟ قالَ الرّجُلُ : اللّه ُ تباركَ و تعالى . قالَ العالِمُ : هَل تَستَطيعُ بتِلكَ القُوَّةِ دَفعَ الضُّرِّ عَن نَفسِكَ و أخذَ النَّفعِ إلَيها بغَيرِ العَونِ مِن اللّه ِ تباركَ و تعالى ؟ قالَ : لا ، قالَ : فلِمَ تَنتَحِلُ ما لا تَقدِرُ علَيهِ ؟ ! ثُمّ قالَ : أينَ أنتَ عَن قَولِ العَبدِ الصّالِحِ: «و ما تَوْفِيقِي إلاّ بِاللّه ِ» . ؟! .
مردى از امام كاظم عليه السلام پرسيد: آيا نه اين است كه من نسبت به آنچه مكلّف شده ام استطاعت دارم؟ حضرت فرمود : از نظر تو استطاعت چيست؟ عرض كرد: توانايى بر كار. فرمود: البته به تو توانايى داده شده اگر مَدَد داده شده باشى. مرد عرض كرد: مدد چيست؟ فرمود: توفيق. عرض كرد: توفيق دادن براى چه؟ فرمود: اگر توفيق داده شده باشى عمل مى كنى [و گر نه ]ممكن است كافر از تو قويتر و تواناتر باشد، اما چون توفيق به او داده نمى شود عمل نمى كندپس حضرت فرمود: به من بگو: چه كسى توانايى را در تو آفريده است؟ مرد عرض كرد: خداوند تبارك و تعالى. عالم عليه السلام سپس فرمود: آيا بدون كمك خداوند تبارك و تعالى، تو مى توانى با اين نيرو و توانايى نسبت به خودت دفع ضرر و جلب منفعت كنى؟ عرض كرد: نه. حضرت فرمود: پس، چرا چيزى را كه در توان و اختيار تو نيست به خودت نسبت مى دهى؟ سپس فرمود: به ياد آر گفته آن عبد صالح را كه گفت: «و توفيق من جز به [كمك] خدا نيست».
توفيق و وا گذارى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ المَعاصِي يَستَولي بِها الخِذلانُ على صاحِبِها حتّى تُوقِعَهُ بما هُوَ أعظَمُ مِنها
به وسيله گناهان، خذلان بر گنهكار مستولى مى شود تا جايى كه او را در گناهانِ بزرگتر مى اندازد.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ و الخِذلانُ يَتَجاذَبانِ النَّفسَ ، فأيُّهُما غَلَبَ كانَت في حَيِّزِهِ .
توفيق و وا گذارى ، هر يك نفْس را به طرف خود مى كشد و هر كدام چيره شد، نفْس در جانب او قرار مى گيرد.
امام على عليه السلام :
التَّوفيقُ مُمِدُّ العَقلِ ، الخِذلانُ مُمِدُّ الجَهلِ .
توفيق، مددكار خرد است و خذلان (يارى نرساندن خدا) مددكار نادانى.
امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «توفيق من جز به [يارى] خدا نيست» و آيه «اگر خدا شما را يارى كند هيچ كس بر شما غالب نخواهد شد و اگر وا گذاردتان چه كسى بعد از او شما را يارى خواهد كرد؟ و مؤمنان بايد فقط به خدا توكّل كنند» ـ فرمود :
إذا فَعَلَ العَبدُ ما أمرَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ بهِ مِن الطّاعَةِ كانَ فِعلُهُ وَفْقا لأمرِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ و سُمِّيَ العَبدُ بهِ مُوَفَّقا ، و إذا أرادَ العَبدُ أن يَدخُلَ في شيءٍ مِن مَعاصِي اللّه ِ فَحالَ اللّه ُ تبارَكَ و تعالى بَينَهُ و بَينَ تِلكَ المَعصِيَةِ فتَرَكَها كانَ تَركُهُ لَها بِتَوفيقِ اللّه ِ تعالى ذِكرُهُ ، و مَتى خَلّى بَينَهُ و بَينَ تِلكَ المَعصِيَةِ فلَم يَحُلْ بَينَهُ و بَينَها حتّى يَرتَكِبَها فَقَد خَذَلَهُ و لَم يَنصُرْهُ و لَم يُوَفِّقْهُ .
هرگاه بنده طاعتى را كه خداوند عزّ و جلّ بدان فرمان داده است انجام دهد، عمل او موافق فرمان خداوند عزّ و جلّ مى باشد و بدين سبب بنده را موفّق ناميده اند و هرگاه بنده بخواهد در موردى نافرمانى خداوند كند و خداى تبارك و تعالى ميان او و آن معصيت حايل شود و در نتيجه بنده آن را مرتكب نشود اين ترك گناه او به توفيق خداوند تبارك و تعالى بوده است. اما هرگاه جلو او را از آن معصيت نگيرد و به حال خود رهايش كند تا مرتكب آن گناه شود، خداوند او را وا گذارده و ياريش نرسانده و توفيقش نداده است.
آنچه از توفيق به شمار مى آيد
امام على عليه السلام :
مِن التَّوفيقِ حِفظُ التَّجرِبَةِ .
حفظ تجربه از توفيق [الهى ]است.
امام على عليه السلام :
مِن التَّوفيقِ الوُقوفُ عِندَ الحَيرَةِ .
درنگ كردن هنگام حيرت، يكى از توفيقات است.
امام على عليه السلام :
إنَّ مِن النِّعمَةِ تَعَذُّرَ المَعاصِي .
امكان گناه نيافتن، يكى از نعمت هاست.
آنچه موجب توفيق مى شود
امام على عليه السلام :
كَما أنَّ الجِسمَ و الظِّلَّ لا يَفتَرِقانِ ، كذلكَ الدِّينُ و التَّوفيقُ لا يَفتَرِقانِ .
همان گونه كه جسم و سايه از هم جدا نمى شوند، ديندارى و توفيق نيز از يكديگر جدا نمى شوند.
امام على عليه السلام :
أيُّها النّاسُ ؛ إنّهُ مَنِ استَنصَحَ اللّه َ وُفِّقَ ، و مَنِ اتَّخَذَ قولَهُ دَليلاً هُدِيَ لِلّتي هِي أقوَمُ ؛ فإنَّ جارَ اللّه ِ آمِنٌ ، و عَدُوَّهُ خائفٌ .
اى مردم! هر كه خدا را مرشد و خيرخواه خود بگيرد، توفيق يابد و هر كه گفتار او را راهنماى خويش قرار دهد، به راه و آيينى كه استوارتر است رهنمون شود؛ زيرا كه پناهنده خدا در امان است و دشمن او در هراس.
امام على عليه السلام :
مَنِ استَنصَحَ اللّه َ حازَ التَّوفيقَ .
هر كه خدا را مرشد و خيرخواه خود بگيرد، به توفيق دست يابد.
امام على عليه السلام :
مَن كانَ لَهُ مِن نَفسِهِ يَقَظَةٌ كانَ علَيهِ مِن اللّه ِ حَفَظَةٌ .
هر كه بيدار باشى درونى داشته باشد، از جانب خداوند بر او نگهبانانى باشد.
امام على عليه السلام ـ در بخشى از نامه خود به عثمان بن حنيف، خطاب به دنيا ـ نوشت :
هَيهاتَ ! مَن وَطِئَ دَحضَكِ زَلِقَ ، و مَن رَكِبَ لُجَجَكِ غَرِقَ،و مَنِ ازْوَرَّ عَن حَبائلِكِ وُفِّقَ .
هيهات! هر كه در لغزشگاه تو گام نهاد لغزيد و آنكه به قسمت هاى ژرف تو آمد غرق شد و هر كه از بندهاى دامَت كناره گرفت، توفيق (رستگارى) يافت.
میزان الحکمه،جلد سیزدهم
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
