همت از نظر احادیث

امام على عليه السلام : 

[ارزش] انسان به همّت اوست، نه به ثروتش.

امام على عليه السلام : 

ارزش مرد، به اندازه همّت اوست.

امام على عليه السلام :

 هركه همّتش والا باشد، ارزشش عظيم شود.

امام على عليه السلام :

 انسان را چيزى به مانند همّت او بلند نگردانيد و او را چيزى چون شهوتش پست نساخت.

آنچه سزاوار اهتمام است

امام على عليه السلام : 

بردبارى و وقار دو همزادند كه از بلندى همّت زاده مى شوند.

امام على عليه السلام :

 كَرَم داشتن، زاييده بلندى همّت است.

 

امام على عليه السلام : 

عاليترين همّت ها، نزديكترين آنها به كَرَم است.

امام على عليه السلام : 

كردار زيبا، از بلندى همّت خبر مى دهد.

امام على عليه السلام :

 طمع نداشتن به آنچه در دست مردم است، [نشانِ ]عزّت نفْس و بزرگى همّت است.

امام على عليه السلام : 

پايبندى به قناعت، از والايى همّت است.

امام على عليه السلام : 

احسان كردن، از والايى همّت است.

امام على عليه السلام : 

اندوه ها به اندازه همّت ها و خواسته هاست.

امام على عليه السلام : 

اندوه هاى مرد به اندازه همّت اوست.

امام على عليه السلام :

 حميّت (عار داشتن از زشتى ها) به اندازه همّت است.

امام على عليه السلام : 

هر كه همّتش بزرگ باشد، همّ و غمش بزرگ است.

امام على عليه السلام : 

هر كه همّتش بزرگ باشد، مقصودش عالى (كمياب) است.

امام على عليه السلام :

 شجاعت مرد، به اندازه همّت اوست.

امام باقر عليه السلام : 

عزّتِ طمع نداشتن را با بلندى همّت به دست آر.

امام باقر عليه السلام : 

 إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله كانَ نَزَلَ على رجُلٍ بِالطّائفِ قَبلَ الإسلامِ فأكرَمَهُ ، فلَمّا أن بَعثَ اللّه ُ محمّدا صلى الله عليه و آله إلَى النّاسِ قيلَ للرّجُلِ : أ تَدري مَنِ الّذي أرسَلَهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ إلَى النّاسِ ؟ قالَ : لا ، قالوا لَهُ : هُو محمّدُ بنُ عبدِ اللّه ِ يَتيمُ أبي طالبٍ، و هُو الّذي كانَ نَزَلَ بكَ بِالطّائفِ يَومَ كذا و كذا فأكرَمتَهُ . قالَ : فقَدِمَ الرّجُلُ على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فسَلَّمَ علَيهِ و أسلَمَ ، ثُمّ قالَ لَهُ : أ تَعرفني يا رسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : و مَن أنتَ ؟ قالَ : أنا رَبُّ المَنزِلِ الّذي نَزَلتَ بهِ بِالطّائفِ في الجاهِليَّةِ يَومَ كذا و كذا فأكرَمتُكَ ، فقالَ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : مَرحَبا بِكَ سَلْ حاجَتَكَ ، فقالَ : أسألُكَ مِائتَي شاةٍ بِرُعاتِها ، فأمَرَ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بما سألَ ، ثُمّ قالَ لأصحابِهِ : ما كانَ على هذا الرّجُلِ أن يَسألَني سُؤالَ عَجوزِ بَني إسرائيلَ لِمُوسى عليه السلام ؟! ، فقالوا : و ما سألَت عَجوزُ بَني إسرائيلَ لمُوسى ؟ فقالَ : إنّ اللّه َ عَزَّ ذِكرُهُ أوحى إلى موسى أن اِحمِلْ عِظامَ يُوسُفَ مِن مِصرَ قَبلَ أن تَخرُجَ مِنها إلَى الأرضِ المُقدَّسَةِ بِالشّامِ، فسَألَ موسى عَن قَبرِ يُوسُفَ عليه السلام ، فجاءهُ شَيخٌ فقالَ : إن كانَ أحَدٌ يَعرِفُ قَبرَهُ ففُلانَةٌ ، فأرسَلَ موسى عليه السلام إلَيها ، فلَمّا جاءتهُ قالَ : تَعلَمينَ مَوضِعَ قَبرِ يُوسُفَ عليه السلام ؟ قالَت : نَعَم ، قالَ : فدُلِّيني علَيهِ و لَكِ ما سَألتِ ، قالَ .حديث : لا أدُلُّكَ علَيهِ إلاّ بحُكمي ، قالَ : فلَكِ الجَنَّةُ ، قالَت : لا إلاّ بحُكمي علَيكَ ، فأوحَى اللّه ُ عَزَّ و جلَّ إلى موسى: لا يَكبُرْ علَيكَ أن تَجعَلَ لَها حُكمَها ، فقالَ لها موسى : فلَكِ حُكمُكِ ، قالَت : فإنّ حُكمي أن أكُونَ مَعكَ في دَرَجَتِكَ الّتي تَكونُ فيها يَومَ القِيامَةِ في الجَنَّةِ . فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ما كانَ على هذا لَو سَألَني ما سألَت عَجوزُ بَني إسرائيلَ ؟ ! .

رسول خدا صلى الله عليه و آله پيش از [ظهور ]اسلام، در طائف بر مردى وارد شد و آن مرد از حضرت با احترام پذيرايى كرد. پس از آنكه خداوند محمّد صلى الله عليه و آله را به سوى مردم فرستاد، به آن مرد گفته شد: آيا مى دانى آن كسى كه خداوند عزّ و جلّ به سوى مردم فرستاده است، كيست؟ گفت: نه. گفتند: او محمّد بن عبد اللّه ، يتيم ابو طالب و همان كسى است كه در فلان و بهمان روز در طائف ميهمان تو شد و تو او را گرامى داشتى. پس، آن مرد خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و سلام كرد و مسلمان شد. آنگاه عرض كرد: اى رسول خدا! آيا مرا مى شناسيد؟ حضرت فرمود: تو كيستى؟ عرض كرد: من صاحب همان منزلى هستم كه شما در جاهليت در فلان و بهمان روز وقتى به طائف آمديد وارد آن شديد و من با احترام از شما پذيرايى كردم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: خوش آمدى. حاجتت را بخواه. عرض كرد: دويست گوسفند با چوپانان آنها به من عطا فرماييد. حضرت دستور داد به او دادند. سپس به اصحاب خود فرمود: چه مى شد اگر اين مرد از من همان چيزى را بخواهد كه پير زن بنى اسرائيلى از موسى عليه السلام خواست؟! اصحاب عرض كردند: مگر پير زن بنى اسرائيلى از موسى چه خواست؟ فرمود: خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه پيش از آنكه مصر را به قصد سرزمين مقدّس در شام ترك گويى، استخوان هاى يوسف را با خود ببر. موسى از قبر يوسف جويا شد. پير مردى آمد و گفت: اگر كسى جاى قبر او را بلد باشد آن كس فلان پير زن است. موسى عليه السلام در پى او فرستاد. وقتى پير زن آمد، موسى به او فرمود: تو جاى قبر يوسف را مى دانى؟ عرض كرد: آرى. موسى فرمود: پس، آن را به من نشان بده، هر چه بخواهى به تو مى دهم. پير زن گفت: آن را نشانت نمى دهم، مگر اينكه هر چه من بگويم ، همان را به من بدهى. موسى فرمود: بهشت از آنِ تو باشد. پير زن گفت: نه، من تعيين مى كنم. خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه نگران نباش، بگذار او تعيين كند. موسى به او فرمود: تعيين با تو. عرض كرد: مى خواهم روز قيامت در بهشت با تو هم درجه باشم.رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اين مرد همّت آن را نداشت تا از من همان چيزى را بخواهد كه آن پير زن بنى اسرائيلى خواست!

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

چقدر فاصله است ميان خواسته اين اعرابى و خواسته آن پير زن بنى اسرائيل! زمانى كه موسى مأمور شد از دريا عبور كند و به كنار دريا رسيد، مركب هاى آنان صورت خود را بر گرداندند و به عقب برگشتند. موسى گفت: خدايا! چه شده است؟ خداوند فرمود: تو در نزديكى قبر يوسف هستى. پس استخوانهاى او را با خودت ببر.اما چون قبر با خاك يكسان شده بود، موسى جاى آن را پيدا نمى كرد. لذا پرسيد: آيا كسى از شما جاى قبر را مى داند؟ عرض كردند: اگر كسى باشد كه جاى آن را بلد باشد، آن كس پير زن بنى فلان است. او مى داند كجاست. موسى دنبال او فرستاد. او به فرستادگان موسى عليه السلام گفت: چه مى خواهيد؟ گفتند: نزد موسى بيا. وقتى به حضور موسى آمد، به او فرمود: تو مى دانى قبر يوسف كجاست؟ گفت: آرى. فرمود: پس آن را به ما نشان بده. پير زن گفت: نه به خدا، مگر اينكه آنچه را از تو بخواهم به من بدهى! موسى به او فرمود: مى دهم. پير زن گفت:از تو مى خواهم كه در بهشت با تو در همان درجه اى باشم كه تو هستى. موسى فرمود: بهشت را بخواه [كافى است]. گفت: نه به خدا، راضى نمى شوم، مگر اينكه با تو باشم! موسى سعى كرد او را از خواسته اش منصرف كند، اما خداوند به موسى وحى فرمود كه آنچه مى خواهد به او بده؛ زيرا اين از تو چيزى كم نمى كند. پس، موسى خواسته پير زن را قبول كرد و پير زن قبر را نشان موسى داد. پس استخوان ها را در آوردند و از دريا گذشتند.

امام على عليه السلام : 

هر كه همّتش حقير باشد، فضيلتش از بين برود.

امام على عليه السلام : 

با كسى كه همّت پَست دارد، همنشينى مكن.

امام على عليه السلام :

 رشك بردن بر نعمت دوست، از دون همّتى است.

امام على عليه السلام :

 كسى كه همّت ندارد، انسانيّت ندارد.

امام على عليه السلام : 

آدم حقير، همّت ندارد.

امام على عليه السلام : 

[رسيدن به] آرمان ها، همّت مردان است.

امام على عليه السلام : 

به خدا پناه مى بريم از مطامع پست و همّت ها و خواسته هاى ناپسند.

امام صادق عليه السلام :

 سه چيز انسان را از رفتن در پى مقامات عاليه و اهداف بلند باز مى دارد: كوتاهى همّت، چاره انديش نبودن، و سستى انديشه.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

دل سه گونه است: دلِ گرفتار دنيا، دلِ گرفتار عُقبى و دلِ گرفتار مولى. دلى كه گرفتار دنيا باشد، سختى و رنج نصيب اوست و دلى كه گرفتار عقبى باشد، درجات بلند نصيبش شود و دلى كه گرفتار مولى باشد، هم دنيا دارد و هم عقبى را و هم مولى را.

امام على عليه السلام : 

مَن كانَتِ الدُّنيا هِمَّتَهُ ، اشْتَدَّت حَسرَتُهُ عِند فِراقِها .

هر كه دنيا همّ و غم او باشد، در هنگام جدا شدن از آن سخت حسرت خورد.

امام على عليه السلام :

 كسى كه همّ و غمش دنيا باشد، در روز قيامت شقاوت و اندوهش به درازا كشد.

امام على عليه السلام :

 كسى كه همّتش دنيا باشد، عوضى به دست نياورد و فريضه اى را ادا نكند.

هر كه همّتش آنچه نزد خداى سبحان است نباشد، به آرزوهايش نرسد.

میزان الحکمه،جلد سیزدهم.