شرح نامه 31 نهج البلاغه: از مرگ گریزی نیست

"وَ أَنَّكَ طَرِيدُ الْمَوْتِ الَّذِي لَا يَنْجُو مِنْهُ هَارِبُهُ وَ لَا يَفُوتُهُ طَالِبُهُ وَ لَا بُدَّ أَنَّهُ مُدْرِكُهُ فَكُنْ مِنْهُ عَلَى حَذَرِ أَنْ يُدْرِكَكَ وَ أَنْتَ عَلَى حَالٍ سَيِّئَةٍ قَدْ كُنْتَ تُحَدِّثُ نَفْسَكَ مِنْهَا بِالتَّوْبَةِ فَيَحُولَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ ذَلِكَ فَإِذَا أَنْتَ قَدْ أَهْلَكْتَ نَفْسَكَ‏"
'و بدان كه تو شکار مرگ هستى (مرگ به دنبال توست). مرگى كه فرار كننده‌ى آن، رهائى از آن ندارد و كسي هم كه طالب مرگ است از دست او نخواهد رفت و بناچار مرگ او را در مى يابد، پس بر حذر باش كه مرگت فرا برسد و تو در حال بدى (گناه) باشى كه در دل از آن توبه بگوئى، ولی مرگ مهلت نداده و ميان تو و توبه ات، حائل گردد، که در اين صورت تو خود را به دست هلاكت سپرده اى'.

عبارت فوق، متضمن تشبيه مرگ به باز شکاری يا صيادى است كه پرنده يا حيوانى را دنبال كرده و در صدد صيد آنست، با اين تفاوت كه خود بيان فرموده است، كه در اينجا احتمال نجات براى اين مرغ فرارى نيست و سرانجام در چنگ صياد خواهد افتاد. در مورد بازهاى شكارى و يا صيادان، اين احتمال هست كه پرنده يا حيوان مورد تعقيب، گرفتار نشود بلكه پناهنگاهى را پيدا كند و نجات يابد. اما در مورد مرگ، يك احتمال ضعيفى هم براى نجات انسان نمى رود. و با هيچ قدرتى و به هيچ وسيله و از هيچ راهى نمي توان رها شد و نجات يافت و با هيچ بها و قيمتى نمي توان مرگ را دفع نمود.

"فَكُنْ مِنْهُ عَلَى حَذَرِ أَنْ يُدْرِكَكَ وَ أَنْتَ عَلَى حَالٍ سَيِّئَةٍ ...‏"
'پس بر حذر باش كه مرگت فرا برسد و تو در حال بدى (گناه) باشى كه در دل از آن توبه بگوئى، ولی مرگ مهلت نداده و ميان تو و توبه ات، حائل گردد، که در اين صورت تو خود را به دست هلاكت سپرده اى'.

حال سيئه و بد، حال گناه و انحراف است. آرى هيچ حالى بدتر ازحالت روى گردانى از خدا و آلودگى به گناه و فساد نيست.
امام بزرگوار حضرت اميرالمومنين عليه السلام در دعاى كميل نيز از حال گناه و غفلت به عنوان سوء حال ياد كرده و مى گويند: 'و أفرَطَ بِى سوءُ حالِى'، خداوندا بدى حال من پيشروى كرده و از حد گذاشته است.
در هر حال، انسان گناهكار يكى از دو حالت را دارد: يا اصلا توجه به بدى حال خود ندارد و در غفلت محض است كه آن حالت، سخت خطرناك مى باشد؛ و يا توجه دارد كه بد راهى پيش گرفته و درك مى كند كه عمل او خطرناك است و چون بكلى از خدا نبريده و احساسات دينى او فرو نخوابيده است، با خود مى گويد توبه مى كنم. اين حالت دوم هر چند از اولى بهتر است، وليكن خالى از خطر نيست، بلكه خطر بزرگى دارد كه اگر به همين مطلب خود را قانع كند، ممكن است مرگ ناگهان برسد و مجال توبه به او ندهد و در همان حال زشت و ننگين، وارد جهان ابدى شود. و امام بزرگوار، فرزند خود و همه ى اهل عالم را از اينكه با چنين وضعى مواجه گردند كه توبه را به تأخير انداخته و توبه نكرده بميرند و در نتيجه، هلاك ابدى را براى خود فراهم بياورند بر حذر مي دارند.
__________________________
منبع: به سوى مدينه فاضله، على كريمى جهرمى