دیدار از نظر احادیث

المحجّة البيضاء : در اخبار داوود عليه السلام آمده است كه خداوند عزّ و جلّ، به او وحى فرمود: 

اى داوود! من دل هاى مشتاقان را از خشنودى خود آفريدم و آنها را به نور ذات خود منعّم گردانيدم··· داوود عرض كرد: پروردگارا! به چه وسيله به اين مقام نزد تو، رسيدند؟ فرمود: به خوش گمانى و دور نگه داشتن خويش از دنيا و اهل آن و خلوت كردن و مناجات نمودن با من. و اين مقامى است كه بدان دست نيابد، مگر كسى كه دنيا و اهل آن را به كنار نهد و هرگز از آن ياد نكند و دلش را براى من خالى گرداند و مرا بر همه آفريدگانم برگزيند. در اين صورت است كه من به او رو مى كنم و نفْس او را براى او فارغ گردانم و حجابِ ميان خود و او را كنار زنم، به طورى كه مرا [با چشم دل ]ببيند همچون كسى كه با چشم [سر] خود چيزى را مى بيند.

المحجّة البيضاء : در اخبار داوود عليه السلام آمده است كه خداوند عزّ و جلّ به او وحى فرمود : 

اى داوود! اگر روي گردانانِ از من بدانند كه چه انتظارى براى آنان مى كشم و چه مهرى به آنان مى ورزم و چه اشتياقى به ترك معاصى از سوى آنها دارم، هر آينه از شوقِ به من بميرند و از عشق به من بندهاى بدنشان از هم بگسلد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در دعا ـ گفت :

 بار الها! محبّت به خودت و محبّت به كسانى كه تو را دوست دارند و دوست داشتن آنچه كه مرا به محبّت تو نزديك مى گرداند، روزيم فرما و محبّت خود را در نزد من دوست داشتنى تر از آبِ خنك گردان.

امام على عليه السلام : 

جانهاى خود را مشتاقِ نعمت هاى بهشت گردانيد، تا مرگ [و رسيدن به بهشت] را دوست بداريد و زندگى [در اين دنيا] را دشمن.

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه به چه دليل شيفته ديدار خدا هستى؟ ـ فرمود : 

چون ديدم كه خداوند دين فرشتگان و فرستادگان و پيغمبران خود را براى من برگزيد، دانستم كسى كه مرا چنين گرامى داشته است، فراموشم نمى كند. از اين رو دوستدارِ ديدار او شدم.

التوحيد : 

إنّ رجُلاً أتى أميرَ المؤمنينَ عليَّ بنَ أبي طالبٍ عليه السلام فقالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، إنّي قد شَكَكتُ في كتابِ اللّه ِ المُنزَلِ ، قالَ لَهُ عليه السلام : ··· هاتِ وَيحَكَ ما شَكَكتَ فيهِ . قالَ: و أجِدُ اللّه َ جلّ جلالُهُ يقولُ : «بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِم كافِرونَ» (سجدة : 10)و ذَكرَ المؤمنينَ فقالَ : «الّذِينَ يَظُنُّونَ أنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ و أنَّهُمْ إلَيْهِ راجِعُونَ» (بقرة : 46)و قالَ: «تَحِيَّتُهُمْ يَومَ يَلْقَونَهُ سَلامٌ»(احزاب : 44). ، و قالَ : «مَنْ كانَ يَرْجُو لِقاءَ اللّه ِ فإنَّ أجَلَ اللّه ِ لاَتٍ»(عنکبوت،5) ، و قالَ : «فمَنْ كانَ يَرْجُو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحا»(كهف : 110).فَمَرّةً يُخبِرُ أنّهُم يَلقَونَهُ ، و مَرّةً أنّهُ لا تُدرِكُهُ الأبصارُ و هُو يُدرِكُ الأبصارَ ، و مَرّةً يَقولُ : «و لا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْما» (طه : 110)فأنّى ذلكَ يا أميرَ المؤمنينَ؟! و كيفَ لا أشُكُّ فيما تَسمَعُ ؟! ···فقالَ عليه السلام : و أمّا قَولُهُ : «بَلْ هُمْ بلِقاءِ رَبِّهِم كافِرونَ»(توبة : 77.)و ذَكرَ اللّه ُ المؤمنينَ «الّذينَ يَظُنّونَ أنَّهُم مُلاقوا رَبِّهِم» و قولُهُ لغَيرِهِم : «إلى يَومِ يَلْقَونَهُ بِما أخْلَفوا اللّه َ ما وَعَدُوهُ» .و قولُهُ «فمَنْ كانَ يَرْجُو لِقاءَ ربِّهِ فلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحا» فأمّا قولُهُ : «بَلْ هُم بلِقاءِ ربِّهِم كافِرونَ» يَعني : البَعثَ، فسَمّاهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ لِقاءَهُ ، و كذلكَ ذَكرَ المؤمنينَ «الّذينَ يَظُنّونَ أنَّهُم مُلاقوا ربِّهِم» يَعني يُوقِنونَ أنّهُم يُبعَثونَ و يُحشَرون و يُحاسَبونَ و يُجزَونَ بالثَّوابِ و العِقابِ ؛ فالظَّنُّ ههُنا اليَقينُ خاصّةً ، و كذلكَ قولُهُ : «فمَنْ كانَ يَرْجو لِقاءَ ربِّهِ فلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحا» و قولُهُ : «مَنْ كانَ يَرْجو لِقاءَ اللّه ِ فإنَّ أجَلَ اللّه ِ لاَتٍ» يَعني : مَن كانَ يُؤمنُ بأنّهُ مَبعوثٌ فإنّ وَعدَ اللّه ِ لاَتٍ مِن الثَّوابِ و العِقابِ ، فاللِّقاءُ ههُنا لَيسَ بالرُّؤيَةِ، و اللِّقاءُ هُو البَعثُ ، فافهَمْ جَميعَ ما في كِتابِ اللّه ِ مِن لِقائهِ فإنّهُ يَعني بذلكَ البَعثَ ، و كذلكَ قولُهُ: «تَحِيَّتُهُم يَومَ يَلْقَونَهُ سَلامٌ» يَعني : أنّهُ لا يَزولُ الإيمانُ عَن قُلوبِهِم يَومَ يُبعَثونَ . قالَ : فَرَّجتَ عَنّي يا أميرَ المؤمنينَ فَرَّجَ اللّه ُ عَنكَ، فَقَد حَلَلتَ عَنّي عُقدَةً .

مردى خدمت امير المؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام آمد و عرض كرد: اى امير المؤمنين! من در كتاب آسمانى خدا شك كرده ام! حضرت به او فرمود:··· افسوس بر تو! بگو آنچه را در آن شك كرده اى؟ عرض كرد: ملاحظه مى كنم كه خداوندـ جلّ جلاله ـ مى فرمايد: «بلكه آنان به ديدار پروردگارشان بى ايمانند» و مؤمنان را ياد كرد و فرمود: «آنان كه گمان دارند با پروردگارشان ديدار مى كنند و به سوى او باز مى گردند» و فرمود: «درود آنان در آن روزى كه او را ديدار مى كنند، سلام است» و فرمود : «هر كس به ديدار پروردگارش اميد دارد، [بداند كه] وعده خدا آمدنى است» و فرمود : «پس هر كس به ديدار پروردگارش اميد دارد، بايد كارى شايسته كند»يك بار مى گويد كه او را ديدار مى كنند و يك بار مى گويد كه ديدگان او را در نمى يابند و او ديدگان را درمى يابد و بار ديگر مى گويد: «به او احاطه علمى پيدا نمى كنند». اين ها چيست اى امير مؤمنان! و چگونه در آنچه شنيدى شك نكنم؟حضرت فرمود: اما آيه «بلكه آنان به ديدار پروردگارشان بى ايمانند» و اين سخن خداوند كه از مؤمنان ياد كرد: «كسانى كه گمان دارند با پروردگارشان ديدار مى كنند» و اين سخن او درباره ديگران: «تا روزى كه او را ديدار كنند به سبب خلف و عده اى كه با خدا كردند» و آيه: «پس كسى كه به ديدار پروردگارش اميد دارد، بايد كارى شايسته كند». امّا آيه «بلكه آنان به ديدار پروردگارشان بى ايمانند»، مراد از ديدار رستاخيز است كه خداوند عزّ و جلّ آن را ديدار خود ناميده است. همچنين اين آيه كه از مؤمنان ياد كرد: «آنان كه گمان دارند با پروردگارشان ديدار مى كنند»، يعنى يقين دارند كه برانگيخته و محشور و حسابرسى مى شوند و پاداش و كيفر مى بينند. پس «گمان» در اين جاىِ بخصوص به معناى «يقين» است. همچنين است آيه : «پس هركه به ديدار پروردگارش اميد دارد، بايد كارى شايسته كند» و آيه «كسى كه به ديدار پروردگارش اميد دارد، [بداند كه ]وعده خدا آمدنى است»، يعنى كسى كه ايمان دارد برانگيخته مى شود؛ زيرا وعده خدا درباره پاداش و كيفر حتما آمدنى است. ديدار در اين جا به معناى «رؤيت» نيست، بلكه به معناى «برانگيخته شدن» است. پس، تمام آنچه را كه در كتاب خدا راجع به «ديدار خدا» آمده است، فهم كن كه در تمام اين ها به معناى «برانگيخته شدن» است. همچنين آيه «درود آنان در روزى كه او را ديدار مى كنند سلام است»، يعنى در روزى كه برانگيخته مى شوند ايمان از دل هايشان زايل نمى شودآن مرد عرض كرد: آسوده ام كردى اى امير مؤمنان! خداوند آسوده ات گرداند؛ زيرا كه گِرهى كور از كار من گشودى.

میزان الحکمه،جلد دهم.