فلسفه کنگره حج (۱)

بنيان‌گذار «حج» به شكل فعلي، «حضرت ابراهيم(ع)» هستند. از زمان حضرت آدم(ع)، كعبه پي­ريزي شده بود، ولي ديوار نداشت. البته حضرت علي(ع)فرموده‌اند: مسجدالحرام و كعبه، دو هزار سال قبل از خلقت آدم(ع) طراحي شده است؛ بنابر این، وقتي حضرت آدم(ع) خانه­ ي خدا را زيارت می‌كردند، فقط محدوده‌ی آن مشخّص بود و ديوارهای کعبه کشیده نشده بود. انبيای دیگر نیز در اين سرزمين رفت و آمد مي‌كردند؛ ليكن از زمان حضرت ابراهيم(ع)، چند مأموريت مهم بر عهده­ ي ایشان گذاشته شد که اوّلین آن‌ها، بالا بردن دیوارهای کعبه بود:

 

 

اوّلين مأموريت حضرت ابراهيم(ع)  اين بود كه با کمک حضرت اسماعيل(ع)  ديوارهاي خانه‌ی خدا را  بالا ببرند و محلّ آن را براي همگان مشخّص کنند: ﴿يَرْفَعُ إِبْراهيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْت﴾.

وظيفه ­ي دوّم حضرت ابراهیم(ع)  آن­ بود كه خانه‌ی خدا را تطهیر کند: 

 

 

يعني حضرت ابراهيم و حضرت اسماعيل(ع)، هر دو مأمور «خدمت‌گذاري» و «تميزکردن» خانه‌ي كعبه شدند، تا كساني كه مي‌خواهند طواف كنند، يا ركوع  و سجده به‌جا آورند، در يك محيط پاكي باشد. 

وظيفه­ي سوّم حضرت ابراهيم(ع) اين بود كه به امر الهي، زن و فرزند خود را در اين مكان اسكان دهد. بدون امر الهي، هيچ عاقلي در بياباني كه نه آب دارد، ‌نه آبادي و نه انساني هست، يك زن و بچّه را تنها نمی‌گذارد و برود. معلوم مي‌شود كه حضرت ابراهيم، از جانب خداوندِ حکيم، مأموريّت داشته است. 

حضرت ابراهیم(ع) در هنگام خداحافظي با همسر و فرزند، مي‌‌گويد: 

 

 

خدايا من زن و فرزندم را در بياباني كه غيرذي‌زرع است و هيچ علفی در آن روييده نمي ­شود، در کنار خانه­ ی کعبه، اسكان دادم، تا مردم دنیا در این­جا نماز بخوانند: ﴿لِيُقيمُوا الصَّلاة﴾؛ دعای حضرت ابراهیم(ع) مستجاب شد و در هیچ منطقه ­ای از روی زمین، با این شکوه و عظمت، نماز برپا نمی‌شود. بنابر نصِّ صریح قرآن کریم، این مأموریت انجام گرفت و این خانه‌ی مردمی، ساخته شد و مردم در آن سکنی گزیدند. اگر کسی در آن­جا ساکن نباشد، چه کسی در کنار آن نماز می­خ واند؟

در روایت است که خداوند هر کسی را به حج دعوت کند، خانه، زن و فرزند او را حفظ می­کند، زندگی او را تأمین می­نماید تا این­که شخص به مکّه برود و برگردد.(۴) این‌طور نیست که خداوند کسي را دعوت کند و کاری به ظاهر زندگی وي نداشته باشد؛ خداوند نسبت به زائرین خود، بسیار رئوف است. منظور این‌که: دل حضرت ابراهیم آرام است که اگر خداوند می­فرماید: زن و فرزندت را در این مکان رها کن، فکر همه جای آن را کرده است.

مأموريت چهارم حضرت ابراهیم(ع) دعوت مردم به حج بود:

 

﴿وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَج﴾(۵)‏

خانه ­ي خدا را ساختي، ديوارهاي آن را بالا بردي، زن و فرزندت را در آن‌جا گذاشتني و آن‌جا را هم پاکيزه و مرتّب کردي، حال بايد مردم دنيا را به حج دعوت کني! حضرت ابراهيم(ع) نداد داد به طوري که در روايت است، خداوند نداي حضرت ابراهيم(ع)را به گوش تمام زوّار خانه­ ي خدا رسانده است؛ حتّي کساني‌که در صلب پدرانشان بودند! و کساني موفّق به زيارت خانه ­ی خدا مي­ شوند که دعوت حضرت ابراهيم(ع)را لبّيک گفته باشند!(۶)‏ 

 

پی نوشت ها:

(۱)بقره/۱۲۷

(۲)بقره/۱۲۵

(۳)ابراهیم/۳۷

(۴)الکافی-ج۴-صص۲۶۴−۲۵۲

(۵)حج/۲۷

(۶)الکافی /ج۴/ص۲۰۶−۲۰۷