داستانهای علما: برنامه روزانه مرحوم حاج آقا رضا همدانی

مرحوم آیة الله سید محسن امین صاحب «اعیان الشیعه» که خود چندین سال در محضر مرحوم حاج آقا رضا همدانی تلمذ نموده و از نزدیک احوال او را می ‏دانسته است در شرح حال آن فقیه بزرگ می ‏نویسد:

«او عالم، فقیه، اصولی، محقق و مدقق و از برترین شاگردان میرزا محمد حسن شیرازی بود شب و روزش را به مطالعه و تألیف و تدریس در فقه و اصول مشغول بود. 

صبحگاهان از خانه خود که در نزدیکی مسجدی بود که در آن امامت می‏ کرد به مسجد می‏ آمد و بعد از تقریباً نیم ساعت که منتظر رسیدن همه طلاب می‏ شد در حدود یک ساعت از نوشته خودش کتاب«مصباح الفقیه» که روز و شب قبل نوشته بود درس می‏ گفت. سپس به خانه‏ اش می ‏رفت و به نوشتن درس روز بعد می ‏پرداخت تا اینکه ظهر می‏ شد، پس به مسجد می‏ آمد و با حاضران در مسجد نماز را به جماعت می‏ خواند و به خانه باز می‏ گشت و با خواهرزاده و دامادش شیخ علی که در علم و اخلاق و احوال شبیه او بود و برادرزاده ‏اش که با او هم خانه بود و برای تحصیل علم از همدان به نجف آمده بود و فرزندش شیخ محمد غذا میل می ‏کرد و غالباً غذایشان حاضری بود، نان بیات عجمی بود که در بازار فروخته می‏ شد با مقداری پنیر و سبزیجات. آنگاه کمی می‏ خوابید و بعد از بیدار شدن مشغول مطالعه و نوشتن درس می‏ شد.
در خانه ایشان کنار درب ورودی حجره کوچکی بود که با نردبان به آن وارد می ‏شدند. آن حجره کوچک اطاق مطالعه و تالیف وتصنیف او بود. گاهی اوقات که من محتاج می‏ شدم مساله‏ ای از او بپرسم یا معنی عبارتی را از نوشته هایش سوال کنم بر او وارد می‏ شدم و می ‏دیدم قلم و کاغذ در دستش است و کتاب جواهر و حدائق و وسائل پیش رویش گشوده ‏است. کاغذ و قلم را بر زمین می‏ گذاشت و متوجه من می ‏شد و من مساله‏ ام را می‏ پرسیدم و او جواب می‏ داد. و چون گفتگوی ما تمام می ‏شد دوباره کاغذ و قلم را به دست می‏ گرفت و من فوراً خارج می‏ شدم.
او همچنان به مطالعه و نوشتن ادامه می ‏داد تا ساعت یازده بعد از ظهر(بساعت غروب کوک قدیم) آنگاه به مسجد می ‏آمد و تا رسیدن وقت مغرب از کتاب خود مصباح الفقیه درس فقه می‏ گفت. به هنگام مغرب نماز را امامت می‏ کرد و بعد از نماز به حرم مطهر مشرف می‏ شد و زیارت می‏ کرد و نماز می‏ خواند و دعا می‏ کرد و گاهی به حجره ‏ای که مدفن  مرحوم سیدجوادعاملی(صاحب مفتاح الکرامة) است می‏ رفت و بعد از مدتی توقف به خانه‏ اش می‏ رفت و گاهی هم بعد از زیارت مستقیماً به خانه ‏اش می‏ رفت و به مطالعه مشغول می‏ شد و.... بعد از نماز صبح چنانچه فرصتی برای مطالعه می ‏دید به مطالعه و کتابت مشغول می‏ شد تا طلوع آفتاب، آنگاه به مسجد می ‏آمد و...». (اعیان الشیعه 10جلدی، ج7،ص20).

---

منبع: مردان علم در میدان عمل، سید نعمت الله حسینی، دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، جلد 1.