شرح دعای سحر امام خمینی (ره) (قسمت بیست و یکم)

اللَّهُمَّ انّى اسْئَلُكَ بِما انْتَ فِيهِ مِنَ الشَّأْنِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ اسْئَلُكَ بَكُلِّ شَأْنٍ وَحْدَهُ وَ جَبَروتٍ وَحْدَها.

بار الها از تو سؤال مى‏ كنم به آنچه تو راست از شأن و جبروت، و سؤال مى‏ كنم از تو به هر شأنى به تنهايى و به هر جبروتى به تنهايى.

تجلى به اسم جامع و كل شئون، تنها براى انسان كامل امكان دارد

بدان اى سالك طالب، كه خداى تعالى را به مقتضاى كلّ يوم هو فى شأن در هر آنى از زمان شأنى است؛ و تجلى به جميع شئونات جز براى انسان كامل امكان ندارد، زيرا هر يك از موجودات از عوالم عقول مجرده و فرشتگان مهيمن و فرشتگان به صف كشيده گرفته تا نفوس كليه الهيه و ملائكه مدبره كه به تدبير امور مأمورند و ساكنان ملكوت عليا و ساير مراتب ملكوت از فرشتگان زمينى، همه و همه مظهر اسم خاصى هستند كه پروردگارشان به همان اسم بر آنان تجلى مى‏ كند؛ و هر يك از آنان را مقامى است معلوم و معين، چنانكه در روايت است كه برخى از فرشتگان هميشه در ركوعند و به سجده نمى‏ روند، و برخى ديگر هميشه در سجده‏ اند و ركوع نمى‏ كنند. و اين اشاره به آن است كه تجاوز از مقام خود نتوانند كرد و قدم از محلى كه دارند فراتر نتوانند گذاشت. و از اين جهت بود كه جبرئيل عليه السّلام در جواب رسول خدا كه پرسيد چرا به همراه من نمى‏ آيى عرض كرد:

و اما اهل يثرب انسانيت و مدينه نبوت را مقام معين و محدودى نيست، و از اين جهت بود كه ولايت مطلقه علويه را كه همه شئون الهيه بود حامل گرديد و استحقاق خلافت تامه كبرى را يافت و صاحب مقام ظلوميت شد [1] كه درباره ‏اش گفته شده است: مقام ظلوميت عبارت است از تجاوز از همه مقامات، و شكستن بتهاى انانيات و انّيّات؛ و صاحب مقام جهوليت شد كه عبارت است از فناء در فنا و مرتبه جهل مطلق و عدم محض.

پس هنگامى كه پروردگار با يكايك اسمائش بر سالك تجلى كرد و به مقام هر يك از اسماء خاص تحقق يافت قلبش قابليت مى‏ يابد كه اسم جامع كه داراى همه شئونات است و تمام جبروت و سلطان در آن است در آن قلب تجلى نمايد اولا به وحدت جمعى و كثرت در وحدت، و ثانيا به كثرت تفصيلى و بقاء بعد از فناء. و وحدت در كثرت آن گاه است كه از پروردگار خود سؤال مى‏كند به آنچه او راست از شأن و جبروت در حضرت جمع به طريق وحدت، و به هر شأنى به تنهايى و به هر جبروتى به تنهايى در حضرت واحديت و تجلى اسمايى و صفاتى و افعالى به طريق بسط و تفصيل.

و با رسيدن به اين مرتبه مراتب سير و ترقى پايان مى‏پذيرد. و اين آخرين مرتبه سير إلى اللّه است و سفر چهارم است كه عبارت است از بقاء بعد از فناء پس از استهلاك تام سالك، زيرا حفظ نمودن حضرات و تمكن يافتن در مقام جمع و تفصيل و وحدت و كثرت از بالاترين مراتب انسانيت است و از تمام‏ترين مراحل سير و سلوك است. [2] و حقيقت اين مقام براى هيچ كس از اهل سلوك و اصحاب معرفت اتفاق نيفتاده مگر از براى پيغمبر اكرم و رسول مكرم ما و اولياء آن حضرت كه از مشكات او علم و معرفت را اقتباس نموده ‏اند، و مصباح ذات و صفاتش چراغ راه سلوك آنان بوده است.

[1]- اشاره به آيه شريفه است: انّا عَرَضْنَا الامانَةَ عَلَى السَّمواتِ و الارْضِ وَ الْجِبالِ فَابَيْنَ انْ يَحْمِلْنَها وَ اشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَها الانْسانُ انَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً. (احزاب- 72).

[2] - براى تمكن در اين مقام و محو شدن تلوين بود كه آيه شريفه فَاسْتَقِمْ كَما امِرْتَ (هود- 112) نازل شد و پيغمبر فرمود: سوره هود مرا پير كرد. گفته شده است كه به خاطر اين آيه بود، هر چند شيخ عارف كامل مرحوم شاه آبادى فرموده است كه اين روايت نظر به آن دارد كه استقامت امت نيز از آن حضرت خواسته شده، زيرا اين آيه در دو سوره از قرآن است، سوره شورى و سوره هود، و در سوره هود است كه جمله: وَ مَنْ تابَ مَعَكَ را به دنبال دارد. و چون امت از فروع شجره نبوتند از اين رو آن حضرت مأمور به استقامت امت نيز شده است. (مترجم)