شرح دعای سحر امام خمینی (ره) (قسمت چهاردهم)

اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ مِنْ مَسائِلِكَ بِاحَبِّها الَيْكَ، وَ كُلُّ مَسائِلِكَ الَيْكَ حَبيبَةٌ، اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ بِمَسائِلِكَ كُلِّها.

بار الها از تو سؤال مى ‏كنم به محبوب‏ترين مسئلت‏ها نزد تو، و همه مسئلت‏ها نزد تو محبوب تو است، بار الها از تو سؤال مى ‏كنم به همه مسئلت‏ها در نزد تو.

• سؤال به لسان ذات در همه عوالم مستجاب است‏
• هشدار
• تحقيقى درباره محبوب‏ترين مسأله‏

سؤال به لسان ذات در همه عوالم مستجاب است‏

بدان (كه خدايت از صاحبان دعاهاى مستجاب و سؤالات محبوب قرار دهد) كه سؤال عبارت از آن است كه سؤال كننده متوجه بشود به كسى كه از او سؤال مى ‏كند و از او استدعا نمايد كه نيازمندى‏ هاى او را از وجود و كمالات وجود بر طرف سازد، خواه اين توجه، توجه ذاتى باشد يا حالى يا باطنى و يا ظاهرى، و خواه به زبان استعداد و حال باشد يا به زبان قال. و تمام سلسله موجودات و قبيله ممكنات كه انتساب به حضرت بارى تعالى دارند به واسطه فقر و نياز ذاتى و صفتى كه دارند به قيوم مطلق و فيض بخش به حق متوجه مى‏شوند و با زبان استعدادشان وجود و كمالات وجود را از حضرتش خواستارند. و اگر اين استدعا را نداشتند فيض به آنان افاضه نمى‏شد، گرچه به گفته شيخ اعرابى كه مى‏ گويد: قابل، خود نتيجه فيض اقدس است همين استدعا نيز از غيب جمع است.

و نخستين استدعا و سؤالى كه در دار وجود شد از اسماء و صفات الهى بود كه با زبانى كه مناسب مقامشان است از حضرت غيب مطلق استدعا كردند كه در حضرت واحديت ظهور يابند و استدعايشان مورد اجابت قرار گرفت و فيض اقدس ارفع، و ظل ابسط اعلى در حضرت جمع به آنان افاضه شد و اسماء و صفات ظهور يافت. و اولين اسمى كه ظهور يافت اسم جامع رب انسان جامع بود كه بر همه اسماء و صفات الهيه حاكم است و به ظهور آنان ظاهر است، سپس به توسط آن اسم جامع، ديگر اسم‏ها با ترتيبى كه در احاطه و شمول داشتند ظهور يافتند.

پس از اين سؤال نخستين كه به اجابت رسيد اعيان ثابته و صور اسماء الهيه سؤال كردند، و اولينشان صورت اسم جامع و عين ثابت انسانى بود، سپس بقيه اعيان به توسط او شد، زيرا همگى از فروع و توابع آن صورت جامع و عين ثابت انسانى بودند چه در اصل وجود و چه در كمالات وجود، چه در سلسله نزول و چه در سلسله صعود. و عين ثابت انسانى همان شجره مباركه ‏اى است كه ريشه‏اش ثابت است و شاخ و برگش در آسمان و زمين گسترده است. سپس استدعاى اعيان ثابته ممكنه بود كه عبارتند از اسماء الهيه در حضرت علميه، اينان استدعا كردند تا در عين و شهادت ظهور يابند، و اين استدعا به واسطه فيض مقدس و ظل منبسط به هدف اجابت رسيد و اعيان ثابته به ترتيبى كه داشتند به واسطه فيض مقدس خلعت وجود پوشيدند.

و اين دعاها از دعاهاى مستجاب است و رد نمى‏ شود، زيرا دعايى كه به لسان ذات و استعداد باشد پذيرفته و مستجاب است و به مقدار استحقاقش فيض به او افاضه مى‏ شود و امساك فيض نمى‏ شود. و دعا به زبان قال و به گفتار اگر مطابق با لسان استعداد باشد و آنچه زبان مى‏ گويد بر خلاف آنچه دل مى‏ گويد نباشد و گفتار با حال مباين نباشد مستجاب خواهد شد. و اگر دعايى مستجاب نشود به خاطر آن است كه از لسان استعداد صادر نشده و يا آنكه با نظام اتم مخالف است، و گاهى نيز مى‏ شود كه مستجاب نشدن دعا به خاطر نبودن شرايط و متممات دعا و ديگر اسباب استجابت است.

هشدار

انسان را در هر مقام لسانى است مناسب آن مقام و استجابتى است مناسب آن لسان‏

بدان كه چون انسان كون جامع است و بر حسب مراتب نزولى و صعودى داراى نشأه‏ها و ظهورها و عوالم و مقاماتى است، از اين رو به حسب هر نشأه و هر عالمى كه دارد او را زبانى است مناسب آن مقام. پس در مقام اطلاق و سريانش زبانى دارد كه با آن از پروردگارش كه مربى اوست سؤال مى ‏كند و خداى تعالى را به حسب اين لسان نسبت خاصى است كه حتما اجابت مى ‏كند و آن عبارت است از اسم خاص همين مرتبه و رب اين مربوب. پس در اين مقام آن كه او را اجابت مى ‏كند و از او كشف سوء و رفع اضطرار مى ‏كند اسم رحمن است كه رب هويت مبسوطه اطلاقيه است.

و انسان را در مقام تعين روحى و نشأه تجريدى و بود عقلانى سابق، لسانى است كه با آن زبان از پروردگارش سؤال مى ‏كند و خداى تعالى او را با اسم عليم كه رب نشأة تجريدى است اجابت مى ‏كند.

و انسان در مقام قلبش با لسان ديگرى دعا مى ‏كند و با اسمى كه مناسب با آن نشأه است جواب به او داده مى‏ شود. و در مقام جمع ميان نشأه‏ها و مقامى كه حافظ حضرات است با لسانى كه مناسب با حضرت جمع باشد استدعا مى ‏كند و با اسم جامع و تجلى اتم كه اسم اعظم است جواب دريافت مى ‏كند.

و اين است همان انسان كاملى كه محقق قونوى در مفتاح غيب و شهود بدان اشاره كرده و مى گويد: وقتى كامل شد (يعنى انسان) پس او را در دعا و غيره ميزانى است مخصوص به خود او و امورى كه تنها از آن اوست و كسى با او شركت ندارد.

و به همين انسان كامل در فصوص اشاره كرده و مى‏ گويد: اما كاملان و اوتاد، توجهشان به حق تعالى تابع تجلى ذاتى است كه از براى آنان حاصل مى‏ شود، و رسيدن به مقام كمالشان ميسر نيست مگر اينكه به اين تجلى ذاتى فائز گردند، و نتيجه اين تجلى ذاتى آن است كه معرفتى تمام و جامع همه حيثيات همه اسماء و صفات و مراتب و اعتبارات براى آنان حاصل شود كه حق را از حيث تجلى ذاتى كه با شهود اتم براى آنان حاصل شده است به طور صحيح تصور مى‏ كنند. و از اين روست كه اجابت در دعايشان به تأخير نمى ‏افتد.

تحقيقى درباره محبوب‏ترين مسأله‏

و اين چنين انسان جامع است كه سؤالهايش اگر به لسان قال هم كه باشد مستجاب مى‏ شود، زيرا استدعا نمى ‏كند مگر همان را كه مقدر است، چون به مقامات وجود علم دارد و عوالم غيب و حضرت علميه را مى‏داند. و از اين جهت است كه بيشتر دعاهاى افراد كامل مستجاب مى‏ شود مگر آن دعاهايى كه بر سبيل امتثال امر مولى انجام مى‏دهند، كه در آن گونه دعاها مقصودشان آن نيست كه مطلوب حاصل شود، چنانكه شيخ اعرابى در فصوص گفته است و در روايات اهل بيت عليهم السلام به آن اشاره شده است. [1]

دنباله سخن حب خداى تعالى مسائل را در هر عالم ظهورى است مناسب با آن عالم‏

بدان كه محبت الهى- كه علت ظهور وجود است و نسبتى است مخصوص ميان رب الارباب و مربوبين كه باعث اظهار وجود است و اين نسبت از طرف پروردگار عالميان به گونه تأثير و افاضه است و از طرف مربوبين و موجودات تحت تربيت او به گونه استفاضه و تأثر- بر حسب نشأه‏ها و موجوداتى كه پذيراى اين نسبت هستند مختلف است. پس در برخى از مراتب حكم اين محبت و نسبت تمام‏تر است و ظهورش بيشتر است مانند عالم اسماء و صفات و عالم صور اسماء و اعيان ثابته در نشأه علمى. و در برخى كمتر و كمتر تا برسد به آخرين مراتب و كمال نزول و نهايت هبوط. پس حب ذاتى حضرت حق متعال تعلق بر آن يافت كه در حضرت اسماء و عوالم غيب و شهادت ظهور يابد، كه فرمود: من گنجى بودم پنهان پس دوست داشتم كه شناخته شوم، از اين رو خلق را آفريدم تا شناخته شوم.

پس حب ذاتى است كه منشأ ظهور موجودات است. و محبوب‏ترين سؤال از خداى تعالى همان سؤالى بود كه در حضرت علمى از اسماء الهيه واقع شد، چون آن سؤال بود كه مفتاح ظهور و معرفت گرديد. و محبوب‏تر از محبوب‏ترين سؤال‏ها آن سؤالى بود كه از رب انسان جامع كامل كه حاكم بر همه اسماء و صفات و شئون و اعتبارات بود واقع گرديد. و اين كه در تعيين محبوب‏ترين سؤالها گفتيم به حسب مقام كثرت بود. و اما به حسب مقام توحيد و ارتباط خاصى كه ميان هر موجود با رب خود هست بدون آنكه واسطه‏اى در ميان باشد، به حسب اين مقام همه سؤال‏ها از خدا محبوب است چنانكه تحقيق آن گذشت.

[1]) مانند روايت جابر كه امام باقر عليه السّلام در عيادتش فرمود: ما به آنچه خدا براى ما بخواهد راضى هستيم. سيد الشهداء عليه السّلام نيز فرمود: رضا اللّه رضانا أهل البيت، نصبر على بلائه فيوفّينا اجور الصابرين.

مولوى نيز بدين معنى اشاره مى ‏كند: