پندی از نهج البلاغه: پرهيز از دوستى با ...

إیّاكَ و مُصادَقةََ الأحمقِ فإنّه يُريدُ أن يَنفعَك فيَضُرُك و مصادَقةََ البخيلِ فإنّه يقعُدُ عنك أحوَجَ ماتكونُ إليه و إيّاك و مصادقة الفاجرِ فانّه يَبيعُك بِالتّافِهِ و إيّاكَ و مصادَقةَ الكَذّاب فانّه كالسّرابِ، يُقرّبُ عليك البعيدَ و يُبَعِّدُ عليك القریبَ 
از دوستى با نادان بپرهيز چون او مي خواهد به تو سود برساند ولى از روى نادانى زياد مي رساند؛ از دوستى با شخص بخیل بپرهيز چون او تو را هنگامى كه به شدت نيازمند او باشى رها مي كند؛ از دوستى با شخص بد كاره بپرهيز چون او به ناچيزترين قيمتها تو را مى فروشد؛ و از دوستى با دروغگو بپرهيز چون او مانند سراب فريبت مي دهد؛ دور را در نظرت نزديك نشان مي دهد و نزديك را دور جلوه گر مي سازد. (حکمت 38)

شرح حدیث:

يكى از مطالب مهم اسلامى كه هم پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) و هم امام علی (عليه السلام) درباره آن بسيار سفارش كرده اند، مسئله انتخاب دوست و همنشين است. كسانى كه خصوصيات زشت و ناپسند و صفات بد و نامطلوب دارند بر روى دوستان و معاشران خود نيز تأثير منفى مي گذارند و به آنان زيانهاى جبران ناپذير مى زنند. از اين رو در انتخاب دوست بايد كمال مراقبت را به عمل آوريم و دست كم كسانى را كه داراى چهار خصوصيت زشت نادانى، بخل، بدكارى و دروغگويى هستند به عنوان دوست انتخاب نكنيم.
- شخص نادان هر چند هم كه مهربان و صميمى باشد، از آنجا كه عقل كافى ندارد، موارد سود و زيان را نيز تشخيص نمي دهد. به همين جهت حتى وقتى مي خواهد به دوست خود سودى برساند از روى نادانى كارى مي كند كه به زيان دوستش تمام شود.
- شخص بخيل يا تنگ نظر نيز چون به مال دنيا بيش از هر چيز ديگرى دلبستگى دارد و حاضر نيست ذره اى از مال خود را از دست بدهد، تا زمانى به دوستى خود با ديگران ادامه مي دهد كه به او نيازمند نباشد. اما همينكه يكى از دوستانش به او نيازمند شود حتى اگر در اوج نيازمندى باشد و تمام زندگى اش به اندكى گذشت و بخشش از سوى او بستگى پيدا كند باز حاضر به گذشت و چشم پوشى از مال دنيا نمى شود و دوست خود را در آن اوج احتياج رها مي كند و به حال خود مى گذرد.
- بد كاره يا كسى كه در روى زمين به فسق و فجور و فساد دست مي زند نيز از كسانى است كه بايد از دوستى با او پرهيز كرد. شخص بد كاره عزت و شرافت انسانى خود و سعادت و رستگارى آخرت خود را در برابر كم ارزشى ترين چيزها از دست مى دهد. بنابراين مسلم است كه چنين كسى براى دوستان نيز ارزشى قائل نخواهد شد و آنها را در برابر اندك چيزى خواهد فروخت.
- دروغگو نيز شايسته دوستى نيست. چون او نيز مانند سراب كه از دور به شكل آب ديده مي شود و از نزديك چيزى جز خاك و ريگ بيابان نيست، هميشه به فكر فريب دادن است. شخص دروغگو هميشه با دروغهاى خود كارهاى خوب را به صورت كارهاى بد وانمود مي كند، و كارهاى بد را بصورت خوب نشان مي دهد. در نتيجه كسي كه با شخص دروغگو دوستى كند فريب حرفهاى او را مي خورد و دو عيب بزرگ در زندگى پيدا مي كند: نخست آن كه از كارهاى خوب رويگردان مي شود، چون خيال مي كند كه آن كارها بد است. و ديگر آنكه به انجام كارهاى بد مى پردازد، چون بخاطر حرفهاى دوست دروغگوى خود گمان مي كند كه آن كارها خوب است.
فرزند عزيز، وقتى مي خواهى با كسى دوست شوى مراقب باش كه او جزو هيچكدام از اين چهار گروه نباشد. چون امام عليه السلام به خاطر خير و صلاح مسلمانان سفارش كرده است كه از دوستى با اين گونه افراد دورى كنند.
______________________
منبع: پندهاى كوتاه از نهج البلاغه، هئيت تحريريه بنياد نهج ‏البلاغه