شرح نامه 31 نهج البلاغه: عاقبت نگرى

"ْأَمْسِكْ عَنْ طَرِيقٍ إِذَا خِفْتَ ضَلَالَتَهُ فَإِنَّ الْكَفَّ عِنْدَ حَيْرَةِ الضَّلَالِ خَيْرٌ مِنْ رُكُوبِ الْأَهْوَال‏"
'از راهى كه احتمال گمراهی در آن می دهی پرهیز کن. زيرا خوددارى كردن بهنگام حيرت و سرگردانى گمراهى، بهتر از دچار شدن به هول و هراسهاست.'

امورى براى انسان در خلال زندگى پيش مى آيد كه شبهه ناك است و مبدأ و منتهى و غرض از آن روشن نيست و گاهى انسان با جرياناتى مواجه مى شود كه حقيقت و چگونگى واقع آن در دست نيست و خلاصه مشكوك به نظر مى آيد. وارد شدن و گام نهادن در چنين امور و جرياناتى، گام نهادن در مسيرى است كه انسان بيم گمراه شدن در آن راه را دارد و بر اثر عدم آشنائى، ترس آن است كه بكلى در جهت مخالف مقصد آدمى باشد و او را از هدف، دور كند و انسان دچار خطرهاى گوناگون و عظيمى در آن راه بشود. اينجا است كه ايستادن و جلو نرفتن بهتر است، كه خردمند، هرگز كوركورانه سير نكرده و جاهلانه و بى شناخت اقدام به كارى نمى نمايد. و انسانهاى حكيم و دانا، تا درست مطالب را نفهمند و ندانند و پرده اشتباهات از جلو ديد آنان كنار نرود، دست به كار نمى شوند.
بنابراين نبايد انسان به هر ندايى پاسخ مثبت داده و دنبال هر جريانى به راه بيفتد، بلكه بايد با تامل و انديشه و عاقبت بينى، اقدام به انجام كارها بكند و در جريانات به راه افتاده و با اشخاص همكارى كند، نكند كه با حسن ظن و اعتماد نابجا دنبال كسى به راه بيفتد و به ظواهر فريباى سخنها و گفته ها، از راه منحرف شود.

در روايتی از امام صادق عليه السلام نیز مى خوانيم: '... فإنّ الوُقوفَ عِند الشُبهات خيرٌ مِن الإقتِحام فى الهَلَكات'. [اصول كافى، ج 1، ص 68]: 'به راستى كه جلو نرفتن در نزد شبهات بهتر از فرو رفتن در هلاكت ها است'.
مرحوم شيخ مرتضى انصارى قدس الله روحه، اين جمله مبارك از وصيتهاى امام اميرالمومنين عليه السلام را، در ضمن اخبار داله بر وجوب توقف بهنگام شبهه و عدم علم، ذكر فرموده است. [فرائد الاصول، ج 1، ص 341]
و خلاصه جمله نورانى محل بحث درسى بزرگ و ارزشمند به همه نفوس انسانى مى دهد، كه هر كس در هر رشته و پست و مقامى كه هست، از ورود و فرو رفتن در امور مشكوكه و جريانات مبهم و شبهه ناك اجتناب كرده، از گفتن سخن و القاء مطالبى كه براى او روشن نيست و بخوبى به آن نرسيده بپرهيزد. و نيز از خوردن مال و طعامى كه مورد شبهه است و كاملا اطمينان به حلالليت آن نيست و خوددارى نمايد. يقينا انسانى كه بدينگونه محتاط و مآل انديش باشد، سعادتمند خواهد شد و دچار پشيمانى، حسرت و ناراحتى نخواهد گرديد.
__________________________
منبع: به سوى مدينه فاضله، على كريمى جهرمى