حکمت های طواف (۲)

در طواف، ما موظّف هستیم که حرکت خود را از حجرالأسود شروع کنیم تا ماندگار شود. این درس بزرگی است که از شروع طواف از حجر، یاد می ­گیریم. امّا ختم به حجر، به ما می‌آموزد که اگر در کارهای خود، پای غیرخدا را پیش کشیدیم و با مقصد دیگری غیر از خدا ـ که با آن کار خود را آغاز کرده‌ایم ـ پیش برویم، دیگر آن­کار ثمری نخواهد داشت. ­کاری مزد و ثواب دارد و در آخرت از ما دستگیری خواهد نمود که برای خدا باشد. ما موظّفیم در اعمال عبادی، غیر خدا، هیچ­کسی را شریک قرار ندهیم. «عبادت»، یعنی قصد قربت الی ­الله؛ یعنی هیچ هدفی به­ جز این نباشد که این عبادت و این کار، ما را به خدا نزدیک کند. اگر نماز می‌خوانیم، صرفاً باید برای همین قرب الی الله باشد:

 

 

در نماز با الله­اکبر، نماز خود را شروع می­کنیم و بسم­الله الرّحمن الرّحیم می‌گوییم؛ تا آخر نماز هم، تماماً به­ نام و یاد خدا هستیم. در تشهّد که آخرین عمل نماز است، شهادتین می‌گوییم و ابراز می­داریم که: ما این عبادت را فقط برای خدا انجام می ­دهیم. در طواف نیز همین‌طور است؛ طواف به ما نشان می­ دهد که اگر حرکتی را برای خدا آغاز کردیم، باید آغاز و هدفش خدا باشد. پس در طواف، درس حرکت‌کردن برای خدا به ما داده شده است. این رمز شروع و ختم طواف، به حجر­الأسود است: «به نام خدا و برای خدا.»

 

نکته‌ی دیگری که در طواف وجود دارد، این است که: دستور داده شده هنگام طواف، «حِجر اسماعیل» را داخل طواف قرار دهیم. «حِجر» زیر ناودان طلا قرار دارد و قبر هاجر، مادر اسماعیل است. طبق روایات، هفتاد پیغمبر در آن‌جا مدفون هستند.(۲) موقع طواف، نباید داخل حجر برویم؛ بلکه باید همان­طوری که طواف می­ کنیم، دور حجر هم بگردیم؛ این‌کار، بزرگ‌داشت یک مادر نمونه است! اوّلین کسی­که در مکّه سکونت کرد و تک و تنها با یک بچّه، فقط با امید به خدا، در این­ سرزمین ماند و با قدم خود، موجب آبادانی آن گشت، هاجر، مادر حضرت اسماعیل(ع) بود. 

حضرت ابراهیم(ع)  هاجر و فرزندش را در سرزمین مکّه گذاشت؛ سرزمینی که در آن، نه خانه­ ای، نه مسکنی، نه همسایه­ ای و نه وسیله­ ای برای زندگی بود. حضرت ابراهیم(ع)  به امر خدا، آن­ها را گذاشتند و رفتند و فقط در حقِّ آن­ها دعا فرمودند: 

 

 

به خاطر حرمت این مادر نمونه و آغازگر آبادی بیت‌­الله‌الحرام، به شکرانه­ ی آن خدمات و از خود گذشتگی­ ها، الآن مسلمانان باید هنگام طواف، حجر که محلِّ دفن این مادر است را داخل طواف خود قرار دهند. ضمناً خود حضرت اسماعیل(ع) نیز در آن­جا مدفون هستند. حضرت اسماعیل(ع) به کمک حضرت ابراهیم(ع)، این خانه را بنا کرد و این، خدمتی بزرگ به بیت ­الله است؛ به شکرانه ­ی خدمات اسماعیل(ع) و دیگر انبیاء، این‌ مکان را در طواف داخل نموده اند.

 

نکته ­ی دیگر این­که، بعضی از دانشمندان سؤال کرده ­اند: چرا طواف از مشرق به مغرب است؟

جواب‌های مختلفی به این سؤال داده شده است. از جمله گفته‌اند: به‌خاطر این­که «قلب»، به‌عنوان مرکز فرماندهی بدن، در طرف چپ قرار دارد؛ وقتی ما در حال طواف هستیم، طرف چپ ما، یعنی قلب نیز به طرف کعبه قرار می­ گیرد؛ قلب باید از خدا فرمان بگیرد و به بدن فرمان دهد؛ حاجی با این نوع حرکت، نشان می دهد که قلب و روح من، تحت فرمان خداست و قلب من به فرمان خدا، به اعضاء و جوارح من دستور می­دهد و ما اعمالمان را به دستور قلب و قلب به دستور خدا انجام می­ دهد. ما در حرکات خود، خودمحور نیستیم.

 

پی نوشت ها:

(۱)الکافی- ج۳−ص۲۶۵

(۲)الکافی-ج۴−ص۲۱۴

(۳)ابراهیم/۳۷