فخرفروشی از نظر احادیث
۰۷ مرداد ۱۳۹۴ 0 معارففخر فروشى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ لإبليسَ كُحلاً و لَعوقا و سَعوطا ، فَكُحلُهُ النُعاسُ ، و لَعوقُهُ الكَذِبُ ، و سَعوطُهُ الفَخرُ .
شيطان سرمه اى دارد و ليسك و انفيه اى . سرمه اش چُرت است و ليسكش دروغ و انفيه اش فخر فروشى.
( بحار الأنوار : ۷۳/۲۳۴/۳۴ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ اللّه َ أوحَى إلَيَّ أن تواضَعوا ، حتّى لا يَفخَرَ أحَدٌ على أحَدٍ ، و لا يَبغي أحَدٌ على أحَدٍ .
خداوند به من وحى فرمود كه فروتن باشيد، تا كسى بر كسى فخر نفروشد و كسى به كسى تجاوز و زورگويى نكند.
( الترغيب و الترهيب : ۳/۵۵۸/۱ )
امام على عليه السلام :
أهلَكَ الناسَ اثنانِ: خَوفُ الفَقرِ ، و طَلَبُ الفَخرِ .
دو چيز مردم را نابود كرده است : ترس از نادارى، و فخر جويى.
( الخصال : ۶۹/۱۰۲ )
امام على عليه السلام :
الافتِخارُ مِن صِغَرِ الأقدارِ .
فخر فروشى، از بى مقدارى است.
( غرر الحكم : ۲۲۰۱ )
امام على عليه السلام :
آفَةُ الرِّياسَةِ الفَخرُ .
آفتِ رياست، فخر فروشى است.
( غرر الحكم : ۳۹۵۰ )
امام على عليه السلام :
لا حُمقَ أعظَمُ مِن الفَخرِ .
حماقتى بزرگتر از فخر فروشى نيست.
( غرر الحكم : ۱۰۶۵۵ )
امام على عليه السلام :
ضَعْ فَخرَكَ ، و احطُطْ كِبرَكَ ، و اذكُرْ قَبرَكَ .
فخر فروشى را كنار بگذار و تكبر را فرو نِه و به ياد قبرت باش.
( نهج البلاغة : الحكمة ۳۹۸ )
امام على عليه السلام :
مالَكُم و الدنيا ؟! فَمَتاعُها إلَى انقِطاعٍ ، و فَخرُها إلى وَبالٍ .
شما را چه به دنيا؟ كه كالايش رو به سر آمدن دارد و افتخاراتش رو به تباهى.
( بحار الأنوار : ۷۸/۱۹/۷۸ )
امام على عليه السلام :
مَن صَنَعَ شيئا للمُفاخَرَةِ حَشَرَهُ اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ أسوَدَ .
هر كس براى فخر فروشى كارى كند، خداوند در روز قيامت او را سياه محشور گرداند.
( بحار الأنوار: ۷۳/۲۹۲/۲۰ )
امام على عليه السلام ـ در صفات مؤمن ـ فرمود :
يُنصِتُ للخَيرِ لِيَعمَلَ بهِ، و لا يَتَكلَّمُ بهِ لِيَفخَرَ على ما سِواهُ .
به خوبيها گوش مى سپارد تا بدانها عمل كند و از خوبيها سخن نمى گويد تا بر ديگران فخر فروشد.
( مطالب السؤول : ۵۴ )
امام على عليه السلام ـ در وصف شيطان ـ فرمود :
فَافتَخَرَ على آدمَ بخَلقِهِ ، و تَعَصَّبَ علَيهِ لأصلِهِ ··· فَلَعَمرُ اللّه ِ لقد فَخَرَ على أصلِكُم ، و وَقَعَ في حَسَبِكُم ، و دَفَعَ في نَسَبِكُم ··· فاللّه َ اللّه َ في كِبرِ الحَمِيَّةِ و فَخرِ الجاهِليَّةِ .
به خلقت خود [از آتش] بر آدم فخر فروخت و به خاطر منشأ خود عليه او عصبيّت به خرج داد··· سوگند به خدا كه او بر اصل و ريشه شما فخر فروخت و از حسب و نسب شما عيب گويى كرد.. زنهار، زنهار، به خدا پناه بريد از تكبّر و عصبيّت و فخر فروشيهاى جاهليّت.
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ )
امام على عليه السلام :
إنَّ مِن أسخَفِ حالاتِ الوُلاةِ عندَ صالِحِ الناسِ، أن يُظَنَّ بِهِم حُبُّ الفَخرِ، و يُوضَعَ أمرُهُم علَى الكِبرِ .
از پست ترين حالات زمام داران نزد مردمان نيك، اين است كه گمان رود دوستدار فخر و خود ستايى گشته اند و كردارشان بر تكبر حمل شود.
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۶ )
امام على عليه السلام :
أيُّها الناسُ ، شُقُّوا أمواجَ الفِتَنِ بسُفُنِ النَّجاةِ ، و عَرِّجُوا عَن طريقِ المُنافَرَةِ ، وضَعوا تِيجانَ المُفاخَرَةِ .
اى مردم! امواج فتنه ها را باكشتيهاى نجات بشكافيد و از راه مخالفت و ناسازگارى برگرديد و تاجهاى فخر فروشى به يكديگر را، از سر برداريد.
( نهج البلاغة : الخطبة ۵ )
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت :
و هَبْ لي مَعالِيَ الأخلاقِ ، و اعصِمْني مِن الفَخرِ .
خويهاى والا را به من ارزانى دار و از فخر فروشى مصونم بدار.
( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۲۰ )
آنچه از فخر فروشى باز مى دارد
امام على عليه السلام :
ما لابنِ آدمَ و الفَخرِ ؟ ! أوَّلُهُ نُطفَةٌ ، و آخِرُهُ جِيفَةٌ ، و لا يَرزُقُ نفسَهُ ، و لا يَدفَعُ حَتفَهُ .
آدميزاد را چه به فخر فروشى! آغازش نطفه اى است و فرجامش مردارى. نه مى تواند خود را روزى دهد و نه مى تواند جلو مرگ خويش را بگيرد.
( نهج البلاغة : الحكمة ۴۵۴ )
امام زين العابدين عليه السلام :
عَجَبا للمُتَكبِّرِ الفَخورِ الذي كانَ بالأمسِ نُطفَةً ثُمّ هُو غَدا جِيفَةٌ ! .
شگفتا از متكبّر فخر فروش كه ديروز نطفه اى بود و فردا مردارى است!
( الكافي : ۲/۳۲۸/۱)
امام باقر عليه السلام :
عَجَبا للمُختالِ الفَخورِ ! و إنّما خُلِقَ مِن نُطفَةٍ ثمّ يَعودُ جِيفَةً ، و هُو فيما بينَ ذلكَ لا يَدرِي ما يُصنَعُ بهِ ! .
شگفتا از متكبّرِ فخر فروش! او كه از نطفه اى آفريده شده و آن گاه به مردارى تبديل مى شود و در اين ميان نمى داند با او چه خواهد شد!
( الكافي : ۲/۳۲۹/۴ )
نكوهش فخر فروشى به خاندان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در روز فتح مكّه ـ فرمود :
إنّ اللّه َ تباركَ و تعالى قد أذهَبَ عَنكُم بالإسلامِ نَخوَةَ الجاهِليّةِ ، و التَّفاخُرَ بآبائها و عَشائرِها . أيُّها الناسُ ، إنّكُم مِن آدَمَ ، و آدمُ مِن طِينٍ ، ألا و إنّ خَيرَكُم عندَ اللّه ِ و أكرَمَكُم علَيهِ اليَومَ أتقاكُم و أطوَعُكُم لَهُ ، ألا و إنّ العَربيّةَ لَيست بأبٍ والِدٍ ، و لكنّها لِسانٌ ناطِقٌ ، فَمَن قَصُرَ بِهِ عَمَلُهُ لَم يُبَلِّغُهُ رِضوانَ اللّه ِ حَسبُهُ .
خداوند تبارك و تعالى به وسيله اسلام نخوت جاهليت و نازيدن به پدران و خاندانهاى جاهلى را از شما زدود. اى مردم! شما از آدم هستيد و آدم از گِل آفريده شد. بدانيد كه امروز، بهترين شما نزد خدا و گراميترين شما در پيشگاه او پرهيزگارترين و فرمانبردارترين شما از اوست. بدانيد كه عربيّت به پدرى نيست كه [شما را] به دنيا مى آورد. بلكه عربيّت يك زبان است كه با آن سخن گفته مى شود. پس، هر كس در كار و عمل كوتاهى كند، شرافت خانوادگيش او را به خشنودى خدا نرساند.
( بحار الأنوار : ۷۳/۲۹۳/۲۴ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لَيَنتَهِيَنَّ أقوامٌ يَفتَخِرُونَ بآبائهِمُ الذينَ ماتُوا ، إنّما هُم فَحْمُ جَهَنَّمَ ، أو لَيكونُنَّ أهوَنَ علَى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ مِن الجُعَلِ الذي يُدَهْدِهُ الخُرءَ بأنفِهِ ، إنّ اللّه َ أذهَبَ عَنكُم عُبِّيَّةَ الجاهليّةِ و فَخرَها بالآباءِ ، إنّما هُو مؤمنٌ تَقيٌّ و فاجِرٌ شَقيٌّ ، الناسُ بَنو آدمَ ، و آدمُ خُلِقَ مِن تُرابٍ .
آنانى كه به پدرانِ مرده خود، كه در حقيقت زغال جهنمند فخر مى فروشند از اين كار دست بردارند و گرنه نزد خداوند عزّ و جلّ پست تر از سرگين غلطان . هستند كه با بينى خود سرگين را مى غلتاند. خداوند نخوتها و فخر فروشيهاى خاندانى جاهليت را از شما برده است. [آدمى ]يا مؤمنِ پرهيزگار است و يا نابكار بدبخت. مردم فرزندان آدم هستند و آدم از مشتى خاك آفريده شد.
( الترغيب و الترهيب : ۳/۵۷۳/۴۴ )
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
آفَةُ الحَسَبِ الافتِخارُ و العُجبُ .
آفتِ بزرگى خاندان، فخر فروشى و خودپسندى است.
( الكافي : ۲/۳۲۸/۲ )
امام على عليه السلام :
المُفتَخِرُ بنفسِهِ أشرَفُ مِن المُفتَخِرِ بأبيهِ .
نازنده به خود، برتر از نازنده به پدر خود است.
( بحار الأنوار : ۷۸/۳۱/۱۰۰ )
امام على عليه السلام ـ بعد از تلاوت آيه «تفاخر به بيشتر داشتن، شما را به غفلت انداخت تا جايى كه [ براى شمارش ]به سوى گورها رفتيد» ـ فرمود :
أ فَبِمَصارِعِ آبائهِم يَفخَرُونَ ، أم بِعَدِيدِ الهَلكى يَتَكاثَرُونَ ؟ ! يَرتَجِعُونَ مِنهُم أجسادا خَوَت، و حَركاتٍ سَكَنَت، و لَأن يكونوا عِبَرا أحَقُّ مِن أن يكونوا مُفتَخَرا ! .
آيا به گورهاى پدرانشان افتخار مى كنند؟ يا به فزونىِ شمار هلاك شدگان [خود ]به هم مى نازند؟ از پيكرهايى كه بى جان و متلاشى شده اند و از حركتها باز ايستاده اند، بازگشت به اين جهان را چشم دارند. حال آن كه آن مردگان مايه عبرت باشند سزاوارتر است تا باعث فخر فروشى.
( نهج البلاغة : الخطبة ۲۲۱ )
امام صادق عليه السلام :
أتى رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله رجُلٌ فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، أنا فلانُ ابنُ فلانٍ حتّى عَدَّ تِسعَةً ، فقالَ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أما إنّك عاشِرُهُم في النارِ .
مردى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد : اى پيامبر خدا! من فلان پسر فلان هستم. و تا نُه پشت خود را بر شمرد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود : بدان كه تو دهمين نفر آنان در دوزخ هستى.
( الكافي : ۲/۳۲۹/۵ )
آنچه فخر كردن بدان نشايد
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لَمّا عُرِجَ بي إلَى السماءِ أذَّنَ جَبرَئيلُ عليه السلام مَثْنى مَثْنى ، و أقامَ مَثنى مَثنى ثُمّ قالَ لي : تَقَدَّمْ يا محمّدُ ! فَتَقَدَّمتُ فَصَلَّيتُ بِهِم ، و لا فَخرَ .
قصدم فخر فروشى نيست اما هنگامى كه به آسمان برده شدم جبرئيل عليه السلام اذان و اقامه گفت و هر يك از جملات آنها را دو بار تكرار كرد و سپس به من گفت : اى محمّد! جلو بايست . من جلو ايستادم و براى آنان نماز خواندم.
( بحار الأنوار : ۸۴/۱۳۹/۳۲ )
امام على عليه السلام :
لقد كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إذا ذَكَرَ لنفسِهِ فضيلةً قالَ : و لا فَخرَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هرگاه فضيلتى از خود ياد مى كرد، مى فرمود : [قصدم ]فخر فروشى نيست.
( بحار الأنوار : ۱۶/۳۴۱/۳۳ )
الغارات :
جاء عليُّ بن أبي طالب عليه السلام عائدا صَعصَعَةَ فقالَ : يا صَعصَعةُ ، لا تَجعَلَنَّ عِيادَتي إلَيكَ اُبّهَةً على قَومِكَ ، فقالَ : لا و اللّه ِ يا أميرَ المؤمنينَ ، و لكنْ نِعمَةً و شُكرا ، فقالَ لَهُ عليٌّ عليه السلام : إن كُنتَ لَما عَلِمتُ لَخَفيفَ المَؤونَةِ عَظيمَ المَعونَةِ ، فقالَ صَعصَعةُ : و أنتَ و اللّه ِ يا أميرَ المؤمنينَ إنّكَ ما عَلِمتُ بكتابِ اللّه ِ لَعَليمٌ ، و إنَّ اللّه َ في صدرِكَ لَعَظيمٌ ، و إنّكَ بالمؤمنينَ لَرَؤوفٌ رَحيمٌ .
امام على عليه السلام به عيادت صعصعه آمد و فرمود : اى صعصعه! مبادا عيادت من از خود را مايه فخر و مباهات بر قوم خود قرار دهى. صعصعه گفت : نه به خدا، اى امير المؤمنين! بلكه آن را نعمتى درخور سپاس به حساب مى آورم. على عليه السلام فرمود : اى صعصعه! تا آن جا كه من مى دانم تو مردى كم زحمت بوده اى و پر يارى. صعصعه عرض كرد : به خدا قسم شما نيز تا جايى كه مى دانم به كتاب خدا دانايى و خدا در دل و سينه تو بزرگ و با عظمت است و نسبت به مؤمنان مهربان و دلسوزى.
( الغارات : ۲/۵۲۴ )
مستدرك الوسائل ـ به نقل از بزنطى ـ :
دَخَلتُ على أبِي الحسنِ عليه السلام ··· فَأقبَلَ يُحَدِّثُني و أسألُهُ فَيُجِيبُنِي حتّى ذَهَبَ عامَّةُ الليلِ ، فلَمّا أرَدتُ الانصِرافَ قالَ لي : يا أحمدُ ، تَنصَرِفُ أو تَبيتُ ؟ فقلتُ : جُعِلتُ فداكَ ذاكَ إليكَ ، إن أمَرتَ بالانصِرافِ انصَرَفتُ ، و إن أمَرتَ بالمُقامِ أقَمتُ ، قالَ : أقِمْ ، فهذا الحَرَسُ ، و قد هَدَأ الناسُ و باتُوا قالَ : و انصَرَفَ ، فلمّا ظَنَنتُ أنّهُ دَخَلَ خَرَرتُ للّه ِِ ساجِدا فقلتُ : الحَمدُ للّه ِِ ، حُجَّةُ اللّه ِ و وارِثُ عِلمِ النبيّينَ أنِسَ بي مِن بَينِ إخوانِي ، و حَبَّبَني ، و إذا أنا في سَجدَتي و شُكري فما عَلِمتُ إلاّ و قد رَفَسَني بِرِجلِهِ ، ثُمّ قُمتُ ، فَأخَذَ بيدي فَغَمَزَها ثُمّ قالَ : يا أحمدُ ، إنَّ أميرَ المؤمنينَ عليه السلام عادَ صَعصَعةَ بنَ صُوحانَ في مَرَضِهِ ، فلمّا قامَ مِن عندِهِ قالَ : يا صَعصَعةُ ، لا تَفتَخِرَنَّ على إخوانِكَ بعِيادَتي إيّاكَ و اتَّقِ اللّه َ ، ثُمّ انصَرَفَ عَنّي .
خدمت حضرت ابو الحسن عليه السلام رسيدم··· آن حضرت شروع به صحبت با من كرد و من مى پرسيدم و ايشان پاسخم را مى داد، تا آن كه پاس زيادى از شب گذشت. چون خواستم بروم به من فرمود : اى احمد! مى روى يا شب را همين جا مى مانى؟ عرض كردم : فدايت شوم هر چه شما بفرماييد. اگر دستور دهيد بروم مى روم و اگر امر كنيد بمانم مى مانم. فرمود : بمان. در اين وقت شب گزمه ها بيرونند و مردم در آرامش و خواب به سر مى برندحضرت رفت. من كه خيال كردم ايشان وارد اندرونى شده اند در پيشگاه خدا به سجده افتادم و گفتم : خدا را سپاس؛ حجّت خدا و وارث دانش پيامبران از ميان برادرانم به من انس گرفت و به من اظهار محبّت كرد. در حالى كه در سجده و شكرگزارى بودم يكباره متوجّه شدم كه حضرت با پايش به سينه من زد. من برخاستم. حضرت دستم را گرفت و فشرد و سپس فرمود : اى احمد! امير المؤمنين عليه السلام از صعصعة بن صوحان كه بيمار بود عيادت كرد. وقتى برخاست كه برود، فرمود : اى صعصعه! مبادا از اين كه من به عيادت تو آمده ام بر برادرانت فخر بفروشى؛ از خدا بترس ابو الحسن عليه السلام اين جمله را فرمود و از نزد من رفت.
( مستدرك الوسائل : ۱۲/۹۰/۱۳۵۹۹ )
آنچه شايسته افتخار است
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الفَقرُ فَخرِي .
فقر، افتخار من است.
( بحار الأنوار : ۷۲/۳۰ )
امام على عليه السلام ـ در مناجات خود ـ گفت :
إلهي ، كَفى لي عِزّا أن أكُونَ لكَ عَبدا، و كَفى بي فَخرا أن تكونَ لي رَبّا .
الهى! مرا همين عزّت و سرفرازى بس كه بنده تو هستم و همين افتخار بس كه تو خداوندگار من هستى.
( الخصال : ۴۲۰/۱۴ )
امام على عليه السلام :
يَنبَغي أن يكونَ التَّفاخُرُ بِعَليِّ الهِمَمِ ، و الوَفاءِ بالذِّمَمِ ، و المُبالَغةِ في الكَرَمِ ، لا بِبَوالي الرِّمَمِ ، و رَذائلِ الشِّيَمِ
بايد به همتهاى والا و پايبندى به عهد و پيمانها و كوشش در بخشندگى و بزرگوارى افتخار كرد، نه به استخوانهاى پوسيده و خصلتهاى پست و نكوهيده.
( غرر الحكم : ۱۰۹۵۳ )
امام على عليه السلام ـ وقتى دو نفر در حضور ايشان بر يكديگر فخر فروشى كردند ـ فرمود :
أ تَفتَخِرانِ بأجسادٍ بالِيَةٍ ، و أرواحٍ في النارِ ؟ ! إن يَكُن لكَ عَقلٌ فإنَّ لكَ خُلقا ، و إن يَكن لكَ تَقوىً فإنَّ لكَ كَرَما ، و إلاّ فالحِمارُ خَيرٌ مِنكَ و لَستَ بخَيرٍ مِن أحَدٍ .
آيا به پيكرهايى پوسيده و روحهايى كه در آتشند به يكديگر فخر مى فروشيد؟ اگر عقل و خرد داشته باشى، از خوى و خصلتى برخوردارى و اگر با تقوا باشى، كرامت و بزرگوارى دارى و گرنه الاغ از تو بهتر است و تو از هيچ كس بهتر نيستى.
(علل الشرائع : ۳۹۳/۸ )
امام صادق عليه السلام :
ثلاثٌ هُنَّ فَخرُ المؤمنِ و زَينُهُ في الدنيا و الآخِرَةِ : الصلاةُ في آخِرِ اللّيلِ ، وَ يأسُهُ مِمّا في أيدي الناسِ ، و وَلايَتُهُ الإمامَ مِن آلِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله .
سه چيز است كه افتخار مؤمن و زيور او در دنيا و آخرت است : نماز آخر شب و چشم نداشتن به آنچه مردم دارند و ولايت و دوستى او نسبت به امام از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله .
( الكافي : ۸/۲۳۴/۳۱۱ )
میزان الحکمه،جلد نهم.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
